Morgunblaðið - 26.08.1978, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 26. ÁGÚST 1978
11
einsetukvenmann sem flestir vildu losna
við. Brúna yfir ána fékk ég fyrir tilstilli
tveggja góðra þingmanna, Hermanns
Jónassonar og Gísla Jónssonar. Það þótti
fráleitt að leggja fé í slíkt fyrir einn bæ.
Svona hefur þetta gengið í gegnum árin
og enn sit ég hér öllum til leiðinda og þó
held ég að ég hafi engum gert neitt illt
nema þá að vera til...
Við veiðivörsluna var ég í sex sumur til
aÓ afla tekna í þeim tilgangi að geta haft
börnin hjá mér við búskapinn. Ég fékk
159 þúsund krónur fyrir sumarið í fyrra.
Nei, það var ekki mikið, því ég fór fimm
til sex ferðir með ánni á dag. Nábúi minn
sagði að veiðivarslan ætti aðe’is að vera
fyrir fólk sem ætti að lifa í hreppnum. Ég
skildi það þannig að honum þætti ég ekki
æskilegur íbúi hér.
Víst held ég að þetta stafi að einhverju
leyti af öfund. Karlbændur margir vilja.
ekki kyngja þeirri staðreynd að ég er
kona í sömu stöðu og þeir. Viðhorfin hér.
í Ögurhreppi eru afskaplega gamaldags.
Þetta geta þó allar konur — meira áð
segja þú gætir það,“ bætir hún við
grafalvarleg. „Það kallast að lifa fyrir
hugsjónina...“ Nei, ég er ekkert með
betra bú en þeir.“ Hún horfir yfir dalinn
og bendir: „Sérðu, þessar sléttur hef ég
ræktað sjálf á einum áratug og það er,
meira en þeir hafa gert...“
Ég er á móti pólitík
„í dag er túnið nítján og hálfur hektari.
Fyrir ellefu árum síðan-Var hér ekki
véltækur blettur. Nú rækta ég um einn
og hálfan hektara á ári. Það er ekki mikið
Guörún Jónsdóttir, 88 ára gömul
rádskona á Laugabóli.
Ragna, Guörún og Guðjón ( framri röð. Fyrir aftan eru sonur hennar fimmtán
ára, Gunnar Bjarki, þá kaupamaöjrinn frá Flateyri, Brynjólfur Garöarsson, og
eldri sonurinn, Garöar Smári.
en jörðin er erfið til ræktunar. Þetta er
alltaf að batna og verður orðið gott fyrir
næstu kynslóð. Við ræsum fram blautar
mýrarnar með skurðgröfu og ruðninga af
bökkum. Grjót tínum við með berum
höndum og flytjum burt á dráttarvélum.
Síðan er sáð. Þá bíð ég eftir vorinu þegar
þetta fer að grænka. Að sjá mýrar verða
að túni er mín mesta ánægja.
Árið 1974 hóf ég viðbyggingu á húsinu
en mig vantar peninga til að ljúka henni.
Eldri hlutinn er hálfrar aldar gamall og
vart íbúðarhæfur.
Faðir minn Aðalsteinn Jónsson var
einstaklega duglegur maður. Hann flutt-
ist hingað frá Brimastöðum í sömu sveit
1921. Þá var hér torfbær. Eldri hluta
hússins reisti hann rigningarsumarið
1926 og flutti sand á hestum frá sjónum.
1938 færði hann öll fjárhúsin á sama
stað. Þau voru byggð úr torfi og grjóti og
eru því ónýt. Þá girti hann túnið, bjó til
hagagirðingu, skipti einnig um haughús
og votheysgryfju við fjósið. Pabbi var
langt á undan sinni samtíð með margt,
þrátt fyrir slæm kjör og erfiðar aðstæður.
Við göngum heim að íbúðarhúsinu. Úr
anddyrinu er gengið inn í eldhúsið, þar
sem Guðrún er að sjóða fisk. Hún hlýtur
að vera búin að fá nóg af mér því hún
skýst inn í stofu þegar hún sér mig og
segir: „Það er ekkert sniðugt að taka
mynd af svona gömlum manneskjum."
