Tíminn - 03.11.1974, Blaðsíða 19

Sunnudagur. 3. nóvember 1974.
TÍMINN
19
r

Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i
Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð i iausasölu kr. 35.00.
Áskriftargjaid kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.

J
Jack Anderson, New York Post:
Stóraukin leit að
nýjum orkugjöfum
Úr skýrslu Orkustofnunar Bandaríkjanna
Fjárlögin
Hægra er að kenna heilræðin en halda þau.
Sennilega mun ýmsum flögra þetta i hug, þegar
þeir lesa fjárlagafrumvarpið fyrir 1975. Sjálf-
stæðismenn hafa á undanförnum þingum reynt
að gera mikinn hávaða i tilefni af þvi, að fjár-
lagafrumvörpin hafa farið hækkandi. Nú er
hækkunin 65%, þegar miðað er við fjárlagafrum-
varpið fyrir 1974, eins og það var lagt fram, en
52%, ef miðað er við afgreiðslu þess. Þetta er al-
gjört hækkunarmet. Sennilega hefði talan 65%
náð yfir alla forsiðu Morgunblaðsins, þegar það
skýrði frá fjárlagafrumvarpinu, ef vinstri stjórn-
in hefði verið áfram við völd og Halldór E. Sig-
urðsson enn fjármálaráðherra. í staðinn sagði
Mbl. nú mjög hóflega frá frumvarpinu á baksiðu.
Þetta er ekki sagt til að deila á það fjárlaga-
frumvarp, sem nú hefur verið lagt fram. Það ber,
eins og fjárlagafrumvörp fyrri ára, svipmót
verðbólgunnar. Þess vegna hækkar það af ástæð-
um, sem fjármálaráðherra ræður ekki við. Allir
flokkar hafa verið sammála um að auka framlög
til margvislegrar félagslegrar þjónustu, eins og
trygginga, heilbrigðismála og kennslumála. Nær
öll þessi útgjöld eru bundin i sérstökum lögum,
sem móta fjárlagagerðina. Núverandi fjármála-
ráðherra hefur hvorki getað né viljað lækka þessi
framlög. Það er þvi ekki rétt að deila á hann, þótt
útgjöld fjárlagafrumvarpsins hækki um 65%.
Hins vegar sýnir þetta hve óréttmætar og öfugar
ádeilur Morgunblaðsins og Visis hafa verið að
ráðast á fyrrverandi fjármálaráðherra, Halldór
E. Sigurðsson, vegna hækkunar á fjárlagafrum-
varpinu. Vafalitið væru ritstjórar þessara blaða
nú þakklátir, ef þeir hefðu skrifað gætilegar um
það efni en þeir gerðu.
Forustumenn Sjálfstæðisflokksins hafa heldur
ekki sparað stór orð um það, að hægt væri að
draga úr rikisútgjöldum. Þeir hafa hins vegar
varazt að benda á, hvað ætti að lækka. Fjárlaga-
frumvarpið fyrir 1975 skýrir á vissan hátt vel,
hvers vegna Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekki
borið fram neinar beinar lækkunartillögur. Sú
litla lækkun, sem þar er gerð, er nær eingöngu á
framlögum til verklegra framkvæmda. Það
verður aldrei komizt langt á þeirri braut, nema
ætlunin sé að koma á kyrrstöðu og atvinnuleysi i
landinu. En það er ekki takmark núverandi
stjórnar, heldur að tryggja atvinnuöryggi og
framfarir I landinu.
Þegar menn íhuga útgjaldahækkun nýja fjár-
lagafrumvarpsins, verður það áreiðanlega ljós-
ara, að fyrrverandi fjármálaráðherra hefur
haldið vel á málum, þvi að hann þurfti ekki að-
eins að glima við verðbólguna, heldur miklar
framfarakröfur eftir langt undangengið kyrr-
stöðutimabil. 1 hans tið var mörgum þessum
kröfum fullnægt, og verður starf eftirmanns hans
þvi auðveldara en ella. Þá hafði hann komið fram
nauðsynlegri lækkun tekjuskattsins, og jafnframt
tryggt þannig tekjuöflun rikisins, að ekki virðist
nú þörf aukinna skatta.
