Morgunblaðið - 07.11.2007, Blaðsíða 4

4 MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
ÞEGAR Sigþór Elías kom í heiminn
24. ágúst sl. var það fjarri foreldrum
hans að þeir yrðu beðnir borga fyrir
kenninafnið hans. Þó þeir hafi skilað
pappírum til Þjóðskrár um hvert
nafn drengsins skyldi vera, líkt og
kveður á um í lögum um mannanöfn,
undirritað af þeim báðum, var nafn-
ið fært á annan veg í Þjóðskrá: Sig-
þór Elías Smith var skráður Sigþór
Elías Ásdísarson. Þegar foreldr-
arnir leituðu skýringa hjá Þjóðskrá
fengu þeir að heyra að „líf-
fræðilegur ómöguleiki“ væri orsök-
in, vegna aldargamallar hefðar
stæðu karl og kona að baki hverju
barni. Þyrftu foreldrarnir, Ásdís
Þórhallsdóttir og Þóra Björk Smith,
því að undirrita skjal, sem útbúið
hefur verið sérstaklega hjá Þjóð-
skrá, svo að fylla út eyðublað til
breytingar á kenninafni og þá loks-
ins yrði drengurinn Smith. Þetta
ferli kostar foreldrana 4.400 kr.
samkvæmt þeim upplýsingum sem
þeir fengu hjá Þjóðskrá. Skrif-
stofustjóri Þjóðskrár sagði við
Morgunblaðið í gær að innheimtan
hefði verið mistök. En gjaldið er
ekki aðalmálið að mati foreldranna.
Ásdísarson í Þjóðskrá
Sigþór Elías var getinn með
tæknifrjóvgun sem heimiluð var
samkynhneigðum pörum í staðfestri
samvist, sumarið 2006. Með breyt-
ingum á barnalögum, sem gerðar
voru á sama tíma, verður kona, sem
samþykkt hefur að tæknifrjóvgun
fari fram á samvistarmaka sínum,
kjörmóðir barnsins sem þannig er
getið.
„Fljótlega eftir fæðingu sonar
okkar flettum við honum upp í Þjóð-
skrá og þar var hann skráður
Drengur Ásdísarson sem okkur
fannst ekkert óeðlilegt,“ segir Þóra
sem er kjörmóðir Sigþórs.
Síðan kom að því að skrá nafn
barnsins í Þjóðskrá. „Sonur okkar
er ekki skírður og þess vegna fórum
við og sóttum eyðublað til Þjóð-
skrár, fylltum út nafnið hans, Sigþór
Elías Smith, skrifuðum báðar undir
og ég skilaði þessu blaði svo inn til
Þjóðskrár.“
Stuttu síðar flettu þær honum aft-
ur upp í Þjóðskrá, þá var hann ekki
lengur Drengur Ásdísarson, heldur
Sigþór Elías Ásdísarson. Smith-
nafnið skilaði sér hins vegar ekki.
„Ekki var haft samband við okkur
og tilkynnt að skráningin hefði ekki
farið í gegn og að fyrir því lægju
gildar lagalegar forsendur,“ segir
Þóra.
Í kjölfarið hafði Ásdís samband
við Þjóðskrá og fékk þær upplýs-
ingar að ástæðurnar fyrir þessu öllu
saman væri „líffræðilegur ómögu-
leiki“. Skrifa þyrfti upp á sérstaka
pappíra og greiða fyrir nafnbreyt-
inguna, sem nú hefur komið á dag-
inn að voru mistök.
Ásdís segir starfsmanninn hafa
verið mjög almennilegan, hins vegar
skilji hún ekki hvernig það megi
vera að samkynhneigð pör þurfi að
greiða fyrir að fá að kenna barn við
kjörmóður. „Ég sé ekki að það komi
fram í mannanafnalögunum,“ segir
hún og eftir því sem hún komist
næst sé „líffræðilegan ómöguleika“
hvergi að finna í lögum. Veit hún um
dæmi um mæður í sömu sporum
sem þurftu að greiða gjald fyrir
nafnbreytingu fyrr í sumar.
