Morgunblaðið - 06.02.1979, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. FEBRÚAR 1979
27
Magnús Guðmundsson
ráðherra — aldarminnmg
í dag er þess minnzt, að 100
ár eru liðin frá fæðingu eins
merkasta stjórnmálamanns
landsins á þessari öld, Magnús-
ar Guðmundssonar ráðherra.
Hann fæddist 6. feb. 1879 á
Rútsstöðum í Svínavatns-
hreppi, sonur Guðmundar
bónda þar og síðar í Holti í
Svínadal Þorsteinssonar og
Björgu Magnúsdóttur. Hann
varð stúdent frá Lærða skólan-
um í Reykjavík 1902 og
lögfræðingur frá Kaupmanna-
hafnarháskóla fimm árum
síðar. Að prófi loknu vann
hann í Stjórnarráði Islands, en
var síðan skipaður sýslumaður
Skagfirðinga 1912 og bjó á
Sauðárkróki. Hann varð skrif-
stofustjóri í fjármáladeild
stjórnarráðsins 1918. Magnús
Guðmundsson varð fyrst ráð-
herra 25. feb. 1920 í öðru
ráðuneyti Jóns Magnússonar
og fór þá með fjármál ríkisins.
Eftir lát Péturs Jónssonar varð
hann einnig atvinnu- og sam-
gönguráðherra. Hann stundaði
málaflutningsstörf í Reykjavík
1922—24, þegar hann tók við
atvinnu- og samgöngumála-
ráðuneytinu í þriðja ráðuneyti
Jóns Magnússonar. Hann varð
dóms- og kirkjumálaráðherra í
ráðuneyti Jóns Þorlákssonar
1926 og enn varð hann ráðherra
1932 í ráðuneyti Ásgeirs
Ásgeirssonar og fór þá með
dóms- og kirkjumál. Þá var
hart að honum sótt, en hann
stóð af sér spjótalög stjórn-
málaandstæðinga þótt atlagan
minnti einna helst á pólitízka
gerningahríð. Hann var vamm-
laus maður og grandvar.
Magnús var ráðherra til 1934.
Hann var síðan hæstaréttar-
málaflutningsmaður til ævi-
loka. Hann andaðist í Reykja-
vík 28. nóv. 1937.
Magnús Guðmundsson var
þingmaður Skagfirðinga
1916—37, en landskjörinn þing-
maður sama árið og hann lézt.
Hann gegndi fjölda trúnaðar-
starfa bæði sem embættismað-
ur og einn af helstu leiðtogum
Ihaldsflokksins, en hann átti
sæti í miðstjórn flokksins frá
stofnun hans 1924 og síðan í
miðstjórn Sjálfstæðisflokksins
eftir að Ihaldsflokkurinn sam-
einaðist Frjálslynda flokknum
í maí 1929. Hann var um skeið
framkvæmdastjóri Sjálf-
stæðisflokksins.
Magnús Guðmundsson skrif-
aði mikið um stjórnmál í blöð,
einkum Vörð.
Magnús Guðmundsson
kvæntist Soffíu Bogadóttur
1907 og eignuðust þau 3 börn.
Eins og fyrr getur var
Magnús Guðmundsson einn
merkasti stjórnmálamaður
landsins um sína daga,
atkvæðamikill, en þó hlédræg-
ur, fastur fyrir og ákveðinn, en
þó kurteis drengskaparmaður
og var raunar einn þeirra, sem
hafa boðið af sér meiri pólitísk-
an þokka en íslenzk stjórn-
málabarátta hefur átt slcilið.
★ ★ ★
Þegar Morgunblaðið skýrir
frá andláti Magnúsar
Guðmundssonar 30. nóv. 1937,
segir það, að fráfall hans hafi
komið mjög á óvart og hitt vini
hans sem þruma úr heiðskíru
lofti eins og komizt er að orði.
Hann hafði setið þingfund full-
frískur, en gekk heim fyrir
fundarslit vegna lasleika, sem
hann kenndi. Það var botn-
langabólga, sem einatt leiddi
til dauða á þeim árum. Hann
var skorinn upp, en lézt úr
lungnabólgu.
Um fráfall Magnúsar
Guðmundssonar segir Morgun-
blaðið m.a.. „Er fregnin barst
út frá Landakotsspítala um að
Magnús Guðmundsson væri
dáinn, var þegar dreginn fáni í
hálfa stöng á Alþingishúsinu.
