Morgunblaðið - 10.12.1974, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 1974
eftir JON AÐAL-
STEIN JÓNSSON
ÞÁ HEFUR póst- og símamála-
stjórnin birt ákvörðun sína um
frímerkjaútgáfur á árinu 1975.
Kom tilkynning hennar hér í
Mbl. 28. f.m. og er því óþarft að
fjölyrða um hana í einstökum
atriðum. Ef rétt er skilið,
verður hér um 13 ný frímerki
að ræða, og er þá um örlitla
fækkun frá því á þessu ári og
eins 1973. Á árinu, sem nú er að
kveðja, komu út 15 frimerki, og
er það óvenjumikið, enda líka
þjóðhátíðarár, þar sem 11 frí-
merki voru gefin út af því til-
efni einu.
Að minum dómi er sjálf-
sagt, að frímerkjaútgáfu hvers
árs sé i hóf stillt. Um
eitt skeið gaf póststjórnin út
árlega frá 7 til 10 frímerki,
og veit ég, að margir safn-
arar eru þeirrar skoðun-
ar, að sú tala sé nokkuð
hæfileg. Auóvitað er erfitt að
fastákveða tölu nýrra frímerkja
á ári hverju, en ég hygg, að ísl.
póststjórnin eigi fremur en hitt
að vera íhaldssöm í þessum efn-
um. Þá hefur sú hugsun verið
nokkuð áleitin við mig, að gefa
eigi út almenn frímerki, eins og
fyrr á árum var venja, og þá
ekki fyrirferðarmeiri á bréf en
t.d. gömlu Gullfoss-merkin eða
fiska-merkin. Slík frímerki eru
engu siður eftirsóknarverð
fyrir safnara en eilíf
minningarfrímerki af þessu
eða hinu tilefninu, en þá
verður eðlilega að vanda vel til
þeirra, bæði um val mynda og
eins um prentun. Vissulega má
hér ekki gleyma þvi, að við höf-
um búið við verðbólgu og
óstöðugt verðlag um langt ára-
bil. Það hefur aftur haft I för
með sér svo örar breytingar á
burðargjöldum póststjórnar-
innar, að henni hefur reynzt
nauðsynlegt að gefa út ný og
hærri verðgildi oft á ári. Af
þeim sökum er e.t.v. erfitt að
fara eins að og áður tíðkaðist,
þ.e. nota frimerki með sama
verðgildi árum saman og
einungis endurprenta það eftir
þörfum. Engu að síður álít ég,
að hina fyrri stefnu um frí-
merkjaútgáfu beri að hafa í
dag á pósthúsinu í Vestmanna-
eyjum og síðan árlega hinn 23.
janúar um óákveðinn tima.
Póststimpill þennan hefur frú
Margrét Arnadóttir teiknað.
Sýnishorn hans fylgir þessum
þætti, og verður ekki annað séð
en hann sé mjög táknrænn
fyrir þá hörmungaratburði,
sem gerðust á Heimaey árið
1973. Er enginn efi á, að
stimpill þessi verður eftirsóttur
af söfnurum.
Ný sænsk frímerki
Sænska póststjórnin gefur út
þrjú frímerki 10. þ.m. til að
minnast Nóbelsverðlaunahafa
árið 1914, að verðgildi 65 og 70
framan við háskólann í Vín, en
hann fékk verðlaunin í læknis-
fræði. Síóar varð hann pró-
fessor við háskólann f Uppsöl-
um í Svíþjóð.
Frímerki þessi eru teiknuð af
Lennart Forsberg og grafin af
Arne Wallhorn, en djúpprent-
uð í frimerkjaprentsmiðju
sænsku póststjórnarinnar í
Stokkhólmi í rúllum með 100
frímerkjum. Þar af leiðir, að
þau hafa einungis lóðrétta tví-
hliða tökkun.
Að venju er notaður sér-
stakur fyrstadagsstimpill með
tákni Nóbelsstofnunarinnar.
