Dagblaðið Vísir - DV - 17.04.1989, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 17. APRlL 1989.
15
Verðstöðvun er olía
á verðbólgubálið
Islendingar virðast búnir að
gleyma því að verðlagshöft voru
orsökin að falli þjóðveldisins og
upphafið að mesta hnignunar- og
ófrelsistímabih í sögu þjóðarinnar.
Það voru verðlagshöft yfirvalda
gegn verslunarskipum, sem hingað
sigldu, er orsökuðu að lokum að
enginn vildi flytja verslunarvöru
til íslands nema samkvæmt vald-
boði Noregskonungs. Þessi einok-
unaraðstaða í utanríkisverslim ís-
lendinga gaf Noregskonungi úr-
shtavald um hvaða innlendir menn
urðu voldugastir og færði honum
að lokum yfirráð yfir landinu.
Það má því með sanni segja að
verðlagshöft hafi reynst mesti böl-
valdur þessarar þjóðar og furðu
sætir að það skuh ekki vera fyrsta
ákvæði stjórnarskrárinnar aö
verðlagshöft megi aldrei í lög leiða.
Hitt vekur þó enn meiri furðu að
forráðamenn þjóðarinnar skuli
vera þvíhkir efnahagsóvitar að þeir
hafi engan skilning á langtímaaf-
leiðingum verðlagshafta.
En þetta þarf kannski ekki að
koma mönnum á óvart enda ætlar
sér enginn landsmanna það þrek-
virki að leita að forðabúri mann-
vitsins hjá núverandi stjórnvöld-
um.
Orðsending
til fjósafasista
Ég veit að þaö þýðir ekki að benda
þeim 249.000 framsóknarmönnum,
sem byggja þetta land, á þá staö-
reynd að heppnist verðstöðvim or-
saki það vöruskort þegar til langs
tíma er htið. Ég ætla ekki heldur
að þylja yfir þessum daufu fram-
sóknareyrum öh þau fjöldamörgu
dæmi sem sanna þetta, þótt af nógu
sé að taka, enda hafa aðrar þjóðir
gert flöldamargar tilraunir með
verðlagshöft, sem íslendingai' eru
of ómenntaðir th að vita um eða
KjáUarinn
Árni Thoroddsen
hugbúnaðafræðingur
of heimskir th að geta dregið réttar
ályktanir af niðurstöðu þeirra.
Ég þykist líka vita að mikill
meirihluti þessarar illa upplýstu
og vanþróuðu þjóðar sefur ekki á
nóttunni fyrr en Framsóknarflokk-
urinn er búinn að leiða yfir okkur
nýtt hafta- og ófrelsistímabil, verra
en hið fyrra, og þó mundu margir
flóttamenn Ráðstjórnarríkjanna
hafa beiðst hæhs aftur í sovéska
sendiráðinu á haftatímabilinu fyrir
1950 enda askan eldinum betri.
Ég ætla því ekki að gera þjóðinni
það til geös að hóta henni með höft-
um enda löngu vitað að sérhver
íslenskur kjörkassi er ákah til
ófrelsisins og óréttlætisins.
Olía á verðbólgubálið
Þess í stað ætla ég að reyna að
benda landsmönnum á það að verð-
stöðvun er ekkert annað en oha á
verðbólgubáhð og besta leiðin til
að koma á suður-amerísku verð-
bólgustigi á íslandi er að setja á
tveggja mánaða verðstöðvun á
þriggja mánaða fresti í tvö ár.
Ég vh einnig benda mönnum á
það að sá flokkur, sem hagnast
mest á mikilli verðbólgu með hjálp
ránfurstanna, sem hann hefur
troðið inn í íslenska bankakerfið,
er Framsóknarflokkurinn. En að
sjálfsögðu er þessi flokkur einnig
ötulasti talsmaður verðstöðvana.
Þessi sami flokkur skreytir sig í
kosningum með því að segjast vera
uppspretta stöðugleika og festu í
íslensku stjórnmálalífi en er í
reynd helsti valdur óskynsemi,
upplausnar og glundroöa með
skömmtunar- og ofstjómarhyggju
sinni enda flytur Framsóknar-
flokkurinn málsvöm fyrir Alþýðu-
bandalagið með efnahagslegum
skemmdarverkum sínum.
Erfitt er að greina það sem skUur
þessa tvo ofstjórnartvíbura að
nema ef vera skyldi að ofstjómar-
hvötin hjá Alþýðubandalaginu
stafar af vanþekkingu og heimsku
en híá Framsóknarflokknum af
hagnaðarvon.
Hvers vegna veldur
verðstöðvun verðbólgu?
Það er auðvelt að útskýra.
Verðstöðvun orsakar það að
vörusalar í þjóðfélaginu sitja uppi
með annaðhvort of lágt verð eða
of hátt verð á vörum sínum (séu
þeir með rétt verð þegar verðstöðv-
un skellur á verður það of lágt
mánuði seinna).