Eftir það barst fregnin út eins
og eldur í sinu. fleiri fánar
drúptu brátt víðs vegar um
bæinn. Menn fundu til þess, að
einn af ástsælustu og mikilvirt-
ustu mönnum landsins var dá-
inn. Þó að menn hefðu frétt að
Magnús hefði verið fluttur á
spítala kom dánarfregnin
öllum á óvart. Magnús var
talinn hraustur maður og
heilsugóður, hann var maður í
fullu starfsfjöri með óbilaða
starfskrafta. Vinsældir hans og
vegur fór vaxandi með hverju
ári. Menn töldu víst, að hann
ætti svo margt ógert til
þjóðnytja."
Jón Baldvinsson, forseti sam-
einaðs Alþingis, minntist
Magnúsar Guðmundssonar i
ræðu, þar sem hann rakti
helztu æviatriði hans, en komst
síðan svo að orði: „Með
Magnúsi Guðmundssyni er til
moldar genginn einn þeirra
manna, er fremstir hafa staðið
í stjórnmálabaráttunni um sl.
20 ár. Hafði hann og marga þá
kosti til að bera, er skipuðu
honum sess meðal hinna mest
metnu manna í flokki sínum.
Frá embættis- og stjórnmála-
starfsemi sinni hafði hann
meiri og víðtækari þekkingu á
íslenzkum stjórnarháttum en
flestir samtíðarmenn hans. Þá
var og mikil þekking hans á
atvinnuháttum þjóðarinnar,
einkum öllu er að landbúnaði
laut, og lét hann sér jafnan
annast um málefni bænda-
stéttarinnar, þó að langur
embættisferill og stjórnmála-
starfsemi veitti honum góða
yfirsýn um þarfir og hagsmuni
annarra stétta þjóðfélagsins. Á
Alþingi var Magnús
Guðmundsson meðal hinna
starfhæfustu og starfsömustu
þingmanna og vann að hverju
máli með þeirri samvizkusemi
og nákvæmni, sem honum var
eðlileg. Og þó að flokksmönn-
um hans sé mest eftirsjá af
fráfaili hans þá munu einnig
þeir, er andstæðingar hans
voru í stjórnmálum, bera hon-
um það vitni, að vart hafi getið
samvinnuþýðari mann x störf-
um innan þings og utan. Hann
var velviljaður maður og frið-
samúr, en eigi voru þeir miklu
kostir hans alltaf metnir sem
skyldi... “
Og við útför Magnúsar Guð-
mundssonar sagði Jón Bald-
vinsson enn m.a.: „Magnús
Guðmundsson var svo vand-
látur um afgreiðslu þingmála,
einnig þeirra er hann var and-
vígur og barðist gegn, að hann
benti andstæðingum sínum oft-
lega á það í máli, er betur mátti
fara bæði að efni og formi. Bar
þetta vott um velvild og góð-
girni en einnig um metnað
hans fyrir þingsins hönd, að
hvert mál væri sem vandlegast
úr garði gert, er afgreitt var
frá Alþingi, hvernig sem af-
staða hans annars var til máls.
Enginn getur sá verið í
fylkingarbrjósti í íslenzkum
stjórnmálum, að ekki sé beint
til hans skeytum. Og Magnús
Guðmundsson fór ekki var-
hluta af því, enda var hann
ótrauður liðsmaður síns flokks
og var alloftast í fremstu röð
sinna manna í orrahríð þjóð-
málanna. Einkum hafði hann
orð fyrir þeim á Alþingi og hélt
hann fast og fimlega á málstað
sínum, sem vænta mátti, kom
bæði til góðar gáfur og óvenju
mikil þekking á málefnum.