Þennan sama dag gefur
sænska póststjórnin einnig út
tvö frímerki í tilefni 50 ára
afmælis sænska útvarpsins,
Sveriges Radio. Eru þau bæði
að verðgildi 75 aurar.
Annað frímerkið táknar
starfsemi útvarpsins. Á því er
mynd af Sven Jerring og tveim-
ur börnum I þættinum „Póst-
kassi barnanna". Hóf sá þáttur
göngu sína 1925 og var þannig
einn fyrsti fasti þáttur útvarps-
ins og var í 47 ár undir stjórn
sama manns.
Hitt frímerkið minnir á sjón-
varpið og starfsemi þess og
sýnir litmyndavél i gangi við
Osq Ar |
I
ík faw'v*
\ 3 *
x!!gMi' ■ '1
SVERIGEU 75
huga, þegar aðstæður Ieyfa
slfkt.
Fyrstu islenzku frímerkin á
næsta ári verða með myndum
af eldgosinu á Heimaey. Koma
þau út 23. janúar, en þá eru
liðin tvö ár frá því eldgosið
hófst. Merkin verða tvö, 20 og
25 kr. að verðgildi, og birtust
myndir af þeim með áður-
nefndri tilkynningu. Sérstakur
stimpill verður notaður þann
aurar og 1 króna. Á 65 aura
merkinu er mynd af Max von
Laue (1879—1960) framan við
háskólann f Munchen, en hann
fékk verðlaun í eðlisfræði. Á 70
aura merkinu er mynd af
Theodore W. Richards
(1868—1928) framan við
Harvard-háskóla í Cambridge í
Bandaríkjunum, en hann fékk
verðlaun í eðlisfræði. Á 1 krónu
frímerkinu er svo mynd af
Robert Bárány (1876—1936)
upptöku af umræðum í ríkis-
deginum sænska. Var þessi
mynd sérstaklega valin vegna
þess, að menn voru mjög á báð-
um áttum, þegar sjónvarpið hóf
göngu sfna, hvort sjónvarpa
ætti beint frá umræðum í þing-
inu, þar eð menn gætu mis-
notaó það á margan hátt.
AÐ
SAFNA
MYNT
Hvers vegna verða menn
myntsafnarar? Sjálfsagt liggja
til þess næsta ólíkar aðstæður
frá manni til manns. Ég t.d.
varð myntsafnari, er ég fór að
safna saman í myntalbúm
handa eldri dóttur minni.
Komst þá að því, að í kössum,
skúffum, buddum og boxum og
baukum á minu heimili,
foreldra og tengdaforeldra lágu
hinir og þessir aurar og krónur,
annaðhvort stakt eða í slöttum.
Þegar ég var svo búinn að ná
saman einu safni af kórónu- og
lýðveldispeningum lá beinast
við að halda áfram og ná öðru.
Eg náði því ekki að öllu leyti á
þeim slóðum, sem ég hefi að
ofan greint. Gekk svo í Mynt-
safnarafélag Islands og þar gat
ég með því að skipta á pening-
um, sem ég átti fleiri en einn af
t.d., fengið annan, sem mig
vantaði. Eg náði þannig allgóðu
safni af íslenzkri mynt, en tók
um leið þá bráðskemmtilegu
bakteriu, sem leiðir til mynt-
söfnunar. Svipaða sögu hygg ég
að margir hinna 250 félaga
Myntsafnaraféla'gsins hafi að
segja. Söfnunarnáttúran liggur
nokkuð djúpt I mannseðlinu
samhliða þörfinni eða ósk-
hyggjunni aó eiga eða eignast
eitthvað. Margir eru—fæddir
safnarar, eins og það er kallað,
aðrir ávinna sér þennan eigin-
leika eftir því sem efni og tími
leyfa. Myntsöfnun og Islands-
sagan eða mannkynssagan eru
skyld efni. Myntsöfnun leiðir
hugann að því, sem var að
gerast þegar hinar ýmsu myntir
eða seðlar komu út. Litill
peningur getur sagt merkilega
sögu, svo sem Kúfiskurpening-
ur I Gaulverjabæjarsjóðnum
eða rómverskur peningur fund-
inn á Suó-Austurlandi, svo
dæmi séu tekín úr bókum dr.