Ragna brosir. „Hún hefur verið hjá mér
allan minn búskap og unnið af sérstakri
i trúmennsku, eins og gamli maðurinn sem
Hún byggði vió húsiö 1974 og hér er
hún vió nýja hlutann.
þú sást áðan vera að slá með orfi og ljá.
Hann heitir Guðjón og er nú búsettur í
Hafnarfirði en er hér á sumrin. „Hvað
hefurðu verið hér lengi Gunna mín?“ „Ég
hef verið hér síðan 1932,“ heyrist rödd
segja úr stofunni og brosandi andlit
birtist í gættinni. Guðrún telur sér óhætt
og ber stóra, forláta kaffikönnu á borð.
Ragna kveikir sér í pípu.
„Ég hata brennivín eins og pestina",
segir bóndinn. „Kveiki mér í pípu og
sígarettu ef vel liggur á mér — eða illa.
Krabbamein er vond meinsemd en
brennivínið verri...
Þeim ætlar ekki að takast að mynda
stjórn í Reykjavík ... Þetta er vitlaust
þjóðfélag. Sífellt kapphlaup. Menn sem
veljast til slíkra starfa sem þingmenn og
ráðherrar ættu að geta unnið saman eins
og menn. Ég er orðin leið á þessum
blekkingum og lygum. Þeir hafa okkur að
fíflum. Ég er á móti pólitík ...“
Hún lítur út um gluggan og tottar
pípuna um leið og hún segir hugsi: „Mitt
markmið er að reisa minnisvarða sem
stendur. Að rækta jörðina og gera þetta
býli betra en það var í þeirri von að
einhver taki við því. Líklega verður það
þó e ekkert af mínum börnum. Kannski
einhver smiður úr Reykjavík. Nú eru það
tæknimennirnir sem flytjast til sveita.
Það er ekkert upp úr búskap að hafa. Við
höfum efni á að éta og búið ... En maður
fer ekki með hlutina í gröfina...
Við bændur erum hálfgerðar hornrekur
þjóðarinnar. Rembumst við að framleiða
vörur sem fólki er síðan talin trú um að
séu beinlínis skaðlegar. Smjör og feitt
kjöt eru hollari fæða en þessi mengaða
gervifæða sem fólk neytir nú til dags.
Börnin til sveita finna andann til
sveitafólks. Það viðhorf að starf okkar
þjóni engum tilgangi. Kannski koma
börnin mín aftur ... Það eru peningarnir
sem lokka' þau í burtu."
Tölti á eftir heybands-
lestunum sex ára gömul
Ég bið hana að segja mér frá uppvexti
sínum. „Æska mín var eins og gerist og
gengur til sveita. Maður þrælaði. Mamma
dó frá okkur sex systrunum árið 1932 úr
berklum. Ég var elzt, sex ára gömul. Tvær
systur mínar dóu í æsku. Önnur nokkurra
mánaöa gömul sama ár og mamma. Hin
dó tíu ára úr berklum. Þær eru allar
jarðsettar í Ögri hér lengra út með
sjónum.
Eftir lát mömmu þurfti pabbi að koma
stelpunum í fóstur, tveimur til skamms
tíma en sú þriðja ílengdist á ísafirði. Ég
varð eftir hjá honum.
Mín fyrsta bernskuminning er mynd af
okkur pabba að smala. Hann reiddi mig
fyrir framan sig á hestinum. Sex ára
gömul minnist ég þess einnig að hafa tölt
á eftir heybandslestunum af engjum. í
nokkra mánuði gekk ég í barnaskólann á
Ögri. Önnur var menntunin ekki, nema þá
sögur sem ég hlustaði á pabba segja frá.
Sautján ára fór ég í vist til ísafjarðar
og nokkrum árum síðar í vist til
Reykjavíkur. Var ég hjá Stefáni
Thorarensen apótekara og Ragnheiði
Hafstein. Þau eru bezta fólk sem ég hef
kynnst um dagana. Á heimili þeirra ríkti
einstakur skilningur. Mér fannst ég
aldrei vera vinnuhjú heldur ein af
fjölskyldunni. Aldrei fer ég svo til
Reykjavíkur að ég heimsæki ekki hana
Ragnheiði mína. í huganum hef ég aldrei
skilið við það heimili.
