Frjáls verslun - 01.10.1946, Blaðsíða 9

fjörð, en þar höfðu Englendingar lengi haft
bækistöð sína. Hamborgarar lögðu inn fjörðinn
á tveim skipum og skutu á skip Englendinga,
sem jrar voru fyrir. Útræna var og stóð vind-
urinn Jjví inn fjörðinn og á Englendingana og
gjörði það þeim mikinn óleik, svo að þeir sáu
ekki til að miða fallbyssum sínum á þá þýzku.
— Svo höfðu Þjóðverjar klætt skip sín með sæng-
urfötum, ofan í sjó, til þess að draga úr áhrifum
skotanna.
Þarna varð hörð orusta, sem fór Jrannig að
Hamborgarar sigruðu og settu sig fasta í Hafn-
arfirði, en þar höfðu þeir bækistöð sína á Ós-
eyri, alla tíma Jjangað til danska einokunin
hófst. — í Hafnarfjarðarbardaganum tóku þátt
allir Þjóðverjar, sem voru þá á Suðurnesjum.
Þeir komu 48 saman af Vatnsleysuströnd, Kefla-
vík og Bátsendum, og er sagt að 40 Jreirra hafi
fallið.
Eftir Jætta hrökkluðust Englendingar til
Grindavíkur og settust Jjar að, en 4 árum síðar
(1532) sló þar aftur í bardaga.
Enskur kaupmaður, Jóhann Breye, sem kall-
aður var Ríki Bragi hafði þá farið til Grinda-
víkur og keypt Jrar allan fisk, sem fáanlegur var,
en þegar hann hafði legið Jrar með skip sitt 20
daga, komu Hamborgarar og Brimarar þangað
á skipum sínurn og heimtuðu af honum, að hann
seldi sér skreiðina, en Bragi neitaði. Þjóðverjar
urðu þá æfir og varð mikill bardagi úr þessu.
Þarna voru 88 kaupskip Joýsk og á þeim voru
tæplega 300 menn. Þeir ruddust í land á nætur-
þeli, þegar flestir Englendingar voru í landi, og
drápu 15 þeirra í svefni, tóku allan þeirra varn-
ing, og rændu og rupluðu öllu, sem hönd festi
á. Ríki-Bragi, enski, sem sumstaðar er kallaður
Breide, hafði gjört sér vígi á Járngerðarstöðum
og flutt þangað allan fisk sinn. Úr víginu sendu
Jreir Þjóðverjum háðsyrði og mönuðu þá til bar-
daga, en fógetinn á Bessastöðum var líka þarna
með liðsafla sinn og gekk í lið með Þjóðverjum,
og svo fóru leikar, eins og áður er sagt, að Eng-
lendingar urðu að láta í minni pokann. Grinda-
víkurbardaginn hafði mikil og löng eftirköst,
Jjví að út úr honunr urðu harðar deilur milli
Hinriks VIII. Englakonungs annarsvegar og
Danakonungs og Þjóðverja hinsvegar, en þær
gengu svo langt, að Englakonungur liótaði því,
að taka fasta alla Þjóðverja, sem búsettir voru í
Lundúnum, ef spjöllin í Grindavík ekki yrðu
bætt, og svo fóru leikar að Hamborgarar sáu
sitt óvænna og guldu fjárbætur.
FRJÁLS VERZLUN
Hamborgarkaupmenn lögðu Hafnarfjörð und-
ir sig, eins og áður er sagt, en hinsvegar héldu
Brimarar mest til á Snæfellsnesi, aðallega við
Búðir, og á Kumbaravogi og Nesvegi, sem síðar
varð Stykkishólmur. En Rifið á Snæfellsnesi,
sem var stærsti kaupstaður landsins og eina sjáv-
arþorpið á miðöldunum, áttu Englendingar allt-
af, og jxir náðu Þjóðverjar aldrei fótfestu.
Hámarkinu hefur Jjýzk verzlun hér á landi náð
um 1540, Jrótt hún að vísu hafi verið orðin mjög
mikil á 15. öld, eins og ég nú skal færa rök að.
Magnús konungur lagabætir gaf Hansakaup-
mönnum, árið 1275, leyfi til að verzla í Björg-
vin, sumartímann frá 3. maí til 18. september,
en verzlun þeirra færðist brátt. svo í aukana, og
gjörðust Jæir svo ráðríkir, að Jneir sölsuðu und-
ir sig öll sérréttindi og eignir Björgvinjarkaup-
manna og Jj. á m. verzlunarleyfið á íslandi.
Þeir voru kallaðir Garpar, og lögðu Jreir svo
að segja alla Björgvin undir sig og kúguðu Jrar
jafnvel yfirvöldin, og eru Jjar margar sögur af.
— íslandsverzluninni náðu þeir nú undir sig,
ráku liana með nokkrum „leppum“, á norskum
skútum, en hirtu allan ágóðann sjálfir. — Loks
var svo komið, að konungsvaldið réði ekki við
neitt, og verzlunarbanni Jrví, er Hans I. Dana-
konungur setti 1483, var ekki gengt að neinu,
og fóru nú Hamborgarmenn og Englendingar
að verzla hér í stórum stíl, en greiddu enga
skatta. A 15. öldinni virðist J)ví verzlunin hafa
verið orðin alfrjáls, jafnvel af þeirri ástæðu, að
Danakonungur hafði ekki bolmagn til þess að
hindra verzlun útlendinga hér. En Jjað er víst,
að á þeirri öld var mikil samkeppni í verzlun
hér, milli Englendinga og Þýzkara, og þótti báð-
um talsverður slægur í viðskiptunum.
Svo mikil er verzlunin l’rá Hantborg orðin
1482, að þá um sumarið verður upphlaup í
borginni út af útflutningi korns til íslands. Upp-
skeru brestur hafði orðið Jrar sumarið áður, og
vofði hungursneyð yfir. — Foringi uppreisnai'-
manna taldi kornflutninginn til íslands óhæfu,
og út af þessu urðu svo miklar æsingar og blóðs-
úthellingar, að borgin var öll í uppnámi, og
ætluðu uppreisnarmenn að taka alla borgar-
stjórnina af lífi. — Borgarráðið skarst svo í leik-
inn og miðlaði þannig málum, að kornflutn-
ingurinn til íslands var minnkaður eins mikið
og hægt var, án Jress að skaða íslandsverzlunina,
en þau viðskipti mátti borgin ekki missa. Þessi
málalok sættu uppjrotsmenn sig við, en þá var
líka búið að drepa foringja þeirra og helztu
169