í sambandi við fjárlagafrumvarpið nýja munu
Framsóknarmenn fagna sérstaklega margföldun
framlagsins til Byggðasjóðs, þvi að þar hefur
þeim tekizt að koma fram máli, sem þeir hafa
lengi barizt fyrir.
Veröur Ford forseti aö gripa til oliuskömmtunar?
OLÍUKREPPAN breytir
ekki einungis efnahagslífi
þjóðarinnar heldur einnig um-
hverfinu.
Hækkaö ojiuverð hefir knúið
Bandarikjamenn til leitar að
nýjum orkulindum. Sú leit og
árangur hennar hlýtur að hafa
róttækar breytingar i för með
sér.
Orkustjórn samrikisins hef-
ir framkvæmt umfangsmikla
könnun og samkvæmt niður-
stöðum hennar valda
breytingarnar fjölgun námu-
slysa, fækkun bilslysa og
auknum hávaða frá iðnaði. En
leitin leiðir einnig til notkunar
hljóðlausrar sólarorku. Ef til
vill verða til nýjar gull-
grafaraborgir við oliuvinnslu
úr leir, og þar verða hrein-
lætisaðstaða og hollustuhættir
fyrir neðan allar hellur. Og að
lokum getur leitin að nýjum
orkulindum valdið jarð-
skjálfta.
MÉR hafa borizt I hendur
leynileg drög á mörg hundruð
blaðsiðum. úr þessum drög-
um verður unnin heildar-
skýrsla, sem á að koma út i
næsta mánuði á vegum Orku-
stofnunar samrikisins.
Hér verður i stuttu máli
drepið á sumt af þeim áhrif-
um, sem gert er ráö fyrir að
hin nýja framvinda hafi á holl-
ustuhætti og öryggi manna.
Þegar olian hækkar i verði
og verður torfengnari munu
Bandarikjamenn aka minna
en áður i bilum og minnka hit-
ann á heimilum sinum. „Þeg-
ar minna verður treyst á
einkabilinn en áður fækkar
bilslysum og mengun frá út-
blæstri bilvéla minnkar”, seg-
ir i drögunum að skýrslunni.
„Einnig má gera ráð fyrir
heilsusamlegum áhrifum
lækkaðs húsahita”.
En þá kemur að þvi, að
menn munu sennilega ein-
angra ibúðarhús sin betur en
áöur, en það veldur „tregari
útloftun óhollustu frá tóbaki,
gasofnum o.s.frv.”
Aukin borun eftir oliu undan
austurströnd Bandarikjanna
og meðfram ströndum Alaska
eykur á slysahættu verka-
manna og aukinn oliuleki
„getur valdið aukinni hættu á
heilsutjóni ef oliuefnin komast
i fisk eða skelfisk”.
„KOL eru óhreinni en nokk-
ur annar orkugjafi”, segir
einnig I drögunum. „En þau
geta eigi að siður orðið al-
gengur orkugjafi til bráða-
birgða, meðan verið er að
koma upp kjarnorkustöðvum,
vinnslu oliu úr leir, sólarorku-
stöðvum eða bora eftir jarð-
hita.”
Við kolanám vinna 125 þús-
undir manna og þeir „búa við
meiri hættu á heilsutjóni og
minna öryggi en nokkrir aðrir
vinnandi menn”. Þessir menn
mega búast við enn aukinni
hættu á lungnasjúkdómum,
heyrnarskemmdum og slys-
um.
Aukin kolanotkun þýðir
aukna hættu á heilsutjóni og
manndauða vegna mengung-
ar. Háir reykháfar hjálpa
ekki, hvað sem forráðamenn
orkuveranna segja. Gjalleld-
ar, efnaleki og aðrar af-
leiðingar aukinnar kola-
notkunar munu einnig spilla
andrúmslofti og eitra það.
Könnun á asmasjúklingum
leiöir til dæmis i ljós, að sjúk-
lingar fá þess tiðari köst sem
þeir dvelja nær kolakyntri
orkustöð. Fimmta hvert barn i
námunda slikra stöðva gengur
með silicosis. Kolakyntum
orkustöðvum hlýtur að fjölga
afar mikiö.
