Morgunblaðið - 07.11.2007, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SEÐLABANKINN Í SÓKN
Seðlabankinn hefur legið undirþungri gagnrýni úr ýmsum átt-um m.a. frá stjórnmálamönn-
um í umræðum á Alþingi vegna stýri-
vaxtahækkunar í síðustu viku.
Í gærmorgun hóf Seðlabankinn
gagnsókn, þegar Davíð Oddsson, for-
maður bankastjórnar Seðlabankans,
flutti sterka og býsna sannfærandi
ræðu á morgunfundi viðskiptaráðs
Íslands, þar sem hann færði rök fyrir
vaxtahækkuninni og kom víða við. Í
ræðunni fjallaði Davíð Oddsson um
óróann á alþjóðlegum fjármálamörk-
uðum, tap erlendra banka, brott-
rekstur aðalforstjóra tveggja stór-
banka og sagði síðan:
„Hætt er við að ýmsir aðilar á
markaði, hér sem erlendis, hafi viljað
þreyja þriðja ársfjórðunginn í þeirri
von, að sá fjórði mundi bæta úr því,
sem aflaga hafði farið og því hafi
menn forðast að færa allt til bókar á
þeim þriðja, sem æskilegt væri að
gera. Ekki er verið að halda því fram
að á markaði um víða veröld séu
menn í stórum stíl að brjóta lög eða
góða viðskiptahætti, en það má vera,
að víða séu reglurnar teygðar tölu-
vert, þótt innan löglegra og jafnvel
siðlegra marka sé. Þannig eru menn
að meta eignir til fjár sem eru óselj-
anlegar um þessar mundir. Það er
auðvitað snúið að meta markaðsverð-
mæti eigna sem eru óseljanlegar um
lengri eða skemmri tíma.“
Formaður bankastjórnar Seðla-
bankans vék að útrásinni og sagði:
„Hin hliðin á útrásinni er þó sú og
fram hjá henni verður ekki horft að
Ísland er að verða óþægilega skuld-
sett erlendis. Á sama tíma og íslenzka
ríkið hefur greitt skuldir sínar hratt
niður og innlendar og erlendar eignir
Seðlabankans hafa aukizt verulega
hafa aðrar erlendar skuldbindingar
þjóðarbúsins aukizt svo mikið að
þetta tvennt sem ég áðan nefndi er
smáræði í samanburði við það. Allt
getur þetta farið vel en við erum
örugglega við ytri mörk þess sem
fært er að búa við til lengri tíma.“
Hér er fast að orði kveðið og á þann
veg að athygli vekur. En ef við erum
við ytri mörk þess sem fært er að búa
við til lengri tíma í erlendum skuld-
bindingum þjóðarbúsins öðrum en
þeim sem snúa að opinberum aðilum
er eðlilegt að spyrja hvernig stjórn-
völd geta haft áhrif á þá þróun. Geta
þau það? Getur Seðlabankinn það?
Er ekki fullt frelsi í fjármagnsflæði á
milli landa? Og ekki getum við gengið
gegn þeim alþjóðlegu samningum
sem tryggja það frelsi.
Hins vegar er ástæða til að fagna
því að seðlabankastjóri hefur gert
þessi málefni að umtalsefni. Hann
hefur opnað umræður um mikilvæg
mál með ræðu sinni á fundi viðskipta-
ráðs. Nú er boltinn hjá stjórnmála-
mönnunum.
Þeir hljóta að tjá sig um ræðu Dav-
íðs Oddssonar og þá á málefnalegan
hátt en ekki með venjulegu pólitísku
orðaskaki. Þeir verða að færa rök fyr-
ir þeirri skoðun margra þeirra að
Seðlabankinn sé á rangri leið.
