Morgunblaðið - 26.08.1978, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. ÁGÚST 1978

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aöalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2000.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 100 kr. eintakið.
Slæm reynsla af
vinstri stjórnum
Það er beinlínis hlægilegt, þegar Lúðvík Jósepsson reynir að t 'J a
fólki trú um, að honum hafi tekizt að sigla þjóðarskútunni í höfn
og nú sé aðeins eftir að binda hana við bryggju. Því fer víðs fjarri,
að svo sé. Lúðvík Jósepsson hefur engar tillögur lagt fram til lausnar
á vanda íslenzks atvinnulífs um þessar mundir. Hann eyddi hins vegar
viku í það að reikna út hvað hann þyrfti að leggja mikla skatta á
þjóðina til þess að geta borgað niður 10—12 vísitölustig fram að
áramótum. En hvað svo? Við því hefur Lúðvík Jósepsson enginn svör
og þegar Alþýðuflokkurinn krafðist þess að fá svör formanns
Alþýðubandalagsins við því hver úrræði hans og hans flokks væru á
næsta ári sá hann þann kost vænstan að skila umboði sínu til
stjórnarmyndunar inn til forseta m.a. til þess að standa ekki
afhjúpaður stórkostlegum blekkingarvef. Lúðvík hefur engar tillögur
lagt fram um það hvernig leysa eigi þann raunverulega vanda, sem
við blasir í atvinnumálum og ætlar sér bersýnilega ekki að gera það.
Nú stendur yfir þriðja tilraunin til þess að mynda vinstri stjórn
í landinu. Tilraunir Benedikts Gröndal og Lúðvíks Jósepssonar fóru
út um þúfur og nú reynir Ólafur Jóhannesson enn að koma slíkri stjórn
saman. Þetta er furðuleg þráhyggja í mönnum á vinstrikanti
stjórnmálanna. Sannleikurinn er sá að vinstri stjórnir, sem svo eru
nefndar, hafa aldrei gefizt vel á íslandi. Vinstri stjórnin, sem mynduð
var sumarið 1956, hrökklaðist frá völdum í desember 1958. Ástæðan
var sú, að vinstri stjórnin gat ekki náð samkomulagi við
verkalýðshreyfinguna um stefnuna í efnahags- og kjaramálum.
Vinstri stjórnin, sem mynduð var sumarið 1971 hrökklaðist frá
völdum að loknum kosningum 1974 vegna þess að henni tókst ekki að
ná samkomulagi við verkalýðshreyfinguna um stefnuna í efnahags- og
kjaramálum. Þótt þrír ráðherrar þeirrar stjórnar, þ.á.m. Lúðvík
Jósepsson og Björn Jónsson, sætu yfir samningamönnum á
Loftleiðahótelinu í febrúar 1974 kom allt fyrir ekki og kjarasamningar
voru gerðir, sem sprengdu efnahagskerfið í loft upp. Með hliðsjón af
þessari reynslu af vinstri stjórnum er það næsta furðulegt, að í þriðja
sinn á sama sumri skuli enn reynt að tjasla slíkri stjórn saman. Vinstri
stjórnir hafa aldrei setið út kjörtímabil sitt. Vinstri stjórnum hefur
aldrei tekizt að ráða við efnahags- og kjaramál. Þetta tvennt eru
minnisvarðar vinstri stjórna á íslandi. Nú virðist einna helzt, sem
menn hugsi sér að mynda vinstri stjórn til fjögurra mánaða,! —
Sjálfsagt er það af fenginni reynslu.
Þeir, sem í alvöru halda að vinstri stjórn sé líklegri til að ráða við
vanda íslenzks atvinnulífs en ríkisstjórn sem Sjálfstæðisflokkurinn á'
aðild að, ættu að kynna sér nákvæmlega feril fyrri vinstri stjórna á
þessu sviði. Alveg sérstaklega er ástæða til þess fyrir alþýðuflokks-
menn að athuga vel sinn gang. í vinstri stjórninni, sem þeir áttu sæti
1956 — 1958 urðu þeir að þola bandalag Framsóknarflokks og
Alþýðubandalags gegn sér innan þeirrar ríkisstjórnar. Dettur þeim í
hug, að eitthvað annað verði upp á teningnum nú?
