Morgunblaðið - 07.11.2007, Blaðsíða 19

hollráð um heilsuna| lýðheilsustöð
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 2007 19
Mataræði er mikilvægur áhrifaþáttur á heilsuokkar og líðan og rétt að huga vel að því.Hluti þeirra matvæla sem við kaupum er sam-
settur úr mörgum hráefnum og því getur verið erfitt að
átta sig nægilega vel á innihaldi þeirra. Framleiðendur
matvæla fylgja reglum um merkingar til þess að neyt-
andinn geti valið út frá því. Það reynir síðan á neyt-
endur að nýta sér merkingarnar í erli dagsins við inn-
kaup og matreiðslu. Lítum á nokkur atriði varðandi
merkingar.
Innihaldslýsing
Í innihaldslýsingu sést hvaða hráefni og aukefni eru
notuð í vöruna. Það sem mest er notað af er talið upp
fyrst og síðan raðast hin eftir minnkandi magni. Þannig
er æskilegt útfrá hollustusjónarmiði að velja vörur með
hollari hráefnum fremst í upptalningu, en síður sykur-
og fiturík hráefni. Innihaldslýsingin er mikilvæg fyrir
þá sem þurfa að varast ákveðin hráefni vegna ofnæmis
eða óþols.
Er varan peninganna virði?
Á innihaldslýsingu er hægt að átta sig að einhverju
leyti á því hve mikið er af mikilvægum hráefnum s.s.
fiski, kjöti, hnetum. En það er einnig skylt að merkja
sérstaklega (magnmerkja) hve mikið er af einkennandi
hráefnum í vöru. Þannig þarf að koma fram hve mikið
er af kjöti í kjötbollum og jarðarberjum í jarðarberja-
jógúrt.
Næringargildi
Næringargildismerking sýnir okkur hve mikil orka
(hitaeiningar) og hve mörg grömm eru af fitu, prótein-
um og kolvetnum í 100 grömmum. Stundum er næring-
argildismerkingin á ítarlegra formi með upplýsingum
um magn af trefjum og natríum. Til þess að reikna út
hve mikið er af salti er natríummagnið margfaldað með
2,5. Þetta eru mikilvægar upplýsingar og gagnlegar til
að bera saman mismunandi matvörur. Það er þó ekki
skylda að merkja allar vörur með næringargildi.
Nú eru að ryðja sér til rúms í nágrannalöndum okk-
ar svokallaðar hollustumerkingar sem er ætlað að gefa
neytandanum skýrari upplýsingar til að velja matvörur
á grundvelli næringarinnihalds. Ekki er skylt að nota
slíkar merkingar, en sé það gert þarf að fara eftir
ákveðnum reglum.
Fullyrðingar
„Sykurlaus“ þýðir að það er nánast enginn sykur í
vörunni, hvorki náttúrulegur né viðbættur. Hins vegar
geta verið í henni sætuefni. „Enginn viðbættur sykur“
þýðir að sykri hefur ekki verið bætt í vöruna, en hún
getur samt innihaldið náttúrulegan sykur sem er í hrá-
efnum s.s. ávöxtum og mjólk.
Hugtök eins og „skert“ og „létt“ þýðir að vara hafi
að minnsta kosti 25% lægra innihald af t.d. fitu eða
sykri en hefðbundnar sambærilegar vörur. Orkuinni-
hald á þá líka að vera 25% lægra í þessum tilvikum.
Þegar svona fullyrðingar eru notaðar er skylt að hafa
næringargildismerkingu á vörunni.
Best fyrir eða síðasti neysludagur
Til þess að átta sig á geymsluþoli er merkt á umbúð-
ir „best fyrir“ dagsetning. Kælivörur sem ekki geymast
meira en 5 daga eru merktar með síðasta neysludegi.
Ekki má dreifa vörunni eftir þá dagsetningu.
Viltu kvarta, hrósa eða spyrja um innihald?
Á pakkningu kemur fram nafn og heimilisfang fram-
leiðanda eða dreifingaraðila, sem þú getur haft sam-
band við ef á þarf að halda. Það færist líka í vöxt að
ábyrgðaraðilar vörunnar hafi nánari upplýsingar um
vörur sínar á vefsíðu fyrirtækisins.
Morgunblaðið/Ásdís
Innihald Það borgar sig fyrir neytendur að kynna sér
merkingar á matvælaumbúðum.
Merkingar matvæla
Jónína Þ. Stefánsdóttir
matvælafræðingur hjá Umhverfisstofnun.
kvæmdagleðinni. Þar er
Rimahverfi, Hagahverfi
og nú bætist við Hóla-
hverfi. Þar rísa nú
blokkir, einbýlishús og
allt þar á milli. Nýja
byggðin er hins vegar
ekki sérlega áberandi í
flatlendinu í Flóanum.
Bærinn stækkar til suð-
urs og þess vegna er
þenslan ekki svo áber-
andi þegar ekið er í
gegn um hann.
x x x
Ánæstu grösum viðSelfoss kemur
gróskan fram með öðrum hætti. Á
Stokkseyri hefur aukin áhersla verið
lögð á þjónustu við ferðamenn og af-
þreyingu. Draugasetrið á Stokkseyri
er orðið þekkt stærð og nú hefur
bæst við safn um huldufólk og norð-
urljós. Það segir kannski sína sögu að
bæði þessi söfn voru opin fyrstu
helgina í nóvember og bendir til þess
að það sumarvertíðin í þjónustu við
ferðamenn sé farin að teygja úr sér.
Umsjónarmenn Draugasetursins
mættu hins vegar huga að því að á
skilti stendur að aðeins sé opið út
ágúst. Það er kannski ekki hentugt til
viðskipta að láta að því liggja við
ferðalanga að það sé lokað þegar þá
ber að.
Margir hafa velt fyr-ir sér ört vaxandi
byggð á höfuðborg-
arsvæðinu, vexti, sem á
stundum virðist vera af
lífrænum toga, fremur
en einföld spurning um
framboð og eftirspurn.
Þar sem áður voru mó-
ar, urð og grjót spretta
nú upp einbýlishús, tví-
býlishús, fjölbýlishús og
fábýlishús. Þessi spurn-
ing vaknar ekki síst
vegna þess að fólk á erf-
itt með að gera sér í
hugarlund að íbúum hér
á landi fjölgi nægilega
hratt til að standa undir öllu þessu
framboði á húsnæði.
Þessi þensla á ekki aðeins við á höf-
uðborgarsvæðinu. Á Austfjörðum
hefur vitaskuld víða hlaupið vöxtur í
framkvæmdir og í Reykjanesbæ er
einnig verið að reisa húsnæði fyrir
hundruð manna eins og sést á skilti
þegar ekið er þar í gegn.
x x x
Víkverji átti um helgina leið umSelfoss. Yfirleitt liggur leiðin
beint í gegnum bæinn eftir Aust-
urvegi. Sú gata ber vitni breytingum
á Selfossi, en alls ekki hinu mikla um-
fangi þeirra. Selfoss hefur nefnilega
ekki farið varhluta af fram-
 


 víkverji skrifar | vikverji@mbl.is
ÁSKRIFTASÍMI 569 1100