MANNFALL Í ÍRAK
Bandaríkjamenn tilkynntu í gær aðsex bandarískir hermenn hefðu
fallið í Írak á mánudag og hafa nú 852
bandarískir hermenn fallið á þessu
ári. Þar með er orðið ljóst að árið 2007
verður það mannskæðasta fyrir
Bandaríkjaher frá því að Íraksstríðið
hófst. Mesta mannfallið var árið 2003
þegar innrásin í Írak var gerð. Þá létu
849 bandarískir hermenn lífið.
Hægt er að nota tölur með ýmsum
hætti. Fyrir nokkrum dögum birtust
upplýsingar um að mannfall í Banda-
ríkjaher í október hefði verið með
minna móti. Þá hefðu 38 bandarískir
hermenn dáið og það væri þriðja
minnsta mannfallið á einum mánuði
síðan 2003. Það þótt vísbending um að
Bandaríkjamönnum vegnaði nú betur
í Írak en áður. Hvernig ætli tölurnar,
sem birtust í gær, verði túlkaðar?
Vegnar Bandaríkjamönnum nú verr
en áður?
Mannfall í Bandaríkjaher segir
vitaskuld ekki alla söguna um ástand-
ið í Írak. Í gær var einnig tilkynnt að
22 lík hefðu fundist í fjöldagröf
skammt frá borginni Falluja. Sá fund-
ur ber vitni þeim hryllingi sem fylgt
hefur innrásinni í Írak. Íraskt þjóð-
félag er í upplausn, brostið hefur á
fjöldaflótti frá landinu og Bandaríkja-
mönnum hefur í flestum tilvikum ver-
ið fyrirmunað að ávinna sér traust og
yfirlýsingar þeirra um að árangur sé
að nást vekja spurningar um það
hvaða verði eigi að kaupa þann árang-
ur.
Mannslífið í Írak var ekki mikils
virði þegar Saddam Hussein var við
völd í Írak og það virðist lítið hafa
breyst við að honum var steypt. Hefði
Bandaríkjastjórn fengið stuðning við
innrásina heima fyrir og annars stað-
ar hefði hún sagt satt og rétt frá í að-
draganda hennar. Það er ólíklegt og
hún þorði ekki að láta á það reyna.
Þess í stað var blekkingum beitt,
staðreyndum hagrætt og þegar tjald-
ið var dregið frá var sviðið autt. Nið-
urstaðan er einn mesti skellur sem
Bandaríkjamenn hafa orðið fyrir á al-
þjóðavettvangi um langan aldur. Þeg-
ar við bætist hvernig Bandaríkja-
menn hafa vísvitandi brotið
mannréttindi með markvissum pynt-
ingum er niðurlægingin orðin alger.
Undirsátar voru sóttir til saka fyrir
pyntingarnar í Abu Ghraib-fangels-
inu í Bagdad, en aðferðir þeirra voru
beint út úr handbókum, sem banda-
ríska leyniþjónustan, CIA, lét gera á
síðustu öld og kenndi meðal annars
harðstjórum í rómönsku Ameríku að
beita til að halda almenningi í greip-
um ógnar.
Á næsta ári verður gengið til kosn-
inga í Bandaríkjunum en ef eitthvað
er að marka hina pólitísku umræðu
þar í landi hingað til eru litlar líkur á
að þau grundvallaratriði, sem nefnd
eru hér fyrir ofan, skipti miklu í þeirri
kosningabaráttu, sem nú fer í hönd.
Íraksstríðið hefur orðið Bandaríkja-
mönnum dýrkeypt. Hversu dýrt verð-
ur frelsið Írökum?
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Ragna er þakklát fyrir aðhafa fengið að ljúkaþessu verkefni meðBirgi, en kvíðir því að
þurfa að taka verkin hans niður.
Sum þeirra eru unnin beint á veggi
Safns og munu því ekki sjást aftur.
„Það verður náttúrlega sárt, ég er
vön því að rífa mín verk niður þegar
ég er búin, en það er rosalegt að
missa þetta,“ segir Ragna. Í ljósi
aðstæðna hefur verið ákveðið að
framlengja sýninguna að minnsta
kosti til 18. nóvember.
