Morgunblaðið - 06.02.1979, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. FEBRÚAR 1979
vitað kjarnorkustarfsfólki er eitt
af frumskilyrðunum fyrir skyn-
samlegri uppbyggingu.
— Það er einnig nauðsynlegt, að
öll bókasöfn í landinu njóti sam-
eiginlegrar þjónustu á svipaðan
hátt og tíðkast á Norðurlöndum,
þar sem bókasafnsmiðstöðvar
annast alls konar fyrirgreiðslu,
gefa út hjálpargögn af ýmsu tagi,
selja bókasafnsvörur og búnað,
annast innkaup á bókum, frágang
þeirra til útláns og svo mætti lengi
telja. Hér er reyndar kominn vísir
að slíkri sameiginlegri þjónustu,
eða réttara sagt vísar, sem þyrfti
að sameina í eina góða stofnun.
Síðastliðið sumar stofnuðu Bóka-
varðafélag íslands og Félag bóka-
safnsfræðinga Þjónustumiðstöð
bókasafna. Það var mikið átak hjá
fámennum og févana félögum og
reksturinn byggist enn að nokkru
leyti á sjálfboðaliðsvinnu félags-
manna. Árangurinn af þessari
vinnu er þó farinn að sýna sig og
hann kemur aðallega fram í auð-
veldari rekstri safna, samræmingu
og samnýtingu.
— Eitt í viðbót, sem mig langar
til að nefna í sambandi við upp-
byggingu safna, er þörfin á sér-
menntuðu og sérþjálfuðu starfs-
liði, bæði í almenningsbókasöfn og
skólasöfn. Utan Reykjavíkur
starfa aðeins örfáir sem hafa lært
bókasafnsfræði eða fengið starfs-
þjálfun. Á þessu þarf að ráða bót
sem allra fyrst, koma á námskeið-
um, gefa út leiðbeiningar, og svo
framvegis. Upplýsingar og fræðsla
um hlutverk bókasafna þyrftu
einnig að ná til ýmissa annarra, til
dæmis þeirra sem ráða fjármálum.
Það myndi áreiðanlega auðvelda
uppbygginguna.
— Það er býsna erfitt að átta
sig á hlutunum — segir Kristín, er
við höldum áfram að spjalla um
söfnin og möguleika þeirra. — Við
vinnum að því þessa dagana að
treysta samband okkar við söfn og
safnverði með bréfum og símtöl-
um. Við þurfum að vita, hvort þau
söfn, sem við höfum á skrá, eru
starfandi og hverjir eru forsvars-
menn þeirra. Mér er annt um þau
öll, hvort sem þau eru lítil eða
stór.
— Það er þá kannski heldur
dapurlegt ástand í bókasafnsmál-
um hjá bókaþjóðinni. En er samt
ekki mikil eftirspurn eftir lestrar-
efni?
— Jú, ekki verður annað sagt,
og útlán í söfnum vaxa stöðugt.
Mest er spurt um afþreyingarbæk-
ur, enda framboðið mest á því
sviði. Lestur og aðstaða til
fræðslu, upplýsingaþjónustu og
menntunar er lítil nema í stærstu
söfnunum. Það kemur raunar vel í
ljós núna, þegar verið er að byggja
upp sérstaka lestrarsali við
almenningsbókasöfn og svo skóla-
söfn, hve mikið vantar af hentugu
fræðsluefni á íslensku, bækur og
nýsigögn, og svo skólasöfn, hve
mikið vantar af hentugu fræðslu- '
efni á íslensku, bækur og nýsigögn,
sem henta nemendum í skólum og
almenningi til sjálfsnáms.
— Hvar eru skólasöfnin í land-
inu á vegi stödd?
— Á byrjunarstigi. í Reykjavík
er uppbygging þeirra komin vel á
veg, í sumum skólum ágætlega.
Reykjavík nýtur sérstöðu sinnar á
svo mörgum sviðum. Hér er til
dæmis sérstök skólasafnamiðstöð,
starfslið hennar gerir allt frá því
að plasta bækur til útlána upp í að
teikna innréttingar í skólasöfn.
— Ég var nýlega einn dag í
skólasafni Æfinga- og tilrauna-
skólans og fékk að fylgjast með
starfseminni. Hún var bæði fjöl-
breytileg og lifandi. Nemendur
komu í safnið, í hópum eða einn og
einn til náms og vinnu eða afþrey-
ingar. Nokkur lærðu að nota hand-
bækur og uppsláttarrit við
heimildasöfnun og úrvinnslu, önn-
ur horfðu á skuggamyndir með
fræðsluefni, hópur kom til að
hlusta á sögur eftir Sigurbjörn
Sveinsson og fræðast um hann.
Starfsemi skólasafna þarf að vera
markviss og falla að kennslu og
námsefni, en börn eiga líka að geta
komið í söfnin í leit að ró og friði
k i arnorkufólki
Vidtal vid Kristínu H. Pétursdóttur,
bókafulltrúa ríkisins
Kristín H. Pétursdóttir, bókasafnsfræðingur, var í haust sett í starf
bókafulltrúa ríkisins, og starfar innan safna- og listadeildar
menntamálaráðuneytisins. Áður gegndu þessu starfi rithöfundarnir
Guðmundur Gíslason Hagalín frá 1955 og Stefán Júlíusson frá 1961 til
1977, báðir í hálfu starfi. Nú hefur þetta starf verið aukið og gert að
fullu starfi og auk þess ráðinn aðstoðarbókafuiltrúi, Þórdís T.
Þórarinsdóttir.
