Uppeldi og menntun - 01.01.2013, Blaðsíða 120

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(1) 2013120
sKil sKólastiga
og greint frá áhugaverðum þróunarverkefnum sem unnin hafa verið í tengslum við
skil skólastiga. Þetta er einstaklega gott og áhugavert yfirlit. Í lok hvers undirkafla
setur höfundur síðan fram ályktun sem hún byggir á því sem fram kom í kaflanum.
Seinni kafli þessa hluta bókarinnar greinir frá framkvæmd rannsóknarinnar. Hún náði
til þrjátíu leik-, grunn- og framhaldsskóla í Reykjavík. Gerðar voru vettvangskannanir,
tekin viðtöl, lagðar fyrir spurningakannanir og rýnt í fyrirliggjandi gögn. Lýsingin á
rannsókninni er bæði skýr og greinargóð.
Annar hluti bókarinnar, fjórði til sjötti kafli, fjallar um skil milli leik- og grunn-
skóla. Í fjórða kafla er lýsing á síðasta ári leikskóla út frá lykilþemum rannsóknar-
innar. Fimmti kafli lýsir á sama hátt fyrsta ári í grunnskóla. Kaflarnir eru ítarlegir og
lýsingar á starfinu afar greinargóðar. Í rammagreinum eru beinar frásagnir úr starfinu,
brot úr viðtölum eða nánari skýringar sem dýpka lýsingarnar og skýra enn betur. Sem
dæmi má nefna Heimsókn fimm ára barna í 1. bekk nágrannagrunnskóla, Dæmi um
verkefni stuðningsfulltrúa og Dæmi um leik í 1. bekk undir stjórn kennara. Sjötti kafli
þessa hluta er svo samanburður og umræða um skil þessara skólastiga.
Í þriðja hluta bókarinnar, sjöunda til níunda kafla, er sams konar umfjöllun um
skil milli grunn- og framhaldsskóla. Það vekur athygli að þó að hver skóli marki sér
ákveðna stefnu eru starfshættir skóla á hverju stigi býsna líkir og á það við um öll
skólastigin. Gerður skiptir starfsháttum á síðasta ári leikskóla og 1. bekk grunnskóla
í fjóra flokka. Þó nokkur munur er á flokkunum á hvoru skólastigi enda er kennara-
stýring mun meiri í grunnskóla en leikskóla. Starfshættirnir í 10. bekk og 1. bekk fram-
haldsskóla eru sex og eru þeir hinir sömu, þ.e. hlustun og umræður, áhorf og umræður,
bókleg einstaklingsverkefni, verkleg einstaklingsverkefni, bókleg samvinnuverkefni
og að síðustu verkleg samvinnuverkefni. Starfsháttum í grunn- og framhaldsskóla
skiptir hún í þrjú þrep eftir virkni kennarans eða hvort nemandi eða kennari tekur
ákvarðanir um viðfangsefni og aðferðir. Flokkunarkerfi af þessu tagi er afar gagnlegt
verkfæri fyrir kennara og skóla til að meta og þróa starfshætti sína. Það er nefnilega oft
nokkurt bil á milli þess sem kennarar og skólar segjast gera eða vilja gera og þess sem
er í raun. Það kemur fram í þessari rannsókn. Ein af niðurstöðum rannsóknarinnar
eru sú að hlustun og umræður ásamt bóklegum einstaklingsverkefnum skipa önd-
vegi í starfsháttum í grunn- og framhaldsskólum. Jafnframt er frumkvæði nemenda
fremur lítið. Það eru vissulega vonbrigði – en kemur svo sem ekki á óvart – enda sam-
hljóða niðurstöðum annarra rannsókna sem gerðar hafa verið hér á landi. Það vekur
athygli hversu lítil samskipti eru almennt milli skólastiga og hversu illa kennarar eru
upplýstir um það sem verið er að gera á næsta skólastigi. Þá vekur einnig athygli að
upplýsingatækni gegnir litlu hlutverki í starfsháttum bæði í 10. bekk grunnskóla og
1. bekk framhaldsskóla. E.t.v. verður breyting á því nú með spjaldtölvunum sem hafa
haldið innreið sína í skólakerfið. Þær bjóða upp á mun meiri sveigjanleika í notkun
og eru auk þess ódýrari en sá búnaður sem skólarnir hafa verið með fram að þessu.
Í fjórða hluta bókarinnar, tíunda kaflanum, lítur höfundur yfir verkið í heild. Niður-
staðan er sú að skilin tvenn séu mjög lík. Það er mikil samfella í umgjörð og starfs-
háttum á hvorum tveggja skilunum en ákveðið afturhvarf verður í inntaki náms og
sjálfræði þegar nemandi fer upp á næsta stig. Í framhaldinu horfir höfundur fram á