Uppeldi og menntun - 01.01.2013, Side 124

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(1) 2013124
Um sKilnaÐi og stJúptengsl
Í lok hvers kafla eru síðan íhugunarefni sem einnig má líta á sem hagnýt ráð og geta
verið góður grunnur að umræðu, bæði meðal fagmanna og í para- og fjölskyldumeð-
ferð. Hinar fjölmörgu spurningar og íhugunarefni glæða bókina lífi og gera annars
erfitt og viðkvæmt efni aðgengilegt til umræðu. Auk þessa eru víða í köflum bókar-
innar afmarkaðir reitir með góðum ráðum fyrir lesendur, auk allra dæmanna.
Gott flæði er í bókinni, helst að kaflarnir fljóti hver inn í annan enda erfitt að
greina á milli efnisþátta í þessum flóknu samskiptum. útlit bókarinnar er smekklegt
og myndskreytingar Sigmundar B. Þorgeirssonar í upphafi hvers kafla eru lýsandi
(með gamansömu ívafi) fyrir innihald kaflans. Nokkrir hnökrar eru í uppsetningu;
til dæmis vantar kaflaheiti efst á síðu í þriðja kafla og yfirlestur hefði þurft að vera
nákvæmari á nokkrum stöðum.
Í fyrsta kafla bókarinnar, Í „stjúpblindu“ samfélagi, gerir höfundur tilraun til að skýra
þetta flókna fyrirbæri. Hún bendir á að hugtakið stjúpfjölskylda sé ekki að finna í
íslenskri orðabók og heldur ekki á vef Alþingis né Hagstofunnar, en í orðabókinni séu
hins vegar orðin stjúpfaðir og stjúpmóðir. Hún vill bæta úr þessu og setur fram skil-
greiningu: „Stjúpfjölskylda er fjölskylda þar sem annar eða báðir aðilar sem til hennar
stofna eiga barn eða börn með öðrum aðila/um“ (bls. 20). Hugmynd hennar er sú að
forskeytið stjúp- lýsi tengslum og beri að líta á stjúpfjölskyldur út frá því sjónarhorni.
Valgerður rökstyður þá skoðun sína að samfélagið sé stjúpblint með vísan í það að
stjúptengsl hafi nánast verið ósýnileg í opinberri stefnumótun og að við markaðssetn-
ingu séu upplýsingar oft ekki greindar eftir fjölskyldugerð eða ekki sé tekið tillit til
ólíkra þarfa stjúpfjölskyldna. Í kaflanum er mikið magn upplýsinga, tölfræðileg yfirlit,
myndir og töflur auk allra tilvitnananna í viðmælendur og er umfjöllunin mjög breið.
Ættu bæði fræðimenn og leikmenn að geta fundið þarna efni til að vinna með. Þar sem
drepið er á svo margt verður umfjöllunin nokkuð yfirborðskennd og í því liggur helsti
vandi höfundar, að reyna að koma til móts við þarfir jafnt leikmanna sem lærðra.
Í öðrum kafla, Fjölskyldan er eins og órói – Allar breytingar hafa mest áhrif í fyrstu, er
áhersla lögð á að skoða fjölskylduna sem kerfi og skýra að breytingar hafi áhrif á
alla í kerfinu og er óróalíkingin þekkt og vel til þessa fallin. Kaflinn er borinn uppi
af dæmisögum og eru mörg dæmin óþægileg lýsing á breyskleika mannanna. Val-
gerður reynir þó að halda jafnvægi og gefur meðal annars ráð sem nýta má við lausn
ágreinings (bls. 58). Staða barnanna og fyrrverandi maka er til umfjöllunar og áhersla
lögð á að þegar ný fjölskylda er stofnuð þurfi að vinna undirbúningsvinnu og gefa
nýju fjölskyldunni tíma (meðgöngutíma).
Í þriðja kafla bókarinnar, Hans eða hennar (fyrrverandi) að eilífu?, eru samskipti í
brennidepli. Gæði samskipta við fyrrverandi hafa bein áhrif á börnin og aðlögun fjöl-
skyldunnar. Valgerður gefur ótal dæmi með lýsingum um það sem miður fer og rekja
má til óuppgerðra tilfinninga, sárinda og hefndar þar sem brennd manneskja er að
byrja nýtt samband. Dæmisögurnar lýsa miklum tilfinningaflækjum og jafnvel skertri
foreldrafærni. Í því sambandi bendir hún á að mikilvægt sé að ljúka tilfinningalegum
skilnaði og viðurkenna að sambandi sé lokið ef fjölskyldan á að eiga möguleika á
farsælli framtíð. Enn leggur Valgerður sitt af mörkum til að leita lausna og birtir lista
með atriðum sem einkenna góða foreldrasamvinnu og er gott innlegg í bætt samskipti
foreldra (bls. 79).