Kristín var búin að starfa 11 ár
á Borgarspítalanum þar sem hún
stjórnaði tvískiptu bókasafni, ann-
ars vegar læknisfræðibókasafni og
hins vegar almennu safni fyrir
starfslið og sjúklinga, og kveðst í
rauninni ekki hafa haft hug á að
breyta til. Nú sakni hún þess að
vera ekki lengur innan um bækur
og bókasafnsnotendur og geta
hvenær sem er tekið bók úr hillu
og flett upp og lesið sjálfri sér og
öðrum til leiðbeiningar og ánægju.
Hins vegar sé ekki mikil hætta á
að henni muni leiðast í hinu nýja
starfi. Viðfangsefnin eru mörg og
á hverjum degi koma nýjar þarfir í
ljós.
— Hér eru næg verkefni fyrir
fleiri en tvo — sagði hún í upphafi
viðtals við Mbl. — Við höfum um
230 almenningsbókasöfn á skrá, en
vitum reyndar ekki enn, hvort þau
eru öll starfandi. Þau eru mjög
ólík að stærð og starfsemi allt frá
260 þúsund bindum og niður í
innan við eitt þúsund og þjóna frá
rúmum 80 þúsund manns niður í
innan við eitt hundrað. Inn á
verksvið bókafulltrúa hefur verið
bætt skólasöfnum, sem samkvæmt
lögum eiga að starfa við alla
grunnskóla landsins. Við það opn-
ast nýtt verksvið og mikið óunnið
verk.
litið, en þó eru margir sólskins-
blettir og þeim fer fjölgandi, sem
betur fer.
— Hvernig viltu byggja upp
almenningsbókasöfn í landinu?
— Þetta er stór spurning!
Spyrðu mig aftur að ári og þá get
ég kannski svarað af einhverju
viti!
Kristín Pétursdóttir
fræðsluumdæmi, en 40 bókasafns-
umdæmi. Hvert fræðsluumdæmi
nær yfir 15—30 skóla, sem geta
sótt ráðgjöf og ýmiss konar fyrir-
greiðslu til ákveðinnar fræðslu-
skrifstofu í umdæminu. Skiptingin
í bókasafnsumdæmi er hins vegar
þrenns konar og all-flókin: í fyrsta
lagi umdæmi í kaupstöðum
(bæjarbókasöfn), fimmtán talsins.
I öðru lagi umdæmi í kaupstöðum
og héruðum í kring (bæjar- og
héraðsbókasöfn), þau eru sex, og
svo eru í þriðja lagi umdæmi utan
kaupstaða, þar sem starfa héraðs-
bókasöfn, þau eru nítján.
— Aðeins þrjú bæjarbókasöfn
hafa skyldum að gegna við önnur
smærri bókasöfn (eitt hvert), en
umdæmi hinna ná yfir þrjú og upp
í landinu cru um 230 almenningsbókasöfn á skrá, ólík að stærð og starfsemi. Hér er Bæjarbókasafnið á Akranesi, sem er bæði aðalaðandi og
vistlegt.
Kjamasöfn með
— Við vinnum fyrst og fremst
ráðgjafastarf — svaraði Kristín
spurningu þar að lútandi. Okkur er
ætlað að leggja línurnar í upp-
byggingu bókasafna í landinu í
samræmi við lög og reglugerðir,
koma á samvinnu milli safna,
safna skýrslum, og margt fleira.
— I raun er ég varla lengra
komin en rétt að fá hugmynd um
brýnustu verkefnin. Það fer víst
ekki fram hjá neinum sem eitt-
hvað hefur kynnt sér bókasafns-
mál, að við erum langt á eftir
nágrannalöndum okkar á þessu
sviði.
— Hvernig? Þjónusta bóka-
safna hér er almennt lélegri,
safnkostur fátæklegri, húsnæði
ófullnægjandi og skortur á þjálf-
uðu starfsfólki. Ástandið er heldur
drungalegt þegar á heildina er
Börnin eiga líka að geta komið í söfnin í leit að ró og friði og þeirrar ánægju, sem því fylgir að lesa
skemmtiiega bók.
Það sem ég get sagt núna er
þetta: Markmið með uppbyggingu
safnanna er vel skilgreint í lögum:
„Allar byggðir landsins skulu
njóta þjónustu almenningsbóka-
safna. Almenningsbókasöfn eru
mennta-, upplýsinga- og tóm-
stundastofnanir fyrir almenning."
Til þess að ná þessu markmiði þarf
að tengja almenningsbókasöfnin í
eitt kerfi og í þessu kerfi þurfa að
vera nokkrir fastir kjarnar —
kjarnasöfn, sem geta veitt minni
söfnum verulegan stuðning. Lögin
gera að vísu ráð fyrir skiptingu
landsins í bókasafnsumdæmi, sem
hvert hefur sitt miðsafn, en
umdæmin eru svo mörg og smá, að
skipting nær ekki tilgangi. Skóla-
söfn þurfa ennfremur að mynda
kerfi, sem tengist almennings-
bókasöfnunum og samvinna milli
þeirra að vera náin og markviss.
— Landið skiptist í átta
í sextán smærri söfn. í raun er þó
aðeins í örfáum umdæmum um
nokkurt samstarf að ræða, en þar
sem það hefur komist á, t.d. á
Vestfjörðum út frá Bæjar- og
héraðsbókasafninu á Isafirði, hef-
ur orðið veruleg framþróun, og
margt skemmtilegt er að gerast.
— Þetta svarar sjálfsagt ekki
spurningu þinni nema að litlu
leyti, en samtenging bókasafnanna
í kerfi með kjarnasöfnum og auð-