Tímarit lögfræðinga - 01.11.1985, Blaðsíða 16

á sviði tónlistar, svokallaðra dramatískra verka, og er þá átt við óper-
ur, óperettur, balletta o.s.frv. Er þá talað um einstaklingsbundna með-
ferð réttarins. Hins vegar er það svo varðandi tónlist almennt að slík
vinnubrögð henta með engu móti, hvorki höfundum né viðsemjendum
þeirra, vegna óheyrilegrar fyrirhafnar og kostnaðar sem þeim mundi
fylgja. Hér verður því að koma til vinnuhagræðing sem felst í því að
höfundar fela samtökum sínum samningsgerð og úthlutun fjárins. Til
þess að einfalda innheimtuna og gera framkvæmdina viðráðanlega
semja STEFin við tónlistarneytendur, s.s. útvarp, veitingahús, kvik-
myndahús og aðra skemmtistaði á grundvelli svokallaðs „blanket
licensing“ kerfis, sem felur í sér að ekki er samið um greiðslur fyrir
hvert einstakt verk, heldur um heildargreiðslu fyrir ótiltekinn og ótak-
markaðan flutning tónlistar. Greiðslur eru þá t.d. miðaðar við tiltekið
hlutfall af tekjum eða tilteknum tekjustofnum viðkomandi aðila (út-
varp, kvikmyndahús) eða stærð (skemmtistaðir o.fl.). 1 flestum tilvik-
um greiða neytendur gjöld sín eftir á.
Flestir viðskiptaaðilar STEFs, svo sem Ríkisútvarpið, veitingahús og
kvikmyndahús, greiða gjöld sín samkvæmt heildarsamningi milli aðila,
en aðrir, svo sem verslanir, dansleikjahaldarar o.s.frv., samkvæmt
gjaldskrám sem staðfestar eru af menntamálaráðuneytinu, sbr. reglu-
gerð nr. 3. frá 1976.
Meginreglan varðandi tónflutning er sú að leita þarf leyfis STEFs
til flutningsins, en í nokkrum tilvikum er flutningur heimill án leyfis
en gegn hæfilegri þóknun. Slíkt nefnist afnotakvöð og er veigamesta
ákvæðið hér að lútandi að finna í 23. gr. höfundalaga, þar sem útvarps-
stofnunum er veitt heimild til að útvarpa smærri verkum án sérstaks
leyfis, „enda sé fullnægt skilyrðum um greiðslu til höfundar“, sbr.
einnig ákvæði 1. og 4. tl. 21. gr. um flutning tónlistar við fræðslustarf-
semi og kirkjulegar embættisathafnir.
1 57. grein eru ákvæði um ákvörðun þóknunar í þeim tilvikum þegar
ekki er fyrir hendi heildarsamningur milli stéttarfélágs viðkomandi
stéttar annars vegar og greiðanda eða stéttarfélags hans hins vegar.
Um þetta segir orðrétt í 2. og 3. mgr. 57. gr.:
„Nú eru skilyrði til ákvörðunar þóknunar samkv. 1. málsgr. ekki fyr-
ir hendi, og geta aðilar þá, ef þeir eru sammála um það, lágt ágreining-
inn undir úrskurð gerðardóms, sem skipaður skal 3 mönnum, nefndum
af Hæstarétti til 5 ára i senn. Úrskurður gerðardómsins er fullnaðar-
úrlausn um ágreiningsefnið. Mennamálaráðherra setur nánari reglur1)
1) Reglur nr. 800/1982.
154