Morgunblaðið - 26.08.1978, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. ÁGÚST 1978
Rætt VÍÖ
Rögnu
Aðalsteins-
dóttur, bónda
á Laugabóli
í Ögurhreppi
við Isa-
fjarðardjúp
í mynni Laugardals í Ögurhreppi við ísafjarðardjúp stendur
ævafornt býli nefnt,Laugaból. Lítill bær sem lætur lítið yfir sér, fjarri
heimsins glaumi. Á sólríkum morgni speglast mynd hans í vatni
Laugardalsár þar sem menn renna fyrir lax. Bóndinn á Laugarbóli
heitir Ragna Aðalsteinsdóttir. Faðir hennar fluttist að Laugabóli
veturinn 1921 og þar fæddist Ragna fjórum árum síðar. Hún ætlaði
sér ekki að verða bóndi en skylduræknin og þráin eftir að verða eigin
herra og húsbóndi gerðu það að verkum að nú ræktar hún jörðina,
þar sem eitt sinn bjuggu Þormóður Kolbrúnarskáld og Þorbjörn
Þjóðreksson sem getið er um í Hávarðarsögu ísfirðings.
Viðtal og myndir:
Herdís
Þorgeirsdóttir
Ragna bóndi var veiðivörður í Lauga-
dalsá í sex sumur og þegar gluggað er í
gestabók veiðihússins á Tvísteinum er
víða á hana minnst. Þannig frétti ég um
tilvist einsetukonunnar og ákvað að
sækja hana heim.
Fátt vissi ég þó um hennar hagi annað
en að hún hefði stundað veiðivörsluna af
kappi. Einhverjir karlar á ísafirði brostu
ísmeygilega þegar ég minntist á hana.
Glottandi fleygðu þeir því fram að hún
hefði ristarbrotnað síðastliðið vor þegar
belja steig ofan á hana. Aðrir kinkuðu
góðlátlegga kolli og sögðu að Ragna á
Laugabóli væri dugnaðarforkur.
Enga ákveðna mynd hafði ég þó í huga
af kvenpersónu þessari, er ég spurði
unglingspilt á hlaðinu við Laugaból hvar
Rögnu væri að finna. „Hvar er bóndinn?"
spurði ég. „Hún er bóndinn," svaraði
strákurinn. „Er hún skilin?" Strákur
brosti og lallaði á undan mér í gallabux-
um og vaðstígvélum.
Ragna bóndi og hundarnir Bósi og Pippí
Ég á krakkana bara sjálf
Hún sezt niður, þiggur sígarettu og pírir
augun á móti sólinni. „Það er ekkert
heimilisfast hér á Laugabóli nema ég og
ráðskonan." „Ráðskonan?" spyr ég og átta
mig síðan á því að það hljóti að vera
gamla konan sem ég hitti þegar ég ók í'
hlað. Lágvaxin með þunnar fléttur og
frítt andlit í hvítum nælonslopp, löngu
snjáðum í dagsins önn. Elskuleg kona, þó
nokkuð ungleg fyrir sín áttatíu og átta ár,
sem fúslega hætti að sýsla í eldhúsinu til
að vera ljósmynduð. Guðrún Jónsdóttir
sagðist hún heita. Ennfremur að hún
hefði dvalist á Laugabóli voða lengi —
ekki vissi hún fyrir víst hvað árin eða
áratugirnir á Laugabóli væru orðnir
margir en þangað hefði hún komið frá
Mjóafirði í Reykjafjarðarhreppi.
„Ég var áður með blandað bú,“ segir
Ragna, „en þegar fólkinu fækkaði hætti
ég með kýrnar og hef aðeins eina núna.
Ég er með 276 kindur en þær á ég með
börnum mínum þremur. Tvítugur sonur
minn er við húsasmíðanám í Bolungarvík,
dóttir mín, 23 ára, er á færabát frá
Isafirði. Hún var að kaupa sér bíl sem
reyndist dýr. Sonur minn þarna er'
fimmtán ára og við nám í héraðsskólan-
um í Reykjanesi," segir Ragna. „Þar eð
ég hef ekki börnin hjá mér reyni ég að
fá fólk sitt úr hverri áttinni og hef orðið
að kaupa allan vinnukraft í sumar. Ég
fótbrotnaði við sauðburðinn í vor og er
nýlaus við gipsið. Þá reyni ég að fá
tækjakost eins og ég get.“
„— Hvenær skildirðu?" spyr ég. „Hef
aldrei verið gift,“ svarar hún að bragði og
brosir með augunum. „Kæri mig ekki um
hjónaband. Bjó með einum í smátíma.
