Morgunblaðið - 10.12.1974, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 1974
HESTAR, rétt eins og menn,
geta verið kenjóttir. Þar eð
hesturinn er margfalt sterkari
en knapinn, verður sá síðar-
nefndi að ná yfirhöndinni með
meiri hyggindum. Komist hest-
ur upp með kenjar sínar, reynir
hann aftur, og hálfu ákveðnari
en fyrr.
Erfitt getur verið að stöðva
hest sem „rýkur" með því að
toga stanslaust á móti. Ráðlegra
er að reyna að rugla hestinn
meó því að taka í tauma og
sleppa til skiptis. Sársauka und-
an keðju í stangarbeizli getur
hestur reynt að flýja með þvi að
hlaupa enn hraðar. Ef aðstæður
eru fyrir hendi er einnig gott
að beina rokuhesti á brekku
eða knýja hann til aó beygja I
hringi. Til að venja hest af þvi
að rjúka er gott að ríða honum
á hægu brokki eða tölti í stóra
STÓÐ-
RÉTT

hringi, i báðar áttir, láta hann
hægja ferðina, þar til hann nær
stöðvast og auka siðan ferðina
aftur o.s.frv.
Gott er einnig að nota hringa-
mél og nasamúl á rokuhesta.
Hestur sem ekki vill t.d. fara
yfir trébrú eða hræðist ein-
hvern hlut þarf að fá að kynn-
ast þvi að ótti hans er ástæðu-
laus. Sökum næmleika sins
finnur hestur mjög greinilega
ef knapinn gerist órólegur eða
kvíðinn þegar komið er að þeim
hlut t.d. sem knapinn man að
hesturinn óttaðist. Kviði hans
yfirfæríst því til hestsins sem
verður hálfu verri en áður.
Þolinmæði, en þó ákveðni hjá
knapa þurfa að fylgjast að. Al-
gengt er að hestar séu „kaldir"
á annan tauminn þ.e. hlýði ekki
taumhaldi þeim megin. Marg-
víslegar ástæður geta legið til
þessa og engin ráð því einhlít.
Ein ástæða getur verið sú að
hestar eru að upplagi stirðari á
aðra hliðina og getur þá verið
gott að mýkja skrokk hestsins
upp með því að ríða honum i
stóra hringi þannig að stirðari
(kaldari) hliðin vísi inn. Þá er
algengt að hestar fái gadd með
þeirri afleiðingu m.a. að þeir
verði kaldir á annan eða jafn-
vel báða tauma. Gaddur kallast
það þegar brúnir jaxlanna
verða hárbeittar vegna slits á
tannfleti, og særa kinnholdið.
Er gaddur algengari en menn
almennt virðast gera sér grein
fyrir. Með þar til gerðum rasp
er auðvelt að lagfæra þetta og
eru hestar þá aðeins örfáa daga
að gróa sára sinna.
Að handsama styggan hest
getur verið erfitt verk og taf-
samt. Það borgar sig því vel aó
venja slika hesta á brauðgjöf í
haga. Það líður oft ekki á löngu
þangað til styggur hestur kem-
ur hlaupandi á móti þeim sem
hann veit að kemur færandi
hendi. Þeim styggustu getur
verið gott að gefa úr fati t.d.
sem lagt er eins nálægt þeim
og þeir leyfa, án þess að hlaup-
ast brott, og láta éta eina
úr því. Eftir kannski 1—2
vikur fást þeir oftast til þess
að éta úr fatinu þó mað-
urinn haldi á því og er þá
stutt í sigurinn. Það er ágæt
regla að sýna styggum hesti
áhugaleysi, látast ekki hafa
minnsta áhuga fyrir að ná hon-
um. Hestar lesa ótrúlega vel úr
augum manna hvað fyrir þeim
vakir. Agætt er að flauta eða
kalla á hesta í haga og munu
þeír koma um langan veg á
fullri ferð áður en langt um
líður, þegar þeir heyra kall-
merkið, að sjálfsögðu til þess að
Nokkrar
ábendingar
við tamningu
og umgengni
hrossa
fá sitt brauð. Ekki er hægt að
hverfa frá þessu atriði án þess
að vara um leið við því að venja
t.d. ungviði eða gæf hross á of
mikla brauðgjöf þar eð þau
geta orðið með einsdæmum að-
gangsfrek fyrir vikið.