Sé verðið of lágt veldur það aukn-
um kostnaði fyrir vömsalann því
að hann getur ekki lagt út í nauð-
synlegar fjárfestingar nema taka
dýrt íjármagn að láni eða þá að
fyrirtækið þarf slíkt dýrt fjármagn
til að veijast greiðsluþroti.
Sé verðið of hátt minnkar hagn-
aður fyrirtækisins og sömu fjár-
magnskostnaðaráhrif gera vart við
sig. Samt þora menn ekki að lækka
verðið því ennþá verra er að vera
fastur með of lágt verð í verðbólgu-
ástandi (verðbólgan leiðréttir þó
háa veröið með tímanum en gerir
lága verðið enn lægra og þar með
verra).
I báðum tilvikum veldur verð-
stöðvun kostnaðarauka sem hlýtur
að birtast í hækkuðu verði fyrr eða
síðar eða greiðsluþroti og gjald-
þroti vörusalans.
Vörusalar eru ekki fífl
þótt stjórnvöld séu það
Vörusalar skynja það fljótt að
betra er að festast inni með of hátt
verð í verðstöðvun þar sem verð-
bólgan eyðir háa verðinu með tím-
anum.
Þar sem þeir vita að atvinnuhálf-
vitamir á alþingi íslendinga em
vísir með að setja á nýja verðstöðv-
un þegar þeirri síðustu er lokið
flýta þeir sér að hækka verðið á
vörum sínum langt umfram það
sem skynsamlegt væri ef verð-
stöðvun biði ekki við næsta götu-
hom.
Og atvinnuhálfvitamir á alþingi
íslendinga sjá það strax að afleið-
ingin af því að aflétta verðstöðvun
er verðbólgusprenging sem er í
þeirra augum staðfesting á þörf
nýmar verðstöðvunar.
Stjórnvöld em því hér í sama
hlutverki og blóðtökumennimir á
miööldum sem töldu sjúklinginn
ekki læknaðan fyrr en þeir höfðu
tæmt úr honum blóðið.
En er þá ekki eilífðarverðstöðvun
svarið? Nei, því miður, þvi allt það
sem sagt var um kostnaðarauka
gildir eftir sem áður.
Vömsalar hafa líka vit á því að
sækja um meiri hækkun til verð-
lagsyfirvalda en þeir þurfa og
kunna alls kyns brögð til að sanna
þörf sína á að fá þetta verð.
Ég hygg að þó að við byggjum við
enga verðbólgu og stjórnvöld settu
á verðstöðvun þá myndu allir biðja
um verðhækkun á vömm sínum
af ótta við að festast inni með of
lágt verð í væntanlegri verðbólgu
(sem aldrei hefði orðið án verð-
stöðvunarinnar).
Vanti menn því verðbólgu setja
menn á verðstöðvun og kannski
var síðasta verðstöðvun sett á til
að bjarga SÍS með verðbólgulána-
niðurgreiðslum.
Auömjúk bón
til fjósafasistanna
Til íslensku fjósafasistanna sendi
ég því eftirfarandi auðmjúka bón
mína eins og Drangeyjarvætturinn
skjálfandi bað biskupinn forðum
daga sem ætlaði að vígja hann út
úr eyjunni.
Haldiö áfram að efla ofstjómina,
höftin og verðstöðvanirnar eins og
ykkur er frekast unnt en fyrirgefið
mér þó að ég biðji þess að þið und-
anskiljið farmiðasölu frá landinu
verðlagshöftum.
Eitthvað verða landsmenn að
geta flúið gegn skikkanlegu verði.
Árni Thoroddsen
„Vanti menn þvi verðbólgu setja menn
á verðstöðvun og kannski var síðasta
verðstöðvun sett á til að bjarga SÍS með
verðbólgulánaniðurgreiðslum. ‘ ‘
Um stjómmál í flölmiðlum:
Sund og kjararán
Þegar fjölmiölar viðurkenna
hlutdrægni sína er það vitaskuld
miklu betra en þegar hula er dreg-
in yfir. Þannig veit fólk yfirleitt að
Mogginn dregur taum Sjálfstæðis-
flokksins, að Framsóknarflokkur-
inn á Tímann o.s.frv.
Sú skilgreining á hlutdrægni að
ekki sé dreginn taumur ákveðins
stjómmálaflokks er hins vegar afar
þröng. Það er hægt að draga taum
einstaklinga og hugmynda, bæði
með opnum hætti og duldum.
Hvaða efni er vahð til umfjöllunar
er ekki síður mikilvægt en hvemig
er fjallað um það. Dæmi: Stuðning-
ur við handboltalandshð karla og
Jóhann Hjartarson sem „allir“ em
sammála um að eigi rétt á sér er
líka stuðningur við keppnishug-
myndafræði.
Gríðarlega mikil umijöhun um
þessa drengi dregur athygh frá
öðm í þjóöfélaginu. Dæmi um mál
sem fjölmiðlar fiaha of htið um eru
náttúruvemd, húsnæðismál og
skortur á dagvist fyrir börn.