„Það er þekkt að mörg pör á Ís-
landi þurfa að fá gjafasæði,“ bendir
Þóra á. „Það mætti því segja þetta
einnig um sum gagnkynhneigð pör,
að börn þeirra séu getin þrátt fyrir
líffræðilegan ómöguleika! Ég veit
hins vegar ekki til þess að þau þurfi
að skrifa upp á sérstök skjöl og
borga fyrir kenninöfn barna sinna.“
Sé það staðreynd, líkt og þær
fengu staðfest hjá starfsmanni Þjóð-
skrár, snúist málið ekki um tækni-
lega hluti, þ.e. hvernig barnið er
getið, heldur aldagamlar hefðir, að
foreldrar séu karl og kona.
Snýst ekki um peninga
Þær Ásdís og Þóra segja málið
vissulega ekki snúast um 4.400
krónur heldur það óréttlæti sem
innbyggt sé í kerfið, að séu foreldrar
tvær konur, þurfi að skrifa upp á
sérstaka pappíra og greiða fyrir,
eigi að kenna barnið við það foreldri
sem ekki gangi með það.
„Pör í staðfestri samvist njóta
sömu réttinda og bera sömu skyldur
og hjón,“ bendir Þóra á. Í flestu til-
liti sé svo í reynd. Það eigi t.d. við
um fæðingarorlofslögin og allt sem
að þeim snúi. „Vissulega er minna
mál að borga 4.400 kr. og skrifa und-
ir pappíra en að stjúpættleiða börn
líkt og þurfti fyrir lagabreytinguna
á síðasta ári,“ segir hún. „Hins veg-
ar er nú búið að breyta lögum. Kerf-
ið hefur hins vegar ekki tekið tillit
til þess varðandi þetta atriði.“
Þóra og Ásdís hafa ekki enn farið
niður í Þjóðskrá að skrifa undir
skjalið sem heimilar þeim, sam-
kvæmt þeim upplýsingum sem þær
fengu, að kenna soninn við Þóru,
þ.e. Smith. „Á þetta virkilega að
vera svona eða eiga allir að njóta
sannmælis?“ spyr Ásdís. „Hver gef-
ur börnum nafn, eru það foreldr-
arnir, eða Þjóðskrá?“
Sonur þeirra, Sigþór Elías, er enn
skráður Ásdísarson í Þjóðskrá.
Þurfa að skila inn yfirlýsingu til Þjóð-
skrár vegna „líffræðilegs ómöguleika“
Morgunblaðið/Kristinn
Fjölskylda Þóra Björk Smith og Ásdís Þórhallsdóttir ásamt syni sínum, Sigþóri Elíasi Smith.
SKÚLI Guðmundsson, skrifstofu-
stjóri Þjóðskrár, segir að konur í
staðfestri samvist eða í sambúð,
hvort sem hún er skráð eða ekki,
þurfi ekki að greiða sérstakt gjald
fyrir breytingu á kenninafni barns
síns, sem getið er með tæknifrjóvgun
hér á landi. Fyrir mistök hafa konur í
tveimur tilvikum í þessari stöðu verið
látnar greiða slíkt gjald. Skúli segir
að þær eigi ekki að greiða gjald frek-
ar en foreldrar almennt við breyt-
ingar á kenninöfnum barna sinna.
Réttarstaða samkynhneigðra
breyttist á margan hátt í löggjöf í
fyrra. M.a. urðu þær breytingar á
lögum um tæknifrjóvgun og barna-
lögum að lesbísk pör geta nú farið í
tæknifrjóvgun hér á landi og að sú
þeirra sem ekki elur barnið er kjör-
móðir þess við fæðingu. Þetta er orð-
að í 3. gr. laga um tæknifrjóvganir
þannig að kona, sem undirgangist
slíka aðgerð, þurfi ásamt maka að
gefa skriflegt samþykki sitt. Í 6. gr.
barnalaga segir að kona sem sam-
þykkt hafi að tæknifrjóvgun fari
fram á samvistarmaka sínum sé kjör-
móðir barns sem þannig sé getið. Í 7.
gr. sömu laga segir að yfirlýsing skv.