Kristjáns Eldjárns.
Ég gat þess áður, að ég hefði
náð saman safni af kórónu- og
lýðveldismynt. Þannig er það
sem flestir íslenzkir safnarar
byrja. Og það er góð byrjun.
Það er af nógu að taka. Elzta
íslenzka inyntin er frá árinu
1922. Fram að þeim tíma hafði
verið notuð hér aðallega dönsk
mynt, einnig gUti hér önnur
mynt frá Norðurlöndum, ef á
þurfti að halda. Staffan Björk-
man, ágætur sænskur mynt-
fræðingur, sem gaf út bækling-
inn „Myntir Islands" árið 1965
lætur þess þó getið að árin 1836
hafi Friðrik sjötti Dana-
konungur látið myntsláttuna í
Altona slá tveggja, þriggja og
fjögurra skildinga skiptimynt
til notkunar á Islandi og I her-
togadæmunum. Þar sem ekki
virðist hafa neitt sérstaklega
orðið vart við peninga þessa
hérlendis, má gera ráð fyrir, að
fáir þeirra hafi komið til lands-
ins og því varasamt að telja þá
til íslenzkrar myntar. Margir
íslenzkir safnarar hafa safnað
danskri mynt, sem slegin hefir
verið eftir að samkomulag var
gert um mynteiningar á
Norðurlöndum 1873, þ.e. krón-
um og aurum, fram að 1922, er
íslenzkt mynt tók við. Vandinn
við myntsöfnun er nefnilega sá
að takmarka það svið, sem mað-
ur vill safna. Ef sviðið er of
þröngt, verður það varla safn,
ef sviðið verður stórt, getur það
orðið hverjum manni of viða-
mikið. Það svið, sem hér greinir
að framan, lætur ekki mikið
yfir sér við fyrstu sýn, en
peningarnir verða nú allmargir
þegar allt kemur til alls og
margir þeirra ill- eða torfengir
og dýrir að lokum. Hafa ber í
huga að ekki er nóg að eiga
einhvern pening með ákveðnu
ártali, peningurinn verður að
vera góður; því minna slitinn,
sem hann er, því verðmætari er
hann. Mynt frá ofangreindum
árum er oft á uppboðum hjá
Myntsafnarafélaginu og er
einnig í myntverzlunum. Einn-
ig eru margir myntsafnarar,
sem eiga fleiri en einn pening
af hverri árgerð, sem þeir vilja
láta í skiptum fyrir annan, sem
þá vantar. Þannig verða tengsl
myntsafnara til og þannig er
einmitt komin ein af ástæðun-
um fyrir að Myntsafnarafélagið
varð til.
Skrár um mynt og myntverð-
listar leiðbeina söfnurum um
útgáfuár og verðmæti einstakra
peninga. Stundum er maður
heppinn og finnur i fórum sín-
um pening, sem hefir hækkað
mjög í verði. Ég verð að geta
FRlMERKJA- og myntþætt-
irnir hér á sfðunni áttu að
sjálfsögðu að birtast f blað-
inu s.l. laugardag með ýms-
um öðrum þáttum, en vegna
mistaka varð það ekki.
Morgunblaðið biður um-
sjónarmenn þáttanna vel-
virðingar á þessum mistök-
um.
þess hér, að nýlega hefir verið
sleginn íslenzkur peningur,
sem áreiðanlega á eftir að 20-
faldast i verði á nokkrum
mánuðum. Mun ég gera nánari
grein fyrir peningi þessum
fljótlega upp úr áramótunum.
Annars er venjan sú, að
safnarar verða að borga dýrum
dómum sjaldgæfa peninga.
Myntsafnarar eru ekki endi-
lega alltaf að velta fyrir sér
hversu verðmætt safn þeirra er
eða hversu verðmætt það kann
að verða i framtíðinni. Miklu
ríkari er söfnunareðlið, sem ég
hefi nefnt hér að framan. Það

eftir RAGNAR
BORG
spillir þó ekki fyrir ef maður
hefir heppnina með sér stöku
sinnum. Agæt leiðbeiningarbók
fyrir safnara fæst hjá mörgum
bóksölum. Heitir bókin „De
gamle mönter“, er úr bóka-
flokki Gyldendals, Kubusböger.
