SunnudagsMogginn - 20.11.2011, Blaðsíða 25

20. nóvember 2011 25
Gyrðir Elíasson tók ádögunum við Bók-menntaverðlaunumNorðurlandaráðs
fyrir sagnasafnið Milli trjánna.
Hann sendir ekki frá sér
frumsamið verk í ár en hins-
vegar hafa komið út tvær
bækur með þýðingum hans.
Tunglið braust inn í húsið
kom út í vor og er viðamikið
safn ljóða eftir 36 skáld víðs-
vegar að úr heiminum. Það
elsta, kínverska skáldið Tao
Tsien, var uppi á fjórðu öld en
það yngsta, bandaríska skáld-
konan Jane Hirshfield, er fædd
1953. Er þetta annað safn
ljóðaþýðinga sem Gyrðir send-
ir frá sér. Á dögunum kom
síðan út enn ein merkisþýðing
Gyrðis á prósaverki; átjánda
bókin sem hann þýðir. Er það
lítt þekkt verk eftir tékk-
neskan rithöfund, Ota Pavel
(1930-1973), Hvernig ég
kynntist fiskunum. Gagnrýn-
endur hafa verið einróma í
hrifningu sinni á þessu yf-
irlætislausa en merka verki og
meistaralegri þýðingunni.
Hvernig ég kynntist fisk-
unum er safn samtengdra frá-
sagna sem byggjast á bernsku-
minningum höfundar. Leikið
er á mörkum skáldsagna- og
smásagnagerðar og lýst á ljúf-
sáran hátt lífinu í sveitum
Tékkóslóvakíu áður en síðari
heimsstyrjöldin skall á og
veruleikanum eftir að landið
var hernumið af Þjóðverjum.
Gyrðir segir að vegna ferða-
laga og anna í tengslum við
Bókmenntaverðlaun Norð-
urlandaráðs, hafi vinnustundir
verið stopular á árinu en engu
að síður náði hann að ljúka
við þýðingarnar.
„Ég hef reynt að vinna eins
og ég hef getað en þessi ferða-
lög og álag sem fylgir þeim og
því að koma víða fram hefur
ekki sérlega góð áhrif á það
hugarástand sem þarf til að
geta setið samfellt við skrift-
ir,“ segir hann. „Þetta hafa
verið stopular stundir.
Á þessu ári hef ég verið að
ganga frá þessum tveimur
þýðingum og er með nokkur
handrit í farvatninu.“
Finnur verkin sjálfur
Gyrðir hefur þýtt hátt í tutt-
ugu bækur erlendra höfunda,
ljóð, smásögur og skáldsögur,
bækur sem hafa hrifið les-
endur en iðulega hafa þeir vit-
að fátt um höfundana áður en
þeir fengu bækurnar í hendur.
Meðal þessara þýðinga eru
fjórar bækur eftir Richard
Brautigan, Vatnsmelónusykur,
Svo berist ekki burt með
vindum, Silungsveiði í Am-
eríku og Ógæfusama konan,
Ég heiti Aram eftir Wiliam
Saroyan, Uppvöxtur Litla trés
eftir Forrest Carter og Tvær
gamlar konur eftir Velmu
Wallis. Gyrðir þýðir ekki bæk-
ur út frá svokölluðum mark-
aðslögmálum – hvernig velur
hann þessar bækur?
„Yfirleitt eru þetta bækur
sem ég hef fundið af eigin
rammleik og eru oft frekar lít-
ið í umræðunni, að minnsta
kosti mestan part. Margar hafa
fylgt mér nokkuð lengi áður
en ég hef ákveðið að ráðast í
að þýða. Bók Pavels fann ég í
fornbókaverslun erlendis og sá
strax að þetta væri bók sem
þyrfti að koma á íslensku. Svo
leið nú nokkur tími áður en
mér tókst að koma því í verk.
Þetta hef ég alltaf gert hvað
þessar þýðingar varðar, hef
fundið bækur og klárað að
þýða þær áður en ég hef sam-
band við útgefanda. Ég geri
þetta mér til ánægju og lær-
dóms, fyrst og fremst. Mér
finnst þýðingar alltaf skila
einhverju til baka, maður lær-
ir alltaf eitthvað af þeim; þetta
er önnur nálgun við eigið
tungumál og tungumálið sem
þýtt ef af. Að þýða er eitthvað
sem hver höfundur getur haft
gagn af.“
Þýðingavinnan endurnýjandi
Þegar Gyrðir er spurður að því
hvort hann líti á þýðingarnar
sem hluta af sínu höfundar-
verki, eða hvort hann raði
frumsömdum verkum og þýð-
ingum sínum í hvora hilluna í
huganum, þá hugsar hann sig
um. Segir svo að líklega setji
hann þetta sitt í hvora hilluna
og svo séu ljóðaþýðingar líka
ólíkar prósaþýðingum.
„En allar þessar bækur hafa
orðið mér nákomnar. Eflaust
hafa ýmsar þeirra haft ein-
hverskonar áhrif á mig á sín-
um tíma. Bein eða óbein.
Bækur Richards Brautigans
eru dæmi um það. Annars hef
ég aldrei vitað alveg með
Brautigan … ég fann strax
samhljóm við hann, undir eins
og ég kynntist bókunum hans
upp úr tvítugu, en ég held að
maður finni aldrei samhljóm
við neitt nema eitthvað sé í
manni sjálfum sem kallast á
við það. Stundum er einhver
skyldleiki fyrir sem veldur því
að maður hrífst af einhverjum
höfundi, geri ég ráð fyrir, án
þess að maður geti alveg skil-
greint hvað er áhrif og hvað
skyldleiki.
Ég held að það sé rétt sem
Gorky sagði, að allir höfundar
eru sprottnir úr öðrum bók-
um. Að vissu marki.
En hvað varðar þýðingar og
frumsamið, þá vinn ég yfirleitt
ekki að þessu samhliða. Ég tek
tímabil þar sem ég fæst við að
þýða og þá hef ég mitt frum-
samda efni í salti á meðan og
læt þetta skiptast á. Það kem-
ur af sjálfu sér … ég fer líklega
stundum að huga meira að
þýðingum þegar ég er þreytt-
ur á sjálfum mér. Þá finnst
mér þetta góð leið. Ég held að
þetta geti hjálpað mér við að
endurnýja sjálfan mig.“
Þýðandinn Gyrðir „Mér finnst þýðingar alltaf skila einhverju til baka, maður lærir alltaf eitthvað af þeim; þetta er önnur nálgun
við eigið tungumál og tungumálið sem þýtt ef af,“ segir hann.
Morgunblaðið/Einar Falur
Allir höfundar eru
sprottnir úr öðrum bókum
Tvær bækur hafa
komið út á árinu
með þýðingum
Gyrðis Elíasson-
ar; ljóðasafnið
Tunglið braust inn
í húsið, og skáld-
sagan Hvernig ég
kynntist fisk-
unum, eftir Tékk-
ann Ota Pavel.
„Ég geri þetta mér
til ánægju og lær-
dóms, fyrst og
fremst,“ segir
Gyrðir.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
FJÖR OG MANNDÓMUR
eftir Vilhjálm Hjálmarsson á Brekku
holabok.is/holar@holabok.is
Meðal efnis:
Hrakningar í háfjallaskörðum
- sem ekki enduðu allir vel
og hlutskipti kvenna, þ. á m.
konu sem ekki mátti sín
mikils, en lifði langa ævi og
dó á tíræðisaldri - án þess að
hafa í eitt einasta skipti leitað
til læknis, utan augnlæknis
einu sinni. Þann æviþátt
hefðu allir gott af að lesa.