SunnudagsMogginn - 20.11.2011, Blaðsíða 44

44 20. nóvember 2011
Lesbókbækur
Á Íslandi hafði Æsku-lýðsfylkingin eink-um forystu ummótmæli við þátt-
töku Bandaríkjamanna í Víet-
nam-stríðinu. Bróðursonur
Brynjólfs
Bjarnasonar,
Ragnar Stef-
ánsson, jarð-
skjálftafræð-
ingur og
starfsmaður
veðurstof-
unnar, varð
forseti hennar
árið 1966, nýkominn frá námi í
Svíþjóð. Var hann samstúdent
þeirra Ragnars Arnalds, Jóns
Baldvins Hannibalssonar og
Styrmis Gunnarssonar ritstjóra
frá Menntaskólanum í Reykja-
vík. Ragnar Stefánsson skipu-
lagði í janúar 1967 mótmæla-
stöðu við bandaríska
sendiráðið á Laufásvegi. Æsku-
lýðsfylkingin var eitt níu fé-
laga, sem stofnuðu Víetnam-
nefnd síðar sama mánuð. Í
október 1967 voru mótmæla-
aðgerðir við styttuna af Leifi
Eiríkssyni á Skólavörðuholti.
Ragnar fór síðan til Moskvu
til að halda ásamt öðrum
fulltrúum Sósíalistaflokksins
upp á fimmtíu ára afmæli rúss-
nesku byltingarinnar 7. nóv-
ember 1967.
En sunnudaginn 10. desem-
ber skipulagði Æskulýðsfylk-
ingin mótmælagöngu að
bandaríska sendiráðinu, og var
þar brennd brúða, sem átti að
vera af Johnson Bandaríkja-
forseta. Kom til ryskinga við
nokkra æskumenn, sem ekki
voru sammála mótmælendum.
Einnig voru um jólin 1967 mót-
mælastöður við sendiráðið, og
fóru þær friðsamlega fram.
… Enn létu Ragnar og félagar
hans að sér kveða 21. desember
1968. Tilkynntu þeir lögreglu
fyrir fund Æskulýðsfylking-
arinnar og Félags róttækra
stúdenta þann dag í Tjarnarbúð
um Víetnam-málið, að eftir
fundinn yrði farið í blysför um
nokkrar fjölfarnar götur mið-
borgarinnar. Lögregla lagði
bann við því, með því að hún
taldi hætt við umferðartrufl-
unum og ryskingum í jólaös-
inni. Þeir félagar höfðu bannið
að engu. Eftir fundinn sló í
brýnu milli fundarmanna og
lögreglu, sem reyndi að hindra
för þeirra út á Austurvöll, og
spörkuðu sumir fylking-
arfélagar í og hræktu á lög-
regluþjóna. Var Ragnar Stef-
ánsson handtekinn við þetta
tækifæri, en fljótlega sleppt.
Æskulýðsfylkingin boðaði
ásamt Félagi róttækra stúdenta
til mótmælagöngu tveimur
dögum síðar, á Þorláksmessu,
undir vígorðinu: „Frelsi til að
vekja athygli Íslendinga á
stríðinu í Víetnam.“ Var valin
önnur gönguleið um miðborg-
ina en lögreglan vildi leyfa.
Neðst í Bankastræti laust
göngumönnum og lög-
regluþjónum saman, og tók
klukkutíma að hrekja göngu-
menn vestur Austurstræti. Varð
eftir ryskingarnar að gera að
sárum þriggja lögregluþjóna og
margra göngumanna. Ragnar
var aftur handtekinn, og hlaut
hann síðar skilorðsbundinn
dóm fyrir hlutdeild sína í
„Þorláksmessuslagnum“, eins
og hann var kallaður. Að
minnsta kosti tveir þátttak-
endur í þessum slag höfðu
stundað nám á skóla æskulýðs-
fylkingar Ráðstjórnarríkjanna,
Komsomol, í Moskvu, þeir
Leifur Jóelsson og Dagur Sig-
urðarson.
Bjarni Benediktsson
gefur Ragnari grið
Æskulýðsfylkingarmenn voru
aftur á kreiki vorið 1969.
Ragnar Stefánsson tók ófrjálsri
hendi rafhlöður af vinnustað
sínum, veðurstofunni, og síðan
brutust fjórir félagar hans með
þær inn í varnarliðsbragga í
Hvalfirði aðfaranótt 6. maí og
reyndu árangurslaust að
sprengja hann upp. Fengu þeir
félagar nokkurra mánaða fang-
elsisdóma hver fyrir vikið, alla
skilorðsbundna. Að ráði Bjarna
Benediktssonar forsætisráð-
herra hélt Ragnar þó starfi sínu
á veðurstofunni, en yfirmenn
stofnunarinnar höfðu velt fyrir
sér að víkja honum frá, eins og
eflaust hefði verið gert í flest-
um öðrum löndum. Ragnar gat
sér á ný orð á skemmtun MÍR í
Domus Medica 7. nóvember
1970 í tilefni byltingarafmæl-
isins rússneska. Mikil ölvun var
á staðnum, brotin handlaug á
salerni, sparkað í glerrúðu í
hurð, svo að hún brotnaði, og
glös mölvuð. Sáu forráðamenn
staðarins sér ekki annað fært
en slíta samkomunni og kalla á
lögreglu, sem færði tvo óláta-
belgi út í bíl sinn.