6. gr. skuli senda Þjóðskrá við skrán-
ingu barns, þegar eftir fæðingu þess.
Fæðingarskýrslur barna berast
Þjóðskrá frá fæðingarstofnunum í
flestum tilvikum degi eftir fæðingu.
Skúli segir að þá liggi ekki fyrir
framangreind yfirlýsing skv. barna-
lögum og er því barnið kennt við þá
móður sem elur það. Síðan er hægt
að kenna barnið við hina (kjörmóð-
urina) þegar yfirlýsingin er lögð
fram. Þetta er sama staða og hjá kon-
um sem eignast barn og eru ekki í
hjúskap eða skráðri sambúð. Þau
börn eru kennd við þær en mæð-
urnar geta kennt þau við föður við
feðrun. Áralöng hefð er að sögn
Skúla fyrir því í Þjóðskrá að kenna
börn gagnkynhneigðra hjóna eða
fólks í skráðri sambúð við föður við
fæðingu. Færst hefur í vöxt á seinni
árum að einstaka foreldrar vilja
kenna börn sín við báða foreldra.
Þurfa ekki
að borga
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
DAGUR B. Eggertsson borgarstjóri
ætlar á morgun að leggja fram í
borgarráði tillögu um að borgaryfir-
völd taki upp viðræður við Sam-
keppniseftirlitið um úthlutun lóða til
smásöluverslana. Horft verði til
reynslu annarra þjóða sem reynt hafi
að ýta undir samkeppni við úthlutun
lóða.
Sturla Eðvarðsson, framkvæmda-
stjóri Samkaupa, gagnrýndi stjórn-
völd í Reykjavíkurborg í Morgun-
blaðinu í gær og sagði að sveitar-
félögin yrðu að gera sér grein fyrir
að lóðaúthlutanir skiptu miklu máli
varðandi samkeppni á matvörumark-
aði. Samkaup hefðu sótt um lóðir í
Reykjavík en engin svör fengið.
Dagur sagði að engri lóð hefði ver-
ið úthlutað undir matvöruverslun frá
því að Samkaup sendu inn sitt erindi
fyrr á þessu ári. Hann sagðist vera
sammála því að samkeppnissjónar-
mið væru mikilvæg og skiptu máli
þegar kæmi að úthlutun lóða. Borgin
hefði reynt að stuðla að aukinni sam-
keppni við úthlut-
un lóða til bygg-
ingavöruverslana
og bensínstöðva.
Það væri hins
vegar ekki einfalt
að úthluta lóðum
til að ýta undir
samkeppni. Fyr-
irtæki gætu skipt
um eigendur og
stundum væru
undirfélög stóru aðilanna að sækja
um lóðir sem síðar gengju til þeirra.
Dagur sagði að erfitt væri fyrir borg-
ina að setja stranga skilmála við út-
hlutun lóða þar eð eignarrétturinn
væri mjög sterkur.
Dagur hefur tvívegis flutt í borg-
arráði tillögu um að leitað verði eftir
viðræðum við Samkeppniseftirlitið
um hvernig samkeppnissjónarmiða
verði best gætt við úthlutun lóða í
borginni og að leitað verði fyrir-
mynda erlendis frá. Dagur sagðist
ætla að flytja þessa tillögu í þriðja
sinn í borgarráði á morgun og hún
yrði væntanlega samþykkt þá. Hann
sagði að skoða þyrfti hvort gera
þyrfti breytingu á lögum til að hægt
yrði að ná fram þeim markmiðum
sem menn vildu ná fram í þessu sam-
bandi.