Hann fór fljótlega. Kannski er ég ráðrík.
Ég var alin upp eins og strákur — missti
mömmu sex ára gömul. Ég á krakkana
bara sjálf. Þau eru öll skírð Vestfjörð!"
Viö gleymumst nema
rétt fyrir kosningar
Grasið er blautt. Hún stendur upp og
ákveður að sýna mér fjárhúsið, sem
rúmað getur fjögur hundruð kindur. Á
leiðinni þangað segir hún mér að níu býli
í Ögurhreppi séu lögst í auðn en þau hafi
flest verið í byggð þegar hún hóf búskap
árið 1955. Nú sé búið á tíu býlum í
hreppnum. „Það er lítið gert fyrir fólk
eins og okkur. Við gleymumst nema rétt
fyrir kosningar. Þessi Inndjúpsáætlun í
þeim tilgangi að byggja upp byggðalög,
sem hætta var talin á að iegðust í eyði,
hefur farið úr reipunum. Það hefur ekki
verið rétt að henni staðið. Við erum
„Við bændur erum hálf-
gerðar hornrekur þjóðarinnar"
Skrýtið að mér skyldi detta Francoise
Sagan í hug, þegar Ragna bóndi sleppti
hrífunni og gekk til móts við okkur.
Hávaxin, grönn í gallabuxum með
dökkskolleitt hár, flaksandi í vindinum.
Veðurbarið andlit og æðaslit í kinnum.
Francoise Sagan hundleið á frægðinni
sem fylgdi í kjölfar ritstarfa hennar,
þreytt á því að vera menningarviti í
næturklúbþum Parísar, flutti sig til
sveitarinnar í írlandi. Ragna á Laugabóli
hefði eflaust orðið hvumsa hefði ég slegið
þessari samlíkingu fram á staðnum.
Hetjur úr íslenzkum fornsögum væru
líklega meira við hennar hæfi en kona úti
í heimi sem skrifar um spillt samkvæmis-
líf. Hvað á bóndinn á LaUgabóli þá
sameiginlegt með Francoise Sagan. Ég
leyfi mér að fullyrða fátt um það. Báðar
eru konur — sjálfstæðar konur —
öðruvísi konur — einrænar konur. Eða
höguðu örlögin því svo til... ? Engu að
síður er það furðuleg tilfinning að standa
frammi fyrir bónda í afskekktum dal
einhversstaðar við ísafjarðardjúp og
detta slíkt í hug kannski af því að
bóndinn er kona, og í þokkabót glæsileg
kona...
aðstoðuð við byggingu fjárhúsa en hlöður
fær maður ekki. Að vísu hafa verið
reistar hlöður sums staðar en ekki hjá
þeim sem minna hafa fjármagnið.
Bændur skiptast í þrjá hópa; þeir sem
hafa komið sér vel fyrir, eru búnir að
byggja og hafa náð í hagstæð lán.
Sæmilega stæðir bændur og þriðji
hópurinn sem ég tilheyri; Bændur sem
eiga erfitt uppdráttar, eru að ráðast í
byggingar og tækjakaup en ráða ekki við
hina ofboðslegu háu vexti og afborganir.
Taka lán til að greiða lán.
Við erum komnar í fjárhúsið sem er hið
myndarlegasta. Þar hefur Ragna innrétt-
að fjós fyrir geldneyti. Á gólfinu liggur
dauður kálfur og innyflin hjá. „Ég varð
að slátra honum áðan. Hann veiktist
eitthvað greyið...
Jón Ragnar Björnsson hjá Landnámi
ríkisins kom því til leiðar að þetta fjárhús
var byggt. Hann var þá forsvarsmaður
fyrir Inndjúpsáætlunina. Hann gat
herjað út lán í Búnaðarbankanum en að
því var ekki hlaupið, þar sem ég hafði
aðeins veðleyfi á hálfa jörðina. Ég var
bæði látin fá sýslu- og hreppsábyrgð og
þótti sumum nóg um tilstandið fyrir