Höfundur bókar þessarar er
hinn þekkti myntfræðingur og
myntkaupmaður Johan Chr.
Holm, en hann kom til fyrir-
lestrarhalds fyrir ári siðan á
vegum Myntsafnarafélagsins
og Norræna hússins. Holm hef-
ir einnig ritað bókina
„Nordiske Mönter efter 1808“,
sem gefin hefir verið út af Poli-
tikens Forlag. Þeirri bók fylgir
einnig skrá um verðmæti hinna
J&ERIGE
/Q
SVERIGE
Reynslan leiddi þó annað í ljós,
og þegar þingið flutti í nýtt hús
fyrir fáum árum, má segja, að
þar hafi verið komið fyrir sér-
stakri sjónvarpsstöð.
Frímerkin eru teiknuð af
Svenolov Ehrén og grafin af
Czeslaw Slania, en djúpprentuð
í prentsmiðju sænsku póst-
stjórnarinnar í rúllum með 100
frímerkjum og eru því með lóð-
réttri tvíhliða tökkun.
FYRIR skömmu var tilkynnt,
að á næsta ári yrði hafin útgáfa
á nýstárlegum fyrstadagsum-
slögum, þar sem bæði verður á
frímerki og minnispeningur. Er
þessi útgáfa sögð vera á vegum
Alþjóðasambands póstmeist-
ara, sem aðsetur hefur i Sviss.
Hér er að margra dómi um
mjög svo hæpna starfsemi að
ræða. Verður því nánar fjallað
um útgáfu þessa i næsta þætti
eftir hálfan mánuð.
Sérstimpill er notaóur við
Framhald á bls. 47.
ýmsu peninga, sem gefnir hafa
verið út á Norðurlöndum. Sú
verðskrá, sem almennast er not-
uð af íslenzkum myntsöfnurum
er myntverðlisti Siegs; kemur
listinn út árlega og eru hinir
ýmsu peningar frá Norðurlönd-
um þar allvel gæðaflokkaðir og
verðlagðir með tilliti til þess
hve vel eða illa þeir eru farnir,
hve algengir þeir eru meðal
safnara o.s.frv. Sama forlag
hefir einnig gefið út seðlaskrá
Norðurlanda. Frímerkjamið-
stöðin í Reykjavík gefur út bók-
ina „islenzkar myntir" árlega.
Er þar að finna skrá um út-
gefna íslenzka mynt frá 1922,
minnispeningana frá Alþingis-
hátiðinni 1930, Lýðveldishátíð-
inni 1944. Skráðir eru þekktir
vöru og brauðpeningar, lengist
listinn ár frá ári eftir því sem
fleiri gerðir þeirra koma í leit-
irnar. Að lokum eru myndir af
íslenzkum seðlum allt að útgáfu
Seðlabankans. Auk ýmissa upp-
lýsinga í ritinu um eintaka-
fjölda myntar frá hinum ýmsu
útgáfuárum, er leitast við að
verðleggja seðlana og pening-
ana eftir þvi sem tök eru á.
Arlegar hækkanir á mynt
undanfarin 5—10 ár eru meiri
en svæsnasta óðaverðbólga.
Hefir mörgum myntsafnaran-
um fundist hann gera góða fjár-
festingu um leið og hann iðkar
þetta skemmtilega tómstunda-
starf. Ofangreindar bækur
svara flestum spurningum
varðandi okkar mynt og
nágrannaþjóðanna, en ef menn
eiga peninga í fórum sínum,
eða seðla, sem þeir ekki kunna
deili á, er hægt að notfæra sér
lesendaþjónustu Morgunblaðs-
ins og skrifa okkur bréf, með
sem gleggstum upplýsingum.
Látið fylgja mynd eða teikn-
ingu og hverra upplýsinga
Framhald á bls. 33