Tíminn - 03.11.1974, Blaðsíða 12

Halldór Ásgrimsson
er éinn þeirra manna
sem kjörnir voru fyrsta
sinni til Alþingis á
siðastá sumri. Jafn-
framt er hann yngstur
þeirra Alþingismanna
sem nú sitja þingbekki.
í tilefni þess að Alþingi
er nýkomið saman til
funda, leituðum við
svara hjá honum við
nokkrum spurningum:
— Hvað fannst þér einkum
einkenna kosningabaráttuna á
siðasta sumri og hvað viltu
segja um úrslitin I þinu kjör-
dæmi, Austurlandi?
Það voru vissulega mikil við-
brigði að taka svo skyndilega
þátt i kosningabaráttunni. Aður
hafði ég aðeins verið áhuga-
samur kjósandi, en var nú
kominn út i baráttu i þvi skyni
aö verða fulltrúi Austfirðinga á
Alþingi. Kosningabaráttan var
hins vegar skemmtilegur timi,
og það sem gerði viðbrigðin létt-
bær var hin mikla samstaða
þeirra manna er stóðu að fram-
boði flokksins i kjördæminu, sá
áhugi og starfsgleði sem stuðn-
ingsmenn flokksins sýndu i
kosningabaráttunni.
Það sem einkenndi kosn-
ingabaráttuna fyrst og fremst
var sú staðreynd að kosningar-
nar voru mjög tvisýnar.
Alþýðubandalagið hafði unnið á
i kosningunum 1971. og komst
þriðja sæti Framsóknarmanna
þá i nokkra hættu. Auk þessa
kom fram annar listi sem nær
eingöngu var skipaður fyrr-
verandi Framsóknarmönnum.
Það voru þvi ýmsar blikur á
lofti, og margir voru vantrúaðir
á aö okkur tækist að halda okkar
hlut.
Framsóknarflokkurinn gekk
tii kosninganna við erfiðar að-
stæður. Vinstri mönnum i
landinu hafði tekizt að mynda
langþráða rikisstjórn sem setti
markið hátt. Þessi stjórn var
afkastamikil framfarastjórn en
þegar erfiðleikar i efnahags-
málum komu upp, tóku hjólin að
bila. 1 stað þess að taka á
málum af ábyrgð og festu, eins
og almenningsheill krafðist,
létu nokkrir stuðningsmenn
stjórnarinnar stjórnast af
flokkslegri sérhyggju og
ábyrgðarleysi.
Framsóknarflokknum tókst
þvi ekki að gera nauðsynlegar
ráðstafanir i efnahagsmálum,
áður en þing var rofið. Það var
ekki nóg með að nokkrir sam-
starfsaðiljar brygðust. Fyrr-
verandi áhrifamenn í Fram-
sóknarflokknum gengu til liðs
við biluðu hjólin, frjálslynda og
vinstri menn, og hugðust ná
fram áhugamálum sinum i
félagi við þann sundurleita hóp.
Ýmsir þessara manna tóku sæti
á listum frjálslyndra og vinstri
manna og börðust gegn Fram-
sóknarflokknum i ksoningun-
um.
Meö tilliti til allra aðstæðna
tel ég að Framsóknarflokkurinn
megi una úrslitunum. Varðandi
úrslitin i minu kjördæmi er það
að segja að við höfðum það
markmið nú að halda okkar
hlut. Það tókst, og megum við
þvi vel við una, þegar á allt er
litiö.
— Hvað viltu segja um
ástæður þess að tilraunir til
myndunar nýrrar vinstristjórn-
ar mistókust?
Þessi niðurstaða varð mér
mikil vonbrigði, þar sem ég tel
að Framsóknarflokkurinn eigi
fyrst og fremst að vinna með
vinstri öflunum i landinu.
Ég kom til Alþingis i þeirri trú
að gjörlegt væri að laða Alþýðu-
flokkinn til samstarfs i nýrri
vinstri stjórn, Framsóknar-
flokkurinn lagði mikla áherzlu á
að skapa andrúmsloft fyrir við-
ræður við Alþýðuflokkinn, en
Alþýðubandalagið spillti mjög
fyrir með framkomu foringja -
þess og skrifum i málgagni
þeirra.
