Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2003, Síða 9

FRÆÐIGREIN
Hitatap í svæfingu

1988). Líkamshitinn lækkar um 1-2°C, mest
fyrsta klukkutímann, við það að hiti tapast frá
kjarna út á yfirborð og svo út í umhverfið
(Sessler, 2000 og Cheney, 1997). Flest svæf-
ingar- og staðdeyfilyf auka síðan á vandann
með því að valda útvíkkun í smáæðakerfinu og
frekara hitatap úr kjarnanum á sér stað (Robin-
son, Ebert og O'Brien 1997).
Svæfingarlyf, gefin í æð, eða innöndunarlyf
svo og verkjalyf geta breytt hitaþröskuldi (inter-
threshold range) í miðtaugakerfi allt að 20 falt
(0,2°C í 4°C) og breytt svörun líkamans við
svitamyndun, æðasamdrætti og vöðvaskjálfta
(Sessler, 2000). Þessi breyting á hitaþröskuidi
er meiri við hitabreytingu niður á við en upp á
við. Staðdeyfilyf hafa svipuð áhrif og valda auk
þess æðaútvíkkun og tapi á hita frá kjarna út að
yfirborði líkamans (Sessler o.fl., 1988). Um 80
% allra breytinga á hita eru numdar í kjarna,
því gefa kjarnahitamælingar mikilvægar upplýs-
ingar um líkamshita sjúldings í svæfingu.
Kjarnahiti er mældur þar sem blóðflæði um
vefi er mikið og eru viðurkenndir staðir við
hljóðhimnu í lungnaslagæð, neðri hluta vélinda
eða í nefi (Sessler, 2000 og Bowen, 2001).
Sýnt hefur verið fram á mismunandi næmi
sjúklinga fyrir hitatapi í aðgerðum. Þannig eiga
yngri einstaklingar og börn auðveldara með að
bregðast við kuldaáreiti við isóflúran og halóthansvæfingu
en eldra fólk (VassiIieffo.fi., 1995, og Mestyan o.fl., 1964).
Þess ber hins vegar að geta að vegna hlutfallslega stórs yfir-
borðs, vatnsmagns og hraðari efnaskipta í líkamanum er
smábörnum hættara við hitatapi í aðgerðum og því sérstakra
ráðstafana þörf til að koma í veg fyrir það í svæfingu. Að
sama skapi verður að gæta varúðar í sambandi við ofhitun.
Þannig getur hitameðferð með hitablásara^orðið allt að tíu
sinnum árangursríkari en hjá fullorðnum (Sessler, 2000).
Aldraðir eru viðkvæmari fyrir hitatapi í köldu umhverfi
vegna þess að grunnefnaskipti eru hægari, einnig hefur
dregið úr hæfni ósjálfráða taugakerfisins sem stjórnar æða-
samdrætti (Sheridan, 2001, og Bause, 1990). Bent hefur
verið á mikilvægi fyrirbyggjandi aðgerða á deildum hjá þeim
sem eru viðkvæmir fyrir hitatapi í svæfingu og aðgerð (Ann-
ette og Dina, 1999 og Brenthal, 1999).
Hitatap við svæfingar og aðgerðir verður með ýmsum hætti.
Helstu þættir, sem þar ráða ferðinni, eru leiðni (conduc-
tion), hitastreymi (convection), útgeislun (radiation) og
uppgufun (evaporation).
Tegund og tímalengd aðgerðar, svæfingar- og deyfingarað-
ferð svo og aldur sjúklings hafa áhrif á hitatapið. Bent hefur
verið á að algengasta hitatap sjúklings á skurðstofu er með
leiðni (Brenthal, 1999, og Bowen, 2001). Ef hitastigið er
hins vegar 21°C til 24°C og því haldið stöðugu er talið að
um þriðjungur fullorðinna sjúklinga haldi óbreyttum
kjarnahita í aðgerð (Bowen, 2001).
Hitatap í svæfingu og aðgerð getur haft margháttaða fylgi-

Tímarit íslenskra hjúkrunarfræöinga 1. tbl. 79. árg. 2003 7