Við meðhöndlun og tamningu
hrossa eru nokkur grundvallar-
atriði sem gagnlegt er að koma
inná, þó mörgu sé sleppt.
1. Gott er að umbuna hesti
þegar hann gerir vel. Sagt hef-
ur verið að maður eigi að fara
af baki tamningar folanum þeg-
ar hann sé beztur. Smám saman
lærir hesturinn að tiltekin
hegðun hans færir honum
„vinning“. Með sama hætti er
hesti refsað fyrir misgjörðir
sínar. Refsingu er beitt sam-
stundis og hestur gerir eitt-
hvað rangt. Að refsa hesti
óþekkt eða kenjar slðar er ósið-
ur og kennir hestinum ekkert
annað en að hræðast knapann,
þvi hann fær með engu móti
skilið fyrir hvað refsingin er.
Ekki þýðir að „kaupa hest til að
láta af kergju eða öðrum
óknyttum með því að gefa hon-
um brauð eða kjassa hann.
Brauðið og bliðuhótin verða
einmitt þveröfugt við það sem
ætlað er í þessu tilfelli. Hestur-
inn lærir þá að óhlýðnin færir
honum ávinning. Það er skort-
ur á raunsæi að ætlast til að
hestur sýni „sanngirni“ á svona
stundum.
2. Þegar hestur óhlýðnast af
kergju, er gott að reyna að
rugla hann í riminu. Hesti, sem
neitar að fara af stað getur ver-
ið reynandi að snúa i nokkra
hringi með ákveðinni hvatn-
ingu og síðan snöggf af stað.
Hesturinn er tiltölulega lengi
að hugsa og sé hann búinn að
taka eitthvað í sig þarf að fá
hann til að hætta þvi sem
snöggvast með því t.d. að rugla
hann í riminu. Þannig er t.d.
líka reynandi, með hest sem
neitar að fara af stað, að
smokra öðru eyra hans fram og
undir ennisólina. Hann kann
því ekki vel og athygli hans
beinist frá mótþróa að því að
hugsa um eyrað.
3. Flest af því sem hestur
gerir, stafar ekki af hugsun
heldur ósjálfráðum viðbrögð-
um. Þetta er nauðsynlegt að
menn geri sér grein fyrir. Þetta
er hægt að skýra með dæmi.
Maður kennir hesti t.d. að lyfta
hægri framfæti þegar strokið
er niður með fætinum. Sé síðar
farið að hestinum vinstra meg-
in þá mun hann ekki bregðast
eins við fyrr en eftir sérstaka
þjálfun, þar eð hann getur ekki
flutt i huganum reynslu sina
frá hægri til vinstri fótar. Það
þarf m.ö.o. að byggja alla þjálf-
un á endurtekningu góðrar eða
réttrar hegðunar.
4. Minni hestsins er með ólík-
indum. Þetta er bæði til þess að
auðvelda og torvelda tamningu.
Folald sem hefur t.d. verið gert
leiðitamt, er hægt að beizla og
teyma eftir áratug, þó aldrei
hafi komið á það beizli i milli-
tíðinni. Eins er það að marga
hegðunargalla er hægt að rekja
til mistaka í tamningu, sem
hesturinn ekki gleymir.
5. Hesturinn sér ekki mjög
vel, en heyrir afbragðs vel
og hefur næmt lyktarskyn.
Hesturinn á þvi hægara
“með að þekkja vini sina á
rödd þeirra og lykt, held-
ur en með þvi að sjá þá. Það er
því allra hluta vegna gott að
tala við hesta sina, þvi þeir eru
ótrúlega næmir fyrir rödd
manna og auðveldara er að róa
hest með því að tala til hans en
með öðru móti. Til er frásaga
um mann sem annast hafði um
hross á unga aldri, kjassað þau
og kennt þeim ýmsar kúnstir.
Eftir 15 ár kom hann að haga
þeirra, kallaði á þau eins og
hann hafði áður gert og komu
þau öll hlaupandi til hans.
Kúnstirnar framkvæmdu þau
einnig eftir ábendingu manns-
ins, og höfðu þannig engu
gleymt á 15 árum. r.t.
Tamningamennirnir Peter Behrents og Jóhann M. Jóhannsson að störfum.