MEÐAN leitin að nýjum
orkulindum stendur sem hæst
munu verkamenn, sem vinna
oliu úr leir, eiga yfir höfði sér
„mikið ryk, hávaða og tiö
slys”, svo að ekki sé minnzt á
eiturefni. Sum þessi efni geta
valdið krabbameini og af-
rennslisvatn unnins leirs gæti
einnig borið meö sér sýkingar-
hættu.
„Verulega aukin vinnsla
oliu úr leir gæti leitt til bygg-
ingar stórra skyndiborga”,
segir einnig I skýrsludrögun-
um. „Þar verður að sjá um
fullnægjandi læknisþjónustu
og hreinlætisaðstöðu ef halda
á almennu heilsufari i horfi.”
„Sólin er hreinasti orkugjaf-
inn og sólarorkan hættu-
minnsta orkan”. Þó er
hugsanlegt heilsutjón af völd-
um efna, sem nota þarf við
nám geislanna.
VATNSORKA er að heita
má laus við að valda verulegri
heilsufarshættu. Hætta er
varla fólgin i öðru en hugsan-
legum bilunum á stiflum.
Fastur úrgangur verður
sennilega notaður sem elds-
neyti við orkuvinnslu. Það
hlýtur að greiða mjög fyrir út-
rýmingu „óvarinna úrgangs-
hauga, sem eru einhverjar
stórvirkustu klakstöðvar
skordýra og nagdýra, sem eru
mikilvirk við sýkladreifingu”.
Bruni úrgangs eykur hins veg-
ar verulega á loftmengunina.
„Kjarnorka er afar hreinleg
orka hvað loftmengun áhrær-
ir”, segir i drögunum.
„Notkun hennar er eigi að sið-
ur heilsu manna hættulegri en
öll önnur orkuvinnsla. Allir
eru móttækilegir fyrir geisla-
virkni og áhrif hennar, svo
sem krabbamein og annan
<
háska, sem stytt getur ævi
manna”.
„FRAM til þessa hefir ekki
orðið vart hættulegrar geisla-
virkni frá kjarnorkustöðvum,
sem starfræktar eru I Banda-
rikjunum”, en þær eru fimm-
tiu að tölu. Eru þær taldar
hættuminni fyrir heilsu
manna en orkustöðvar, sem
brenna kolum eða oliu.
„En ekki er unnt að láta sem
vind um eyru þjóta” þann
gifurlega háska, sem stafað
getur af plutonium, en hinn
minnsti leki þess getur valdið
beinkrabba.
Eitt af þvi, sem komið getur
i stað oliunotkunar er hugsan-
leg beizlun hitans frá iðrum
jarðar. Þannig væri hugsan-
legt að höndla, dýrmæta
gufu,en samhiiða henni losn-
uðu þá úr læðingi jarðar fjöl-
mörg efni, sem valdið geta
mjög alvarlegum házka.
BORUN eftir jarövarma er
afar hávaðasöm og getur
valdið heyrnarskemmdum
eða heyrnarmissi. „Ekki er
vitað með neinni vissu, hvern
hlut borun eftir jarðvarma
getur átt i þvi að koma af stað
jarðskjálfta”, segir i skýrslu-
drögunum. „Ekki verður þó
alveg fram hjá þvi gengiö, að
slik vinnsla geti valdið alvar-
legum jarðhræringum”.
Ljóst er af skýrsludrögun-
um, að aukin orkuvinnsla i
Bandarikjunum hljóti að auka
á hættulegan úrgang eins og
sót, sölt, sýrur, tjöru, ryk,
brennisteinsgufur, köfnunar-
efni og margskonar óhreinindi
i andrúmsloftinu.
A það er bent i drögunum,
að afleiðingar alls þessa geti
orðið svo alvarlegar, að ein-
staklinginn langaöi til að
hverfa að nýju aftur til tima-
bils hestvagnanna og hinna
tvibreiðu rúma með þreföldu
ábreiðunum.
Þ.Þ.