Áfellisdómur yfir
verðlagskerfinu
Upplýsingar þær, sem verðlagsstjóri hefur birt um mismunandi
innkaupsverð á Norðurlöndum, eru gífurlegur áfellisdómur yfir
þeirri úreltu stefnu í verðlagsmálum, sem hér hefur verið rekin í
áratugi og vinstri flokkarnir hafa ríghaldið í. Jafnframt eru þessar
upplýsingar staðfesting á því, sem Morgunblaðið hefur haldið fram
árum saman, að frelsi í verðlagsmálum mundi tryggja mun
hagkvæmari innkaup.
En við verðum einnig að gera okkur grein fyrir því, að fjölmargt
fleira hefur áhrif á mismun á innkaupsverði hér og annars staðar.
Hin úrelta verðlagslöggjöf stuðlar að óhagkvæmum innkaupum, en
smæð hins íslenzka markaðar á hér einnig hlut að máli. Vegna
fámennis okkar er tiltölulega lítið keypt af hverri vörutegund til
landsins á mælikvarða stórþjóðanna og þess vegna er ekki hægt að
koma við þeirri hagkvæmni í innkaupum, sem stærri markaður skapar.
Full ástæða er til að kanna þessi mál öll betur og vonandi verður það
til þess að enn almennari skilningur verður á nauðsyn þess að
verðlagning verði að fullu og öllu gefin frjáls.
Ólafur Jóhannesson:
„Gæti orðið ríkisstjór
á eftir að endast eittl
„RÍKISSTJÓRN er nú varla mynduð til neins fyrirfram
ákveðins tíma nema þá kjörtímabiisins, hvort svo sem menn
gera ráð fyrir því að hún endist svo lengi eða ekki. Ég
tel að það verði að sýna sig vel'vilji fyrir því að þessir
flokkar hafi þetta samstarf með sér. Ef slíkur vilji er fyrir
hendi þá getur þetta orðið ríkisstjórn sem á eftir að endast
eitthvað,“ sagði Ólafur Jóhannesson er Mbl. ræddi við hann
að Bessastöðum í gærmorgun eftir að forseti íslands hafði
falið honum umboð til myndunar meirihlutaríkisstjórnar,
og spurði hann hvað hann hygði með hliðsjón af þeim skiptu
skoðunum í Aiþýðubandalaginu og Alþýðuflokknum um,
hvort vinstri stjórn yrði mynduð til lengri eða skemmri
tíma. Þegar Mbl. spurði ólaf um samstarfsvilja manna eftir
fyrsta viðræðufund flokkanna í gær svaraði hanni „Mér
fannst þar koma fram vilji hjá mönnum til að halda
ótrauðir áfram.“
Mbl. spurði Ólaf um álit hans á
því að enn vantaði 17 milljarða í
efnahagsdæmið á næsta ári eins
og Benedikt Gröndal formaður
Alþýðuflokksins hefur sagt. „Þetta
eru einhverjir útreikningar Þjóð-
hagsstofnunar," sagði Ólafur. „En
niðurstöðurnar fara nú talsvert
eftir því hvaða forsendur menn
hafa. Ég er ekki tilbúinn til að
kveða upp úr um þetta."
Ólafur Jóhannesson gekk á fund
forseta íslands, herra Kristjáns
Eldjárns, að Bessastöðum klukkan
9:30 í gærmorgun og stóð fundur
þeirra í tæpa hálfa klukkustund.
Þegar Ólafur kom út af fundinum
sagði hann að forsetinn hefði falið
sér að mynda meirihlutastjórn og
hann tekið það að sér. Ólafur
kvaðst ætla að hefja viðræður
sömu flokka, Alþýðubandalags,
Alþýðuflokks og Framsóknar-
flokks. „Ég mun taka upp þráðinn
þar sem frá var horfið," sagði
Forseti íslands herra Kristján E
formaður Framsóknarflokksins i
gærmorgun. Ljósm. Mbl.i Kristinn.
Verzlunarrád íslands:
Levndinum gerð og
niðurstöður könnun-
arinnar gagnrýni verð
VERZLUNARRÁÐ íslands hefur
í tilefni af fundi verðlagsstjóra
með fjölmiðlum s.l. miðvikudag
sent frá sér sérstaka greinargerð.
Það segir m.a. að ráðið hafi
ítrekað fært rök fyrir því, að
frjáls verðmyndun leiði til þess,
að umboðsmannakerfið breyttist
og vöruverð lækkaði erlendis, ef
menn hefðu trú á því, að frjáls-
ræðið í verðmyndun yrði varan-
legt. Og ennfremur að í 40 ár hafi
hér tíðkazt víðtæk verðmyndun-
arhöft. Um greinargerð verðlags-
stjóra segir að ráðið fagni því að
þessi könnun hafi verið gerð, en
á vanti mjög mikilvæg atriði, sem
bæði almenningur og verzlunin í
landinu verði að vita um. En það
sé von þess að könnunin leiði nú
í ljós að frjáls verðmyndun er
eina fyrirkomulag verðmyndun-
ar, sem samrýmist bæði hagsniun-
um neytenda og verzlunar.
