Morgunblaðið - 07.06.1987, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 1987
Séra Svavar A. Jónsson
Börn beitt kyn-
ferðisofbeldi
Úr ritgerð séra Arnfríðar Guðmundsdóttur og Gunn-
ars Rúnars Matthíassonar guðfræðings
Kynferðismál eru tabó sem
helst er sem minnst um talað og
þegar um er að ræða kynferðis-
legt ofbeidi þá virðist fólk þegja
jafnvel enn frekar en ef um er
að ræða annarskonar Qölskyldu-
ofbeldi. En þetta er hér til staðar.
Hversu algengt þetta er, er hins-
vegar ekki hægt að segja með
vissu, til þess skortir rannsóknir.
í Bandaríkjunum er talið að um
5% bama séu misnotuð kynferðis-
lega einhvem tíma í æsku sinni.
Þetta eru um 20% þeirra barna
sem sæta ofbeldi eða illri meðferð
(Hulda Guðmundsdóttir Mbl. 3.
ágúst ’84). Auk þessa er talið að
um 20% vændiskvenna þar hafí
verið fómarlömb kynferðislegs
ofbeldis í æsku og eitthvað svipuð
prósenta af eiturlyfjaneytendum.
En tölur og prósentur skipa ekki
meginmáli heldur þjóna þær þeim
tilgangi einum að gefa vísbend-
ingu um umfang vandans.
Hvað er kynferðisleg
misnotkun barns?
En hvað er átt við með kynferð-
islegri misnotkun bams? Efalítið
greinir menn nokkuð á um skil-
greiningar en i megindráttum er
hægt að segja að með kynferðis-
legri misnotkun bams sé átt við
að fullorðinn forráðaaðili bams
dragi það, ófulltíða og oft ókyn-
þroska, inn í kynllifsathafnir og
athafnamynstur sem bamið hefur
iðulega ekki skilning á hvað fela
í sér. Dr. med Berthod Griinfeld
segir í framhaldi af þessu að al-
mennt séu menn sammála um að
hvort sem litið er til langs eða
skamms tíma þá sé það bami
þungbærara að vera misnotað
kynferðislega innan flölskyldunn-
ar en ef það verður fyrir slíku af
hendi ókunnugs aðila.
Bamið lendir í mjög erfíðri
stöðu og afstaða þess sjálfs getur
verið mjög tvíbent. Gunnar Sand-
holt forstöðumaður fjölsk>ldu-
deildar Félagsmálastofnunar
Reykjavíkur benti á að oftast
færi svona fram undir blíðum for-
merkjum. Þetta er kannski annað
en margir gera sér í hugarlund
og því skulum við undirstrika að
þetta gerir alvöru málsins síst
minni. Þolandinn (bamið) er háð-
ur gerandanum (hinum fullorðna)
og er því í mjög erfíðri aðstöðu
til að berjast gegn þessu. Sú kyn-
ferðislega misnotkun sem talið er
að sé algengust er að fítlað sé við
kynfæri bamanna eða að bömin
séu látin fitla við kynfæri hins
fullorðna. Þetta er hinsvegar að-
eins það sem talið er algengast,
hér þekkist allt sem hugsast getur
og jafnvel meira en það.
Minningar ristar djúpt
í vitundina
Þau dæmi sem upp komast eru
iðulega tengd líkamlegum eða
sálrænum skaða. Staða fórnar-
lambanna er slík að þau geta
engum trúað fyrir þessu og það
veldur yfírleitt taugaveiklun eða
annari vanlíðan. Þessi reynsla
skilur alltaf eftir sig spor hjá við-
komandi og getur haft alvarleg
áhrif á starfshæfni og geðheilsu.
Þegar þessi böm vaxa upp þá
þjást þau iðulega af sektarkennd
sem m.a. getur valdið kyndeyfð
og öðrum vandkvæðum á því að
þau geti lifað eðlilegu kynlífí.
Þegar svona kemst upp þá er það
mjög oft þannig að fórnarlambið
hefur leitað hjálpar vegna ein-
hvers annars, s.s. svefnleysis,
þunglyndis, missis matarlystar
eða öðru því um líku. Þetta getur
þá verið eftir að þeirri misnotkun
er hætt og viðkomandi ekki leng-
ur fómarlamb beinnar misnotkun-
ar heldur þeirra minninga sem
ristar hafa verið djúpt í vitund
hans eða hennar.
Hvers vegma þegja
mæður barnanna?
Mun algengara virðist vera að
stúlkur séu fómarlömbin. Gerend-
ur eru þá yfírleitt feðumir, og þá
mun oftar stjúpfeður en líffræði-
legir feður þeirra. í slíkum tilvik-
um er algengast að þeir séu á
aldrinum 30—40 ára en stúlkum-
ar á bilinu 8—15 ára.
Það er eins með þetta og annað
ofbeldi gegn bömum að iðulega
eru fleiri en gerandi og þolandi
sem vita eitthvað en segja þó eða
gera ekki neitt. Hér er það að
vísu oftast svo að þetta eru aðrir
heimilismenn sem þá eiga erfítt
um vik þar sem málið er þeim
skylt. Það er til dæmis talið mjög
algengt að mæður viti af því ef
maki þeirra misnotar dóttur
þeirra. Af hvetju þær láta þetta
viðgangast er ekki gott að segja,
en Hulda Guðmundsdóttir yfírfé-
lagsráðgjafí á bamageðdeildinni
við Dalbraut, benti á að oft vildu
þær þrátt fyrir allt halda fjölskyld-
unni saman og hættu því ekki á
neitt sem gæti sundrað henni.