Hvað er fréttnæmt?
Fjölmiðlar segjast fialla um hið
„fréttnæma" en þeir skapa líka
ímyndir og hefðir um hvað þykir
fréttnæmt. Sjónvarp gegnir nú æ
víðtækara hlutverki við að skapa
KjaUarinn
Ingólfur Á. Jóhannesson
sagnfræöingur, leiðbeinandi
kennaranema í Wisconsin-
háskóla, Bandaríkjunum
inni, Bush að skokka, Steingrím að
synda... Að sjálfsögðu er það ekk-
ert eðhslægt vont að sýna þessa tvo
menn í íþróttum en það felur
sfiómmálastefnu þeirra. Mér er
nákvæmlega sama um það hvað
mikið Steingrímur syndir á meðan
hann stýrir kjararáni og niður-
skurði á félagslegri þjónustu.
Fréttir, sem mér berast frá ís-
landi um þessar mundir, bera ekki
með sér að Ólafur Ragnar Gríms-
son sé neitt að ráði betri Albert sem
fiármálaráðherra og eitthvað virð-
ist vefiast fyrir Svavari Gestssyni
að leiðrétta gjörðir Sverris í Lána-
sjóði íslenskra námsmanna.
Sfiómmálaumfiöhun fiölmiðla og
áhugafólks um sfiómmál er föst í
fari sem engu munaöi að síðasta
efnisgrein dytti í. Skyldu þeir Al-
bert Guðmundsson, Steingrímur
Hermannsson og Sverrir Her-
flestum fiölmiðlum en Kvennahst-
inn? Jafnvel þeim fiölmiðlum sem
þykjast vera hlutlausir (t.d. DV)
eða eiga að vera hlutlausir eins og
Ríkisútvarpið? Hvort er mikhvæg-
ara, Kvennahstinn eða stóryrði og
nagg stjórmálakarla?
Hver hefur aðgang
aðfjölmiðlum?
Karlmenn em í meirihluta á fiöl-
miðlum. Það er ekki þar með sagt
að þeir styðji allir Albert. í raun-
inni hafa fiölmiðlar gert mikið grín
að honum, kannski komið honum
úr ráðherrastóh. Ánægjan af því
að rakka Albert og fleiri niður hef-
ur því miður orðið yfirsterkari
skilningi og samúð með stefnumál-
um Kvennahsta og skilningi á
nauðsyn náttúmvemdar og góðrar
dagvistar fyrir böm. A.m.k. skhn-
ingi á nauðsyn þess að gera þessi
mál að kjarnaviðfangsefnum.
Auk þess er miklu óþæghegra að
fiaha um hugmyndir á óhlutdræg-
an eða málefnalegan hátt en að
taka viötal við kjaftforan sfiórn-
málakarl. Þetta er sérstaklega
áberandi þegar flölmiðlar era að
keppa hver við annan um eftirtekt
áhorfenda.
Sfiórmálamenn styðja hver ann-
an í lokuðum hring þar sem þeir
reyna að koma í veg fyrir að nýjar
og róttækar hreyfingar, sem byggj-
ast upp á lýðræðislegri þátttöku,
auki fylgi sitt. Þeir hafa komiö sér
upp ákveðnum reglum og venjum
um það hvemig á að stunda sfióm-
mál sem atvinnu. Náttúmvemdar-
sinnar og Kvennahstinn neita að
fylgja þessum leikreglum vegna
þess að þær úthoka aðrar aðferðir
við að stunda stjómmál.
Að neita að hafa „'formann" fyrir
flokki beinir sjónum frá fólki th
hugmynda, einmitt það sem þarf
th að efla lýðræði. Að skipta ört
um fulltrúa á þingi eða í borgar-
sfiórn er tilraun th þess að stjóm-
málastöður verði ekki einkaeign
örfárra „klárra“ einstakhnga sem
keppa um hver er bestur í sundi
eða skokki eða grófastur í kjaftin-
um.
Sú staðreynd að starfshættir
náttúruvemdarsinna og Kvenna-
hstans em öðmvísi en gamaldags
flokkanna er fréttafólki einnig
óþægheg og krefst nýrra starfs-
hátta. Gömlu sfiómmálaflokkamir
era næghega voldugir th að gera
tortrygghega greinargóða umfiöh-
un um nýjar hugmyndir og nýja
starfshætti. Er ekki orðið tímabært
að rjúfa þennan hring?
Ingólfur Á. Jóhannesson
„Mér er nákvæmle^a sama um það
hvað mikið Steingrimm’ syndir á með-
an hann stýrir kjararáni og niður-
skurði á félagslegri þjónustu.“
ímynd stjórnmálamanna: Þaö sýn-
ir Bush að veiða, Bush á strönd-
mannsson hver um sig ekki hafa
fengið margfalt meiri umfiöhun í