Fer greinargerðin hér á eftir.
„Á síðasta ári námu gjaldeyris-
skil vegna umboðslauna 3.156
millj. króna og standa umboðslaun
undir rúmlega 30% af dreifingar-
framkvæmd mála. Verzlunarráðið
hefur ávallt talið þetta fyrirkomu-
lag óæskilegt, þótt það sé í alla
staði löglegt, og viljað að
verzlunarálagning færi öll fram
hérlendis. Stjórnvöld hafa hins
vegar af þessu fyrirkomulagi
vissan hag. Ákvörðun verzlunar-
álagningar hefur ítrekað mátt
taka út frá pólitiskum aðstæðum,
þar sem Verðlagsdómur hefur ekki
fengizt til að dæma í meintum
brotum stjórnvalda á lögum nr. 54
frá 1960 um verðlagsmál. Síðustu
tilraunir samtaka verzlunarinnar
til þess að njóta réttarverndar
gegn meintum pólitískum og
ólöglegum ákvörðunum ríkisvalds-
ins í verðlagsmálum hafa engan
árangur borið. Einnig skapar
þetta fyrirkomulag ríkissjóði
auknar tekjur í óbeinum sköttum,
þar sem fjöldi aðflutningsgjalda
leggst á hið hækkaða innkaups-
verð.
Verzlunarráð íslands hefur oft
vakið athygli á þessum staðreynd-
um. Það hefur itrekað fært rök að
því, að frjáls verðmyndun leiddi til
þess, að umboðslaunakerfið
breyttist og vöruverð lækkaði
erlendis, ef menn hefðu trú á því,
að frjálsræðið í verðmyndun yrði
varanlegt. Frjáls verðmyndun
skapar auk þess óteljandi mögu-
leika til hagstæðra innkaupa.
Innflytjendur hafa þá allan hag af
hagstæðum innkaupum erlendis
og mundi því, enn frekar en þegar
er vissulega gert, leita eftir
hagstæðara innkaupsverði hjá
núverandi söluaðilum og eiga
auðveldara með að leita uppi nýjar
innkaupaleiðir og markaði.
Staðreyndin er sú, að íslenzkir
innflytjendur geta í mörgum
tilvikum náð mjög hagstæðu verði
hjá erlendum seljendum, þar sem
íslenzki markaðurinn skiptir er-
lenda seljendur oft óverulegu máli
og þeir geta vitað að varan verður
ekki endurútflutt héðan á aðra
Félag íslenzkra stórkaupanna:
Frumkvæði vt
lagsyfirvalda f
Hinsvegar bendir F.Í.S. á að
kostnaði heildverzlunar. Það hefur
lengi tíðkazt, að innkaupsverð
vissra vörutegunda, alls ekki þó
almennt, sé hækkað um 5%—10%
erlendis, þegar leyfileg álagning er
í engu samræmi við innlendan
dreifingarkostnað. Þessi hækkun
erlenda innkaupsverðsins er færð
innflytjendum til tekna og tekin
heim í formi umboðslauna. Enn-
fremur er það orðið nær algild
regla, að innflytjendur erlendra
vara séu jafnframt umboðsmenn
þeirra, enda er dreifing vara
hérlendis oft óhugsandi vegna
verðmyndunarhafta, nema til
komi einnig tekjur af umboðslaun-
um.
Islenzkum stjórnvöldum hefur
lengi verið kunnugt um þessa
F.Í.S. fagnar frumkvæði verðlags-
yfirvalda varðandi norræna könn-
un á innkaupsverði. Könnun þessi
staðfestir það, sem við höfum
haldið fram um árabil, að verð-
lagskerfi það sem við búum við hér
á landi er löngu úrelt og að frelsi
í verðlagsmálum þýðir lægra verð
til neytenda.
þessi frumkönnun nær aðeins til
eins hluta endanlegs vöruverðs og
hlýtur næsta skref verðlagsyfir-
valda vera að bera saman aðra
kostnaðarliði sem eru innifaldir í
vöruverði eins og tolla og önnur
aðflutningsgjöld, bankakostnað,
flutningskostnað, geymslukostnað