Það er líkt hér og með öðru
ofbeldi gegn bömum að ekki er
hægt að binda það við ákveðna
stétt, stöðu eða aðstæður viðkom-
Forngrísk speki
Við sendum ykkur í dag nokkur
spakmæli grískra heimspekinga
með það i huga að við þörfnumst
öll uppörvunar og leiðbeininga til
hversdagslífs okkar:
Fylgdu Guði.
Hlýddu lögunum.
Leggðu á þig þjáningar fyrir rétt-
lætið.
Sýndu gestrisni.
Hafðu stjóm á reiði þinni.
Heiðraðu vináttuna.
Öfundaðu engan.
Stjómaðu tungu þinni.
Sýndu þakklæti.
Búðu þig undir ellina.
Þreystu ekki á að læra.
Við völdum þessa fallegu mynd með þessu sorglega lesefni. Við
skulum ekki koma okkur undan því að hugleiða þau erfiðu mál,
sem efnið fjallar um því þau hafa of lengi legið í þagnargildi.
andi. Þetta fínnst í öllum hópum.
Hinsvegar eru hér sömu áhættu-
þættir í umhverfí bamsins og
nefndir voru í umfjölluninni um
líkamlegt og sálrænt ofbeldi.
Hvað orsakar ofbeldi?
Hvað orsakar eða liggur að
baki kynferðislegri misnotkun er
ekki hægt að skýra svo til hlítar
sé en hinsvegar má benda á nokk-
ur atriði sem að minnsta kosti
verka niðurbrjótandi á eigin vam-
ir eða mótstöðu viðkomandi við
að drýgja slíkt.
Hér má fyrst nefna kenninguna
um hinn s.k. Ödipusar-þríhyming
sem gengur út að það að er hjón
fjarlægjast hvort annað vegna
spennu eða árekstra þá geti kyn-
hneigð og áhugi hans farið að
beinast að dótturinni og leita út-
rásar þar. Önnur kenning er að
bam sem lifír í ótta vegna spennu
eða árekstra foreldra í millum
reyni að kynferðisgera sín bönd
við foreldra til að reyna að fyrir-
byggja skilnað eða sefa eigin ótta.
Bamið verkar þá hvetjandi. Þriðja
kenningin gengur út á að í tilviki
stjúpdóttur myndist oft ekki sterk
föður-dóttur tengsl er gætu verk-
að hindrandi á kynferðislegt
samband. Auk þessa má nefna
það að foreldrar sem búa við mikla
erfíðleika, félagslega, fjárhags-
lega eða í sambúð, eiga iðulega
fullt í fangi með sig sjálf og geta
því lítið sinnt bömum sínum eða
veitt þeim vemd. Og að lokum:
Til eru þau böm sem ekki upplifa
aðra eða meiri elsku frá foreldri
sínu en þá er tengist kynferðislegu
misnotkuninni. Slík böm leita þá
oft í þetta og þekkt eru dæmi þar
sem þau eiga frumkvæðið að
kynlífsathöfnum með foreldri
sfnu.
Þessi kafli er úr ritgerð
þeirra séra Amfríðar Guð-
mundsdóttur og Gunnars
Rúnars Matthíassonar guð-
fræðings, sem þau skrifuðu
sem verkefni i siðfræði við
guðfræðideildina undir umsjá
dr. Björns Björnssonar prófess-
ors. Ritgerðin var skrifuð á
vorönn 1985. Við færum okkar
beztu þakkir fyrir að fá að birta
þessa kafla.
Biblíulestur vikunnar
Sunnudagur; Orðskviðir 4.23
Mánudagur; Orðskviðir 10.10
Þriðjudagur; Orðskviðir 10.17
Miðvikudagur; Orðskviðir 12.18
Fimmtudagur; Orðskviðir 14.1
Föstudagur; Orðskviðir 14.10
Laugardagur; Orðskviðir 14.29
Við völdum ritningargreinamar úr Orðskviðunum fyrir þessa
viku. Orðskviðimir eru eignaðir Salómon konungi, sem orðlagð-
ur var fyrir speki sína og setur hér fram hagnýta lífsspeki, sem
er byggð á trúnni og traustinu á Guð.
Iðnaðarhúsnæði
Tilboð óskast í ca 150 fm stálgrindarhús. Tilbúið til niðurrifs. Tilboð
skal miða við niðurrif og flutning af staðnum. Húsíð er til sýnis í Skeif-
unni 11, Reykjavík.
Tilboðum skal skila á skrifstofu Sólningar hf., Smiðju-
vegi 32, Kópavogi, fyrir 15. júní '87.
Sólning hf.
Sumar-
hagar
Tekið verður á móti hestum í haga
í Geldinganesi þriðjudaginn 9. júní
kl. 19.30-22.00 og fimmtudaginn
11. júní kl. 19.30-22.00.
Hestamannafélagið Fákur.