Hvað endanlega réð úrslitum,
vil ég ekki fullyrða. Ýmislegt
má lesa úr skrifum Alþýðu-
blaðsins og Þjóðviljans, eftir að
ljóst var að tilraunin hafði mis-
tekizt. Þar kenna þeir hvor
öðrum um, og er þar að finna
mörg sannleikskorn. En sann-
leikurinn sat raunar ekki lengi i
fyrirrúmi þvi stuttu siðar skiptu
þeir alveg um skoðun og báru
sökina á Framsóknarflokkinn.
Ólafur Jóhannesson, formaður
Framsóknarflokksins, hefur
gert mjög itarlega grein fyrir
þessum málum i erindi sem
birtist i Timanum fyrir
skömmu, og tel ég þar að finna
beztu heimildirnar sem um er
að ræða um stjórnarmyndunar-
viðræðurnar i sumar.
— Hver eru þau meginvanda-
mál sem mæta núverandi rfkis-
stjórn og hvers mcga félags-
hyggjumenn vænta ?
Þessi rikisstjórn var mynduð
viö sérstæðar aðstæður. Efna-
hagsvandi steðjaði að þjóðinni,
vandi sem krafðist tafarlausrar
úrlausnar. Framsóknar-
flokkurinn taldi það skyldu sina
að taka þátt i og hafa áhrif á
aðgeröir I efnahagsmálum. Við-
ræður um stjórnarmyndun
mótuðust mjög af þessum að-
stæðum, og það er ljóst, aö efna-
hagsmálin yfirleitt eru megin-
vandamál núverandi rikis-
stjórnar.
Framsóknarflokkurinn hefur
sem forystuafl fyrir félags-
hyggjuöflunum haft mikil áhrif
á mótun og uppbyggingu þjóö-
félagsins. Þetta kemur m.a.
fram i öflugri samvinnu-
hreyfingu, sterkum stéttarsam-
tökum launþega og almanna-
tryggingum eins og þær gerast
beztar. atvinnurekstur er i
höndum landsmanna sjálfra og
minni stéttaskipting en al-
mennt gerist meðal þjóða
heims. Það er skylda Fram-
-sóknarflokksins að halda fast
vörð um það sem áunnizt hefur
og sækja fram það sem minna
hefur áunnizt, eins og t.d. i
byggðamálum. Byggðastefnan
hefur verið mesta baráttumál
Framsóknarflokksins á undan-
förnum árum, og það verður þvi
meginverkefni flokksins i þess-
ari rikisstjórn að framkvæma
byggðastefnu sina, eftir þvi sem
frekast eru tök á. Flokkurinn
fékk miklu áhorkað i byggða-
málum I tið vinstri
stjórnarinnar og hefur nú
fengið þvi áorkað að tekjur
byggðasjóðs verða margfald-
aðar.
Byggðastefnan er sífellt við-
fangsefni og hefur alltaf verið
baráttumál flokksins og mun
verða það um ófyrirsjáanlega
framtið. Viðfangsefnin eru
mörg, og ég vænti þess að flokk-
urinn geti unnið félagshyggju-
mönnum einna mest á þessu
sviði.
— Er þaö ekki ýmsum vand-
kvæðum bundið að eiga sam-
starf við höfuðandstæðinginn,
Sjáifstæðismenn?
Framsóknarflokkurinn mun
bregðast við á þann eina hátt
sem hægt er að gera þ.e. að
halda fast á stefnumálum sinum
og vinna þeim framdrátt af al-
efli og einurð.
Hitt er hins vegar ljóst að
málamiðlun þarf við lausn
margra mála, og ekki er hægt
aö koma öllu fram á stuttum
tima. Það er t.d. ljóst að við
fengum þvi ekki framgengt að
herinn færi úr landi á þvi kjör-
timabili sem nú fer i hönd. Viö
urðum að fallast á málamiðlun,
og ,þá málamiðlun var erfitt að
fallast. á. Við verðum að halda'
þvi mjög hátt á lofti i málum
sem þessu, að stefna flokksins
hefur ekki breytzt markmiðið er
óbreytt og við stefnum i átt að
þvi markmiði að hér verði ekki
her i landi.