Þá réðst æstur múgur á bíl-
inn, og urðu lögregluþjónarnir,
sem voru þrír saman, að verja
sig með kylfum. Tókst þeim þó
að kalla á liðsauka, áður en
Ragnar reif taltæki lög-
reglubílsins úr sambandi og
hljóp með taltækislínuna í
húsagarð Osta- og smjörsöl-
unnar við Snorrabraut þar
skammt frá og faldi sig undir
bíl, en þar fannst hann síð-
an. … Þegar William Rogers,
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, hugðist að morgni 3. maí
1972 skoða íslensku handritin í
Árnagarði í opinberri heimsókn
til Íslands, söfnuðust fylking-
arfélagar þar saman og mein-
uðu ráðherranum og fylgdarliði
hans inngöngu. Veifuðu þeir
fána Norður-Víetnams úr
glugga á annarri hæð. Guð-
mundur Ólafsson, sem hafði
sem fyrr segir stundað nám í
Rússlandi 1968–1969, æpti á
ráðherrann með rússneskum
hreim: „How many people did
you kill to-day in Vietnam?“
Hversu marga hafið þið drepið
í dag í Víetnam? Guðmundur
minntist ekki á hina, sem
Norður-Víetnamar höfðu drep-
ið í sama stríði með rúss-
neskum og kínverskum vopn-
um. Lögregla vildi ekki ryðja
hópinn með valdi, og varð ráð-
herrann frá að hverfa. Seinna
um daginn hélt hópur fylking-
arfólks á nokkrum bílum í átt
til Bessastaða og ætlaði að
stöðva för ráðherrans úr há-
degisverðarboði forseta Íslands,
en lögreglan stöðvaði hópinn á
mótum Álftanesvegar og
Garðaholtsvegar, og kom þar
til átaka. Í fórum upphlaups-
manna fundust pappaspjöld,
sem naglar höfðu verið reknir í
gegnum. Var bersýnilega ætl-
unin að sprengja með þeim
hjólbarða lögreglubíla og ann-
arra farartækja. Einnig fundust
þar brúsar fullir af bensíni, og
hafði ein stúlkan í hópnum
hellt bensíni á veginn, en lög-
regla kom í veg fyrir, að eldur
væri lagður að. Nokkrir úr
hópnum voru handteknir.
Fylkingarfélögum var full al-
vara.
Íslenskir sósíalistar lásu vita-
skuld bækurnar um Víetnam-
stríðið eftir þá Magnús Kjart-
ansson og Mark Lane, sem
Heimskringla og Mál og menn-
ing gáfu út þessi árin, að
ógleymdum ótal greinum í
blöðum og tímaritum. Til
dæmis upplýsti Þorsteinn Vil-
hjálmsson eðlisfræðingur les-
endur Morgunblaðsins um það
1972, að vísindi stæðu með
blóma í Norður-Víetnam.
Stríðið færðist út til grannríkj-
anna Laos og Kambódíu um og
eftir 1970, en þar barðist herlið
Norður-Víetnams við hlið inn-
lendra skæruliða gegn Banda-
ríkjamönnum, sem studdust
aðallega við hinn öfluga flugher
sinn. Í Kambódíu nefndu
kommúnistar sig rauðu kmer-
ana. Eftir mikið þóf samdi
Bandaríkjastjórn frið við Norð-
ur-Víetnama í París í janúar
1973 (með aðild Suður-
Víetnama), og var bandarískt
herlið í Suður-Víetnam að
mestu kallað heim. Eftir að
kommúnistastjórnin í Norður-
Víetnam hafði fullvissað sig
um, að Bandaríkjaþing væri
ófáanlegt til að samþykkja
Mótmælaaðgerðirnar 3. maí 1972. Frá v.:
Birna Þórðardóttir, Gísli Pálsson, Jón Ásgeir
Sigurðsson, Guðmundur Benediktsson, Árni
Hjartarson og Kristín Benediktsdóttir. Ofan
á skyggninu frá v.: Lára Pálsdóttir og Olga
Guðrún Árnadóttir.
Ljósmynd/Guðjón Einarsson
Sigurhátíð í Háskólabíói
Úr bókinni Ís-
lenskir komm-
únistar 1918–1998
eftir Hannes
Hólmstein Giss-
urarson.
Helgi H. Jónsson fagnaði valdatöku
kommúnista í Indó-Kína á fundi í Há-
skólabíói 12. apríl 1975.
Vésteinn Ólason fagnaði valdatöku
kommúnista í Indó-Kína á sérstakri sig-
urhátíð í Háskólabíói 12. apríl 1975.