Enda þótt hann hlífðist lítt
við andstæðinga sína í stjórn-
málasennum ætla ég þó, að hitt
hafi verið nær skapi hans að
bera friðarorð á milli heldur en
halda uppi harðvítugum deilum
u
í minningargrein Ólafs
Thors um Magnús Guðmunds-
son látinn segist hann ekki
geta lýst honum betur en með
því að taka sér í munn sömu
orðin og Magnús hafi sjálfur
valið Jóni Þorlákssyni látnum:
„Hann var afbragð annarra
manna." Ólafur Thors sagði
ennfremur, að ástæða þess, að
Magnús Guðmundsson var einn
allra mestur áhrifamaður
sinnar samtíðar á sviði stjórn-
mála hér á landi hafi verið sú,
hvílíkur mannkostamaður
hann var og átti til að bera
mikla skapfestu, skilning og
góðvild, vitsmuni og djúpsetta
þekkingu á öllum viðfangsefn-
um stjórnmálanna, auk þess
sem starfshæfni hans hafi ver-
ið með eindæmum. Og Ólafur
Thors heldur áfram: „Það eru
m.a. þessir kostir sem því
valda, hve mikil áhrif Magnús
Guðmundsson hafði á allan
gang þjóðmálanna síðustu tvo
áratugina. Hafði hann ýmist
forystuna eða veitti mikilsverð-
an stuðning í nær öllum um-
bótamálum, er löggjöfin tók til
á þessu tímabili, eigi sízt
málefnum bændanna, enda var
hann ásamt Jóni Þorlákssyni
alla tíð áhrifamesti maður í
stærsta stjórnmálaflokki
landsins, var ungur settur í
ráðherrastól og átti þar lengri
setur en nokkur annar Is-
lendingur til þessa hefur átt.
Magnús Guðmundsson hefur
um langan aldur notið mikillar
virðingar og trausts allra, sem
af honum höfðu persónuleg
kynni og mjög margra annarra.
Þó skortir enn nokkuð á, að
hann hafi hlotið jafn almenna
viðurkenningu og verðleikar
standa til, en það stafar af því,
er áður greinir, að hann skorti
vígfimi til jafns við mannvit og
mannkosti. En með hverju ár-
inu sem leið fjölgaði þeim, er
unnu honum sannmælis og
síðar mun sagan sýna honum
fullt réttlæti...“
í minningarorðum Ólafs
Thors við útför Magnúsar
Guðmundsonar segir hann
óhikað að Magnús verði jafnan
talinn með beztu og merkustu
mönnum sinnar samtíðar. Og
hann heimfærir þessi orð
Klængs biskups Þorsteinssonar
upp á Magnús Guðmundsson:
„Þangað var til allra úrlausna
að sjá, er hann var, hverskyns
er við þurfti."
★ ★ ★
Er Magnús Guðmundsson
var sýslumaður Skagfirðinga,
þótti hann ráðhollur leiðbein-
andi héraðsbúa og sjálfur taldi
hann jafnan embættisár sín í
Skagafirði hamingjusamasta
tímabil ævi sinnar. Og þegar
hann tók við ráðherraembætt-
um og forystu flokks síns, fór
sama orð af honum sem mikil-
hæfum og ástsælum forystu-
manni í þjóðmálum, vinsælum
og virtum leiðtoga. Hann var
hljóðlátur stjórnmálamaður,
en einn þeirra fáu, sem vert er
að minnast nær hálfri öld eftir
dauða hans. Við útför hans
báru ritstjórar Morgunblaðsins
kistu hans. Nú þykir arftökum
þeirra ástæða til að sýna
minningu Magnúsar þá
virðingu og ræktarsemi, sem
hann á flestum öðrum skilið.
Það hefur verið gæfa Sjálf-
stæðisflokksins að eiga slíka
forystumenn sem Magnús
Guðmundsson. Slíka gæfu hafa
sjálfstæðismenn kunnað að
meta.
Magnús
Guðmundsson
Hér á eftir fer minningarljóð, sem
Guðmundur Friðjónsson orti við fráfall
Magnúsar Guðmundssonar.
Jafnvel þó í fótspor fenni,
fjúki í skjólin heimaranns:
gott er að signa göfugmenni,
gjalda blessun minning hans,
dreifa skini yfir enni,
ilmi um brjóst ’ins fallna manns.
Þegar heyr’ eg góðs manns getið,
glaðnar yfir mér um sinn;
þá er eins og dögun dafni,
dreifi birtu um himininn;
vonum fjölgi, veðrið batni,
vökni af döggum jarðar kinn.
Margur kveður Magnús hljóður,
mænir um öxl, er fer á braut
sonur bezti sinnar móður;
sæmdar höldur í hverri þraut.
Breiða yfir ’ann Birta og Gróður
bezta vefnað — tvöfalt skraut.