Það er vissulega vandasamt
að ganga til samstarfs við
flokk sem hefur verið höfuð-
andstæðingur Framsóknar-
flokksins. Við skulum hins
vegar hafa það hugfast að
gengið var til þessa stjórnar-
samstarfs fyrst og fremst i þeim
tilgangi að leysa efnahags-
málin, enda var það margreynt
að vinstri flokkarnir höfðu
hvorki vilja né þor til að takast á
viö vandann. Verðbólgan er,
jafnframt þvi að vera efnahags-
legt vandamál, félagslegt
vandamál sem félagshyggju-
menn verða að taka á. Við
höfum komið á þjóðfélagi með
sterku almannatryggingar-
kerfi, þar sem stefnt er að jöfn-
uöi I tekjuskiptingu. Verðbólgan
hefur I för með sér geysilegar
tilfærslur i þjóðfélaginu og
sennilega mun meiri en verða I
öllu almannatryggingakerfinu.
Þessar tilfærslur verða á milli
þeirra sem verða þess aðnjót-
andi að fá lánafyrirgreiðslu i
stórum stil, en það eru vanalega
þeir þegnar og félög er mest
bera úr býtum I þjóðfélaginu —
og svo hins vegar þeirra sem
litil eöa engin lán fá_ Þeir sem
fá litla lánafyrirgreiðslu eru
oftast þeir þegnar sem hafa litl-
ar tekjur. einfaldlega vegna
þess að þeir hafa ekki bolmagn
til að standa undir lánunum.
Þetta verður til þess að óheil-
brigð eignaskipting á sér stað i
landinu. Það er hægt að
bregðast við þessum vanda á
margan hátt, en eina raunhæfa
ráðið er að ráðast gegn verð-
bólgunni
— Hvernig horfa þingstörf við
þér sem yngsta þingmanninum,
og hvert er svigrúm hvers ein-
staks þingmanns I afstöðu til
mála.
Ég get ekki komið auga á að
þvi fylgi nein sérstaða að vera
yngsti þingmaðurinn. Hins
vegar er reynsla min af þing-
störfum svo litil að ekki er ráð-
legt að fella nein dóm sam-
kvæmt henni.
Þaö hefur ávallt vakið undrun
mina hve langt hlé Alþingi
tekur árlega. Þvi getur tæpast
verið þannig farið að æðstu
stofnun þjóðarinnar sé ekki
nauðsynlegt að starfa nema
hálft árið og draga sig I hlé hinn
helming ársins. Þjóðlifið hefur
breytzt mikið á siðustu ára-
tugum, og starfshætti Alþingis
veröur að endurskoða I sam-
ræmi við það. Þjóðlifið stöövast
ekki þótt Alþingi sitji heima.
Alvarlegar ákvarðanir þarf oft
að taka, og árangurinn verður
stöðug aukning á útgáfu bráða-
birgöalaga. Ég tel að vald
Alþingis yrði meira ef þing-
haldið lengdist. Rikisstjórnir
fengju á þann hátt aukið aðhald
við ýmsar veigamiklar ákvarð-
anir.
Samkvæmt stjórnarskránni
er þingmaður aðeins bundinn af
eigin sannfæringu og eigi við
neinar reglur frá kjósendum
sinum. Samkvæmt þessu hefur
þingmaður ótakmarkað sjálf-
stæði. Þingmaðurinn er hins
vegar kjörinn I nafni stjórn-
málaflokks, sem hefur markað
sér stefnu og markmið I mikil-
vægustu þjóðfélagsmálum.
Þingmaður hefur þvi þá sið-
ferðilegu skyldu að vinna að
framgangi stefnumála flokks
sins. Hann er kjörinn i nafni
þeirrar stefnu og ber þvi að
starfa undir merkjum hennar.
— Hvaö viltu segja um að-
stöðu þingmanna til að halda
uppi sambandi við umbjóðendur
sina, t.d. úti um land?
Hér er um gagnkvæmt hags-
munamál kjósenda og þing-
manna að ræða, og er þaö þess
vegna mjög þýðingarmikið.
Það er ekki nokkur vafi að
persónulegt samband er i
þessum efnum sem öðrum það
bezta Hitt er svo annað mál að
það er miklum vandkvæðum
bundið að halda uppi góöu per-
sónulegu sambandi i stóru kjör-
dæmi, eins og t.d. Austurlands-
kjördæmi. Þingmenn hafa að
sjálfsögðu aðstöðu til að ferðast
um, halda fundi og heimsækja
fólk, en eftir þvi sem kjördæmin
eru stærri, þeim mun erfiðara
er að halda nauðsynlegu sam-
bandi. Ég tel gott samband við
kjósendur vera frumskilyrði
þess að hægt sé að rækja þetta
starf, og kjósendur ætlast bein-
linis til þess.