Ég dvaldist í fjóra vetur í Reykjavík.
Um tíma fór ég sem kokkur á netaveiði-
bát frá Hafnarfirði. Ég ætlaði ekki að
verða bóndi, en atvikin höguðu því þannig
til að ég sneri aftur hingað. Líkar mér þó
bezt við landbúnað, því hér er ég minn
eigin herra og húsbóndi.
Pabbi dó 1954 og þá kom ég frá
Hafnarfirði með unga dóttur mína Bellu
Aðalheiði. Það er draumanafn," svarar
hún aðspurð. „Ég sagði alltaf í gamla
daga að ég ætlaði mér að eiga tvö börn
og eitt til vara. Ég stóð við það..." og
nú hlær bóndi dátt.
„Framkvæmdir urðu litlar fyrst í stað
eftir að ég tók við búinu. Hér var engin
dráttarvél en ég varð fyrst til að kaupa
bíl í hreppnum, rússajeppa árið 1956.“
Ég hef félagsskap af
skepnunum
Ragna leggur frá sér pípuna, stendur upp
og þeysir upp tréstiga úr eldhúsinu. Að
vörmu spori kemur hún aftur með fjögur
myndaalbúm. A fremstu síðu eins þeirra
stendur nafn hennar, ártalið 1968 og þessi
vísa: Mig vetrargolan vermir hlý — ég
vini mína kanna. — Gaman er að grúska
í — gögnum minninganna. „Ég kasta
fram vísu þegar mér býður svo við að
horfa,“ segir hún.
„Þú hlýtur að vera einmanna oft á
tíðum?“ spyr ég. Það vottar fyrir brosi
eða meðaumkun í svipnum þegar hún
svarar: „Ekki finn ég mikið fyrir því. Ég
hef félagsskap af skepnunum. Það er
alveg nóg. Vetur hér valda manni þó oft
áhyggjum, því það er langt að leita til
læknis út á ísafjörð. Eitt sinn lá ég. hér
bjargarlaus í fjóra daga út af meiðslum
í baki. Loks var ég flutt í kassa aftan á
dráttarvél þrettán kílómetra leið og ‘með
bátnum til ísafjarðar, þaðan með flugvél
til Reykjavíkur.
Telpan drakk bensín þegar hún var á
öðru ári og ég varð að fara með hana á
hesti út á Ögur. Hún var flutt á
Landspítalann og var þá orðið of seint að
pumpa upp úr henni. Þeir voru hræddir
um blýeitrun. Hennhvarð þó ekki mikið
meint af.
Á veturna les ég, hlusta á útvarpsféttir
en dagblöð hef ég ekki efni á að kaupa.
Hingað kemur stundum einstöku hræða,
helzt á jólum.
Ég er sátt við mitt hlutskipti sem
Ragna Aðalsteinsdóttir 23 ára gömul.
einsetukonu. Að vera einstæð móðir er
annað mál — þótt ekki vildi ég vera gift.
„Með þungum áherzlum bætir hún við:
„Einstæðar mæður hafa það alltaf erfitt.
Fordómar annarra í þeirra garð koma
bæði niður á konunum og börnunum. Fólk
hefur gengið á minn hlut á ýmsan hátt.
— Einkennileg þessi árátta hjá körlum að
þurfa alltaf að vera ríkjandi.
Dóttir mín sótti hér um eyðijörð þegar
hún kom úr bændaskóla. Hana langaði að
fara út í búskap sjálfstætt en fékk
snubbótta neitun. Trúlega af því hún er
kvenmaður — já og ógift."
Ragna vill ekki tala um trúmál. „Þau
eru einkamál." Hún kveðst vera forlaga-
trúar. „Ég held að enginn ráði sínum
næturstað. Þetta er allt fyrirfram
ákveðið.
Ég öfunda engan af sínu hlutskipti,"
segir hún og barnslegt bros færist yfir
andlitið þegar hún bætir við: „Það er
gaman ef öllum gengur vel. Ég vildi ekki
skipta við neinn,“ og eftir andartaksþögn:
„Ég geri heldur ekki ráð fyrir að
nokkur vildi skipta við mig.“
- II.Þ.