Textaverk Birgis á sýningunni
sækja efnivið sinn í gamlar lýsingar
á eldgosum. Á meðan verkin voru
ennþá á hugmyndastiginu datt hon-
um í hug að þau gætu kallast á við
verk Rögnu. Hún vinnur beint með
vikur úr eldfjöllum sem hún kastar
á límborinn vegg í anda athafna-
málverksins. „Honum fannst hann
heyra hljóð í þessum verkum,“ seg-
ir Ragna. „Hugmyndin að sýning-
unni kom frá Bigga og hann var bú-
inn að tala um þetta mjög lengi.
Hann var að vinna með þessar eld-
fjallalýsingar og fannst að þetta
myndi passa svo vel saman. Svo var
þetta ákveðið fyrir um hálfu ári að
hafa þetta núna.“
Birgir vann mikið með íslenskar
sagnfræðiheimildir, t.d. í portrett-
verkum sem hann gerði eftir göml-
um mannlýsingum. Í þetta skiptið
notaðist hann við lýsingar Mark-
úsar Loftssonar, bónda á Hjörleifs-
höfða, úr bókinni Rit um jarðelda á
Íslandi þar sem hann segir frá
Kötlugosinu 1860. Það gos stóð í
sextán sólarhringa og í hlaupinu
sem því fylgdi varð farvegur Múla-
kvíslar til. „Við ákváðum að gera
þessa sýningu og svo vann hann
þessi verk á strigann og beint á
veggina. Þá var hann fyrir löngu
tilbúinn með þessar setningar,“
segir Ragna. Pétur Arason, eig-
inmaður hennar og rekstrarstjóri
Safns, bætir við: „Hann fór kannski
ekki alveg bókstaflega eftir hverju
orði í textanum, heldur hafði hann
svona til hliðsjónar og kom með
ýmislegt inn í þetta.“
„Íslensku litirnir hans Birgis“
Birgir valdi sér íslenska liti í verkin
á sýningunni og merkti þá eftir
stöðluðu alþjóðlegu litakerfi. Ís-
lenskum uppruna þeirra var þó
ekki haldið fram í fullri alvöru, eða
eins og segir í sýningarskrá: „… sú
fullyrðing að litirnir séu íslenskir er
að sjálfsögðu ekkert annað en
bragð til þess að minna á að það eru
ekki til séríslenskir litir.“ Pétur
tekur í sama streng. „Þetta eru
ekki íslenskir litir, nema kannski ís-
lensku litirnir hans Birgis.“
Ragna og Birgir höfðu tilsjón af
verkum hvort annars á meðan þau
unnu. „Við ákváðum í sameiningu
hvað ætti að vera hvar og ég til
dæmis byrjaði að vinna hérna
innsta verkið sem á að tákna Kötlu
og jökulinn. Þetta er efni úr Kötlu
og það var það sem Biggi var svo
mikið að hugsa um, að ég væri með
efnið af staðnum og hann með lýs-
ingarnar.“ Hún bendir á samræmið
í stærð verkanna. „Svo lét hann
textann passa við hvert verk og
valdi litina. Litirnir í verkunum
spila líka saman. Þannig að við unn-
um þetta svona stig af stigi.“
Vinnan stóð fram til klukkan
fjögur á opnunardaginn og tvísýnt
var á köflum að það myndi takast
Katla Ragna dreifði glerbrotum sem minna á íshröngl á rúðuna og vikri úr Kötlu á vegginn. Til hægri e
Lokahönd Birgir og Ragn
sýningarinnar og margt v
Innblástur að „
Kraftur eldfjallanna Kötlu og Heklu, litir þeirra
og áhrif voru efniviðurinn í sýninguna Eilíft gos,
sem þau Birgir Andrésson og Ragna Róberts-
dóttir unnu í sameiningu. Sýningin var opnuð í
Safni hinn 13. október síðastliðinn og tólf dögum
síðar var Birgir allur.
Eftir Gunnhildi Finnsdóttur
gunnhildur@mbl.is