Réttur - 01.07.1938, Blaðsíða 11

listun á lítilsverðum aukaatriðum, leiðinlega útúrdúra
frá aðalefninu, smámunasemi í stílnum, eltingaleik að
orðum og margskonar föndur við málið, sem allt mun
vera gert vegna nákvæmni og' sannleika í frásögn-
inni, en spillir heildaráhrifum bókarinnar. Og mörg
smávægilegustu dæmin og langsóttustu orðin, sem
dregin eru fram til að sýna mennina í sannleikans
ljósi, bæta engu við lýsingar þeirra og verða einmitt
til að vekja þá trú hjá lesandanum, að hér sé það
ekki efnið, ekki málflutningurinn, ekki sögnin, sem
skipti höfundinn aðalmáli, heldur leikurinn við list-
ina, hina hreinu list, sem skáldin fara að dýrka, þeg-
ar þau hafa ekki lengur neitt að flytja. Svona getur
jafnvel það hefnt sín að tilbiðja sannleikann, enda
held ég öll sagnvísindi og allur naturalismi í skáld-
skap 'hafi sýnt það, að ekki verði með dagsetningum
eða nákvæmni í upptalningu staðreynda komizt riæst
kjarna sannleikans. Þetta var nú ofurlítil prédikun,
smá-útúrdúr eins og hjá Þórbergi, og hefir líldega
verið til spillis, dregið úr heildaráhrifum ritdómsins.
En það sem ág vildi segjá var þetta: íslenzkur aðall
átti alls ekki að vera skáldskapur, heldur einskonar
söguleg vísindi, ný raunsæ aðferð til að lýsa mönnum.
Bókin gerist öll á einu sumri, 1912, rétt fyrir stríðið.
Og Þórbergur er ekki aðeins að lýsa sínum gömlu
kunningjum, heldur draga upp sem sannasta mynd af
tímunum fyrir stríðið, þessu gelgjuskeiði í þjóðíífi ald-
arinriar, þegar allt var rót og hræring og eftirsókn
eftir lífi og frægð. Hann er að lýsa ákveðnu tímabili
í íslandssögunni, sem hvergi getur endurspeglazt bet-
ur en í umróti og draumum þessara æfintýraþyrstu
unglinga, í rómantik þeirra og skáldskap, í brjáluðum
ástum, í lausung, draumórum, flysjungsskap, en jafn-
framt atorku, bjartsýni, eldlegum ákafa. í Islenzkum
aðli lifa menn þessa tíma upp aftur. Það mun fara al-
veg eiris og með kunningjana, þeir hafa kannske
aldrei birzt manni í jafn skýru Ijósi fyrr. Þórbergur
119