Uppeldi og menntun - 01.01.2013, Blaðsíða 43

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(1) 2013 43
gUÐrún Þóranna Jónsdóttir og Jóhanna t. einarsdóttir
áherslu á að nemendur fái stuðning og kennslu við hæfi (Reglugerð um sérfræðiþjón-
ustu sveitarfélaga við leik- og grunnskóla og nemendaverndarráð í grunnskólum nr.
584/2010). Þessi ákvæði reglugerðarinnar eru í anda hugmyndafræði snemmtækrar
íhlutunar en í því felst að gripið sé til íhlutunar um leið og grunur vaknar um frávik í
þroska (Morrow, 2001). HLJÓM-2 var hannað til að finna þau börn sem grunur léki á
að ættu á hættu lestrarerfiðleika síðar þannig að hægt væri að byrja íhlutun snemma
og jafnvel fyrirbyggja síðari erfiðleika. Í þessari rannsókn kom fram að flest börn sem
sýndu slaka eða mjög slaka færni á HLJÓM-2 fengu sérstaka örvun í leikskólunum,
ýmist hvert í sínu lagi eða í hóp, sem er í samræmi við niðurstöður fyrri rannsókna
(Guðrún Sigursteinsdóttir, 2007; Gyða Guðmundsdóttir, 2012; Margrét H. Þórarins-
dóttir o.fl., 2010).
Til að íhlutunin skili tilætluðum árangri skiptir máli hvaða verkefni eru valin og
hvernig hún er skipulögð. Sérstök íhlutun þarf að skila þeim árangri að barnið öðlist
aukna færni á ákveðnum sviðum umfram þroska án íhlutunar. Í þessari rannsókn
sögðu deildarstjórar að vinna með börnin væri ýmist með hvert þeirra fyrir sig eða í
hóp, í sértækum verkefnum í hljóðkerfisvitund, eða með almennri málörvun. Spurn-
ingarnar í þessari rannsókn um eðli íhlutunarinnar voru ekki nægilega nákvæmar
til að gefa skýra mynd af þeirri vinnu sem fer fram eftir að prófið er lagt fyrir. Samt
sem áður bendir ýmislegt til þess að vinna deildarstjóranna hafi hvorki verið nógu
markviss né skipulögð. Til að fá glögga mynd af því hvers konar íhlutun er heppileg
í kjölfar HLJÓM-2 þarf að vera til staðar mikil og sérhæfð þekking á máltöku barna
og á frávikum í málþroska og hljóðkerfisvitund. Einnig þurfa kennarar að þekkja vel
til bernskulæsis og þeirra áætlana sem erlendar rannsóknir hafa sýnt að skili árangri.
Snowling og Hulme (2011) telja að það sé lykilatriði að skilja til hlítar eðli og uppruna
erfiðleika hvers einstaklings til að geta sett upp viðeigandi þjálfun. Ýmislegt bendir
til þess að slík þekking sé ekki innan leikskólanna, hvorki á frávikum né heppilegum
verkefnum til að íhlutun skili árangri í lestri og lestrarnámi. Leikskólakennarar hljóta
ekki þjálfun í námi sínu til að greina málþroskafrávik eða átta sig á því hvaða íhlutun
er heppileg í slíkum tilvikum. Engin námskeið fylgdu í kjölfar réttindanámskeiða
HLJÓM-2 um íhlutun eða hvað ætti að gera eftir fyrirlögn. Í rannsókn Guðrúnar Sigur-
steinsdóttur (2007) kom fram að leikskólakennararnir töldu að til að sinna börnum
með frávik þyrftu þeir að fá meiri stuðning, fræðslu og handleiðslu, sérstaklega frá
talmeinafræðingum. Hliðstæðar niðurstöður komu einnig fram hjá Gyðu Guðmunds-
dóttur (2012) og í skýrslu um börn með tal- og málþroskaraskanir (Hrafnhildur Ragnars-
dóttir, Jóhanna Einarsdóttir, Marta Gall Jörgensen og Þóra Sæunn úlfsdóttir, 2012).
Pence, Justice og Wiggins (2008) athuguðu hvernig leikskólakennarar sinntu íhlutun
barna sem sýndu frávik í máli en þar kom í ljós að kennararnir hefðu þurft meiri
stuðning og nákvæmari leiðbeiningar frá talmeinafræðingum til að þjálfunin skilaði
tilætluðum árangri. Leikskólakennarar í þessari rannsókn svöruðu einnig spurning-
um sem tengdust lestri og lestrarnámi og kom þá berlega í ljós að talsvert vantaði upp
á þekkingu á einstökum hugtökum tengdum lestrarnámi (Guðrún Þóranna Jónsdóttir,
2010).