Tímarit lögfræðinga - 01.08.1980, Blaðsíða 41

löngu og kallast sænska safnið. Er þar bæði veglegt safn tileinkað landnámi
og búsetu Svía og sænskættaðra Finna í Delaware-dalnum og félagsheimili
fyrir öll norrænu ættjarðarfélögin. Var þetta ógleymanleg stund með nokkr-
um íslenskum konum búsettum ytra svo og ýmsum íslandsvinum. Þetta bar
upp á Leifs Eiríkssonar daginn, sem haldinn er hátíðlegur árlega þar vestra
af fólki af Norðurlöndum. Vorum við síðar um daginn við vegleg útihátíðar-
höld við Delawareána.
Síðdegis var haldið áleiðis til New York-borgar landleiðina þvert yfir New
Jersey-ríki.
Um morguninn daginn eftir var heimsótt merkileg lagastofnun, sem heitir
Institute of Judicial Administration, en hún var stofnuð árið 1952 í iaga-
deild New York-háskóla. Aðalfrumkvöðull og fyrsti stjórnarformaðurinn var
ArthurT. Vanderbilt dómforseti Hæstaréttar New Jersey-ríkis og lagaprófessor
í áratugi.
Þessi stofnun hefur frá upphafi verið sjálfstæð og óháð en verið í nánu
sambandi við og í skjóli lagadeildar New York-háskóla, sem m. a. hefur látið
henni í té húsnæði endurgjaldslaust og greiddi laun starfsfólks að hluta
fyrstu árin. Hún er fjármögnuð af frjálsum framlögum fyrirtækja og stofnana.
Fast starfslið er 12 manns, en auk þess er ráðið fleira fólk í viðlögum og til
að vinna að tilteknum, sérstökum verkefnum.
Starfssvið þessarar stofnunar er mjög sambærilegt við svið dómstólastofn-
unarinnar í Washington, en nær eingöngu fyrir og í þágu dómstólakerfis hinna
50 ríkja. Fyrst í stað var athyglinni í verulegum mæli beint að dómstólaskip-
uninni, uppbyggingu dómstóla og verkaskiptingu þeirra á milli, en hin síðari
ár hefur kröftunum meir og meir verið beint að sjálfri starfsemi dómstól-
anna, ekki eingöngu í því skyni að finna ráð til að auka afköstin heldur öllu
fremur til að stuðla að nýjum og betri vinnubrögðum og auka þar með
réttaröryggið.
Eftir stutt og takmörkuð kynni virðist mér starfsemi þessarar stofnunar
öðrum þræði a. m. k. meira á fræðilega sviðinu en við dómstólastofnunina
í Washington. Leiðir það líklega af hinum nánu tengslum og sambýlinu við
lagadeild New York-háskóla. Prófessor Fannie J. Klein, kunnur fræðimaður
í lögfræði, hefur starfað frá upphafi við stofnunina, en hún hefur m. a. samið
grundvallarrit um uppbyggingu dómstóla og stjórn beirra og rekstur sem
nefnist Federal and State Court Systems, A Guide. Áttum við þess kost að
eiga þarna með henni fund eina morgunstund ásamt forstöðumanninum,
Nicholas Scoppetta, sem er einnig starfandi prófessor við lagadeild New
York-háskóla. Þarna er til húsa stærsta bókasafn í Bandaríkjunum ( ef til vill
í heiminum) á sviði dómsmála- og dómstólastjórnunar og reksturs, rúmlega
10 þúsund bindi. Er sumt af þessu óútgefin handrit. Eru þessar bækur og rit
lánaðar samkvæmt umsóknum til dómara, fræðimanna og þeirra, sem vinna
að umbótum á sviði dómstóla og réttarfars. Mjög mikil útgáfustarfsemi hefur
verið á vegum stofnunarinnar.
Ekki er þess kostur að lýsa hér nema í mjög stuttu máli starfsemi þessarar
stofnunar. Svo sem fyrr segir er athugun og rannsókn á dómstólakerfi hinna
einstöku ríkja í því augnamiði að koma fram endurbótum á stjórnun og rekstri,
höfuðverkefni hennar. Hefur farið fram úttekt á dómstólum 17 ríkja bann ald-
arfjórðung sem stofnunin hefur starfað. Um þessar mundir er að Ijúka viða-
103