Það leikur enginn vafi á þvi að
minni kjördæmi myndu skapa
betri grundvöll fyrir nánara
samstarf milli þingmanna og
kjósenda.
— Hvað vilt þú sem stjórnar-
maður i Sambandi Ungra
Framsóknarmanna segja um
málefni þess?
SUF hefur um langan tima
veriö mjög sjálfstætt stjórn-
málaafl. Þetta sjálfstæði er að
minu mati mjög mikilvægt, en
slikt sjálfstæði krefst þess að
góö tengsl séu á milli flokksins
og ungmennahreyfingarinnar.
Það verður þvi mikilvægt verk-
efni að bæta tengslin milli ung-
mennahreyfingarinnar og
flokksins. Það eru margar leiðir
I þeim efnum sem eru til um-
ræðu og ekki er ástæða til að
rekja hér.
En ég vil leggja áherzlu á þá
skoðun mina að hvort sem SUF
starfar áfram i óbreyttri mynd
eða ekki, þá tel ég nauðsynlegt
að sjálfstæði SUF verði ekki
skert. ísland er' land sam-
steypustjórna, og flokkarnir
verða i mörgum tilfellum að
ganga veg málamiðlunar, og
stjórnarsamstarf getur oftlega
mjög orkað tvimælis. Það
kemur þvi m.a. i hlut ung-
mennahreyfingarinnar að halda
vörð um flokksstefnuna, en
skilyröi fyrir þvi er að
hreyfingin sé sjálfstæð.
Þetta hlutverk hefur SUF
rækt með ágætum þar til
nokkrir menn innan SUF
helguðu krafta sina baráttu
gegn flokknum, en það gat að-
eins orðið til skaða jafnt fyrir
flokkinn sem SUF sjálft. Það
striðsástand sem skapaðist i
SUF á þessu ári, hefur skert álit
það, sem SUF hafði áunnið sér,
og það verður verkefni þess að
vendurvekja þetta álit i sam-
ræmi við þær ákvarðanir sem
teknar verða innan hreyfingar-
innarum framtiðarstarfsemi og
skipulag.
I hvaða farveg starfsemi SUF
fer, vil ég ekki fullyrða, en þaö
er almennur áhugi fyrir þvi að
ungir og eldri starfi saman i
mjög nánum tengslum. Kyn-
slóðabilið hefur áukizt á undan-
förnum árum og haft skaðleg
áhrif á alla félagsmála-
starfsemi. Stjórnmálasamtök
og önnur félagasamtök verða að
sporna við þessari þróun, og ég
vænti þess að SUF láti ekki sitt
eftir liggja i þeim efnum .
— Hvað málaflokkum hyggst
þú einkum helga þig í þing-
störfum?
Þau mál, sem þingmenn
einkum helga krafta sina, hvað
kjördæmin snertir sérstaklega,
eru fyrst og fresmt þau mál sem
skapast i kjördæminu sjálfu. Ég
mun að sjálfsögðu hafa sama
hátt á, en að öðru leyti mun ég
væntanlega sinna þeim málum
áem ég hef ávallt haft áhuga
fyrir, og vil ég þar einkum
nefna byggðamálin. Ég hef i
námi og starfi aflað mér
þekkingar á skattamálum, og
vænti ég þess að geta orðið að
liöi i þeim málaflokki. Skatta-
mál og skattastefna er einn
mikilvægasti málaflokkurinn,
sem kemur til kasta stjórnvalda
og Alþingis. Þar mætti ýmsilegt
betur fara, og á sumum sviðum
rikir þar hreint óréttlæti. Má i
þvi sambandi nefna aðstöðu
ungs fólks sem er að koma upp
heimili, svo að dæmi sé tekið.
Það er óhætt að fullyrða að
lokum, að ekkert þjóðfélag
hefur efni á þvi, og sizt fámennt
þjóðfélag, eins og okkar, að láta
undir höfuð leggjast að búa vel I
haginn fyrir uppvaxandi kyn-
slóð.
BYGGÐASTEFNAN
ER MESTA BAR-
ÁTTUMÁL FRAM-
SÓKNARFLOKKSINS
— segir Halldór Ásgrímsson, alþingismaður