Vildu tryggja stöðu hverfa-
verslunar í Grafarvogi
Fram hefur komið í fjölmiðlum að í
skipulagsskilmálum Grafarvogs-
hverfis væri að finna ákvæði um að
ekki mætti úthluta fleiri lóðum undir
matvöruverslanir í hverfinu. Dagur
sagði að sjónarmiðið sem hefði ráðið
ferðinni þegar þetta ákvæði var sett
inn í skipulagið væri að borgin hefði
viljað tryggja að það yrði hverfis-
verslun í Spönginni í Grafarvogi.
Þess væru dæmi að stórar verslanir
hefðu verið byggðar í útjaðri borg-
arhverfa sem leitt hefði til þess að
verslun inni í hverfum hefði lognast
út af. Þetta hefði gerst í Grafarholti
og í Árbæjarhverfi hefðu upphaflega
verið skipulagðir þrír verslunar-
kjarnar sem hefðu smátt og smátt
fjarað út.
Mörg fyrirtæki í ýmsum greinum
verslunar hafa óskað eftir lóðum í
Reykjavík.
Vill taka upp samstarf
við Samkeppniseftirlit
Dagur B.
Eggertsson
Borgarstjóri með tillögu í borgarráði um lóðaúthlutanir
BJÖRGVIN G.
Sigurðsson við-
skiptaráðherra
segist telja mjög
góðar líkur á að
samningar takist
milli samkeppnis-
yfirvalda og versl-
ana á smásölu-
markaði um
rafrænar verð-
kannanir. Slíkar
kannanir séu mjög til hagsbóta fyrir
neytendur.
Björgvin sagði unnið að því að efla
Samkeppniseftirlitið enn frekar.
Framlög til stofnunarinnar væru auk-
in um 15% í fjárlagafrumvarpinu og
áformað væri að auka framlögin mjög
bratt á næstu árum.
Tekur ekki undir gagnrýni
á Samkeppniseftirlitið
Björgvin tók fram að hann tæki
ekki undir gagnrýni á Samkeppniseft-
irlitið um hæga málsmeðferð. Saman-
burður sýndi að málahraði hjá stofn-
uninni væri fyllilega sambærilegur við
erlendar stofnanir á þessu sviði.
Björgvin sagði að auk þess að efla
Samkeppniseftirlitið hefði hann beitt
sér fyrir því að teknar yrðu upp raf-
rænar verðkannanir. Forsenda fyrir
því að slíkt væri hægt væri að versl-
anir gæfu aðgang að verðgagnabönk-
um sínum. Hann sagði að samtöl sem
hann hefði átt síðustu daga bentu til
þess að mjög góðar líkur væru á að
samningar næðust um slíkar verð-
kannanir. Það væri ekki aðeins góð
tíðindi fyrir neytendur heldur einnig
fyrir verslunina í landinu sem hefði
setið undir ásökunum um að hafa
rangt við. Með rafrænum verðkönn-
unum sýndu verslanirnar að það væri
eitthvað á bak við fullyrðingar for-
svarsmanna þeirra um að þeir hefðu
ekkert að fela.
Björgvin sagðist ekki treysta sér til
að svara því hversu langt væri í að
rafrænar verðkannanir yrðu að veru-
leika. Fyrsta skrefið væri að ná sam-
komulagi um þessa hluti við versl-
unina. Síðan þyrfti að eiga sér stað
ákveðin tæknivinna.
Stjórnendur smásöluverslananna
hafa upplýst að gerðar séu verðbreyt-
ingar oft á dag. Björgvin sagði aðal-
atriðið að verslunin stundaði heiðar-
lega og gegnsæja viðskiptahætti við
verðbreytingar. Rafrænar verðkann-
anir væri leið sem væri fallin til að
binda enda á deilur og eyða grun-
semdum.
Rafrænar verð-
kannanir í sjónmáli
Björgvin G.
Sigurðsson