Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2003, Page 25

FRÆÐIGREIN
llmolía
mála en almennt er viðurkennt meðal þeirra
sem nota ilmolíur að ekki skuli nota þær fyrstu
24 vikur meðgöngu því ekki er með vissu vitað
hver áhrif olíanna geta verið á fóstur. Akveðnar
olíur er ráðlagt að forðast algerlega meðan á
meðgöngu stendur (Tisserand og Balacs,
1999). Þrennt hefur mest áhrif á gæði olíanna
en það eru hiti, ljós og súrefni úr andrúmsloft-
inu. Það verður því að geyma þær á köldum,
dimmum stað í vel lokuðum glösum. Venjulega
er mælt með að frá opnun olíuglass sé hún ekki
notuð lengur en í eitt ár til að gæði hennar
haldist, en ef vel er passað upp á geymslu
hennar getur sá tími lengst í 2 ár (Tisserand og
Balacs, 1999). Olíur skulu geymdar þar sem
börn ná ekki til.
Algengt er að nota ilmolíu í bað og eru þá settir 6-8 dropar
af ilmolíu í vatnið. Ráðlegt er að blanda olíuna fyrst með
mjólk eða burðarolíu til að leysa hana upp svo hún eigi
greiðari leið inn um húðina (Halcón, 2001; Buckle, 2002).
Ein einfaldasta leiðin til að láta ilmolíu virka er að anda
henni að sér. Hægt er að nota rakatæki til að dreifa olíunni,
hella henni út í vatnið þegar það volgnar. Rakinn inniheldur
þá ilmolíusameindir. Þetta er gott þegar verið er að með-
höndla öndunarörðugleika eða slím í lungum. Einnig er
hægt að nota þurra innöndun, þá eru settir nokkrir dropar í
bómullarhnoðra eða á bréfþurrku og leyft að gufa upp í and-
rúmsloftið. Þá er hægt að setja 1 til 5 dropa af ilmolíu á
servíettu eða í skál með heitu vatni anda ilminum að sér í
um 5 til 10 mínútur. Einnig er hægt að setja ilmolíu í krem
og anda að sér, gæta þess bara að augu séu lokuð og ekki fari
olía í augun.
Ilmolíublöndun
Ilmolíur eru unnar úr jurtum og eru frá náttúr-
unnar hendi mjög sterkar lausnir og því er
nauðsynlegt að skilja öryggi og mátt þessara
sterku lausna sem eru gerðar úr mörgum efna-
fræðilegum einingum. Oft hefur verið sagt að
meira af einhverju góðu sé betra en minna en
þetta á ekki við um ilmolíur þar sem sérstak-
lega skal ítrekað að minna er oftast betra.
Styrkleiki kringum 2% -10% af olíulausnum er
viðmið sem gott er að nota við meðferð á húð
(Buckle, 1997; Price og Price, 1999). Um 20
dropar eru í hverjum millilítra og um 100 drop-
ar í 5 ml. Ilmolíurnar eru óþynntar og því verð-
ur að þynna þær fyrir notkun. Oft er ilmolíun-
um blandað saman við burðarolíur, t.d. fyrir
nudd, en þær eru frekar feitar olíur og unnar úr
jurtum. Mælt er með að nota kaldpressaðar ol-
íur sem burðarolíur og eru margar slíkar til, t.d.
úr vínberjasteinum, sólblómafræjum, hveiti-
kími og morgunfrúm (Buckle, 1999).
Til viðmiðunar:
2% lausn: 2 dropar af ilmolíu í 5 ml af grunnolíu.
3% lausn: 3 dropar af ilmolíu í 5 ml af grunnolíu
10% lausn: 10 dropar af ilmolíu í 5 ml af grunn-
olíu (Halcón, 2001).
Tekið skal fram að betra er að byrja með veika
lausn til að sjá hver áhrifin verða af olíunni.
Þegar verið er að meðhöndla veikt fólk, börn
eða gamalt fólk er ráðlegt að byrja með enn
veikari blöndu.
Hjúkrunarfræðingum, sem hafa áhuga á að kynna sér ilmol-
íur og notkun þeirra, er bent á lesefni í heimildaskrá. Þetta
er spennandi meðferðarform og getur haft margt að bjóða í
hjúkrun sjúklinga ef vel er með farið. Það skal tekið fram að
ekki eru til neinar reglur um notkun þessara olía innan heil-
brigðiskerfisins á Islandi. Að mörgu er að hyggja þegar beitt
er sérhæfðum meðferðarúrræðum sem lítið hafa verið reynd
og hafa ekki viðurkenndar rannsóknir að baki. Fjallað var
um þessi atriði í grein höfundar í Tímariti Félags íslenskra
hjúkrunarfræðinga sem kom út í apríl á síðasta ári.
Þóra Jenný Gunnarsdóttir. Netfang: gunn0034@tc.umn.edu
Heimildaskrá:
Bowles, E. J. (2000). The Basic Chemistry of Aromatherapeutic Essential Oils. Sydney,
Ástralíu. E. Joy Bowles gaf út.
Brownfield, A. (1998). Aromatherapy in arthritis; A study. Nursing Standard, 13(5), 34-35.
Buckle, J. (2002). Aromatherapy. i M. Snyder og R. Lindguist (ritstj.), Complementary/Alt-
ernative Therapies in Nursing (4. útgáfa) (bls. 245-257). New York: Springer Publishing
Company.
Buckle, J. (1999). Use of aromatherapy as a complementary treatment for chronic pain.
Alternative Therapies in Heaith and Medicine, 5(5), 42-51.
Buckle, J. (1997). Clinical Aromatherapy in Nursing. London: Arnold Publishers.
Dunn, C., Sleep, J., og Collett, D. (1995). Sensing an improvement: An experimental study
to evaluate the use of aromatherapy, massage and periods of rest in an intensive care
unit. Journal ofAdvanced Nursing, 21, 34-40.
Halcón, L (2001). Clinical Aromatherapy 1: Monographs: Rosemary. Sótt á netið 22.
september 2001 á vefslóð Minnesótaháskóla: http://webct3.umn.edu/CSPH5501_f01/-
Monographs/Rosemary.htm
Lawless, J. (1992). The Encyclopaedia of Essential Oils. Dorset Bretlandi Element Books
Limited, Dorset.
Price, S. og Price, L (1999). Aromatherapy for Health Professionals[2. útgáfa .), London:
Churchill Livingstone.
Stevensen, C. (2001). í D. Rankin-Box (ritstj.), The Nurse's Handbook of Complementary
Therapies[2. útgáfa) (bls.129-137). London: Harcourt Publishers.
Tisserand, R. og Balacs, T. (1999). Essential Oil Safety. A guide for Health care Pro-
fessionals. London: Churchill Livingstone.
Wilkinson, S., Aldridge, J., Salmon, I., Cain, E., og Wilson, B. (1999). An evaluation of
aromatherapy massage in palliative care. Palliative Medicine, 13, 409-417.
Woolfson, A., og Hewitt, D. (1992). Intensive aromacare. International Journal ofAroma-
therapy, 4(2), 12-14.
Tímarit islenskra hjúkrunarfræðinga 1. tbl. 79. árg. 2003
23