Morgunblaðið - 06.02.1979, Blaðsíða 36

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. PEBRÚAR 1979
36
FÆREYINGAR munu á næsta
ári taka í notkun nýtt síma-
keríi sem saman stendur af
takkasímum. svokölluðum, að
því er færeyska blaðið Dimma-
lætting skýrir frá. Allar sím-
stöðvar úti á landi munu verða
búnar að taka þetta nýja kerfi í
notkun fyrir lok næsta árs en
þar sem stöðin í Þórshöfn er
eldri en aðrar símstöðvar í
Færeyjum er hún ekki gerð
fyrir slíkt kerfi og verður það
því ckki tekið upp í bórshöfn
fyrr en þar verður byggð ný
símstöð.
Takkasímarnir sem Færey-
ingar fá eru þannig að í stað
Fœreyingar fá takkasíma
þeir hefðu fengið tilboð í það
verk frá bandarísku fyrirtæki
og hljóðaði tilboðið upp á 200
milljónir.
Hins vegar sagði Þorvarður
að dýrari gerð takkasíma sem
nota sama símkerfi og símarnir
sem nú eru hér í notkun hefðu
verið á boðstólum í mörg ár en
mjög lítil eftirspurn verið eftir
þeim. Takkasímar sem hægt er
að fá hér kosta 55 þúsund
krónur og auk þess þurfa eig-
endur þeirra að greiða 1200
króna aukagjald ársfjórðungs-
lega.
Hvenær hugsanleg breyting
yfir í takkasímakerfi yrði hér á
landi sagðist Þorvarður ekkert
geta sagt um. Hann sagði að út
um allt land biði fólk eftir
símum og það yrði þá að meta
það hvort nota ætti peningana
til þess að útvega þessu fólki
síma eða koma upp tæknilega
fullkomnara símakerfi.
þess að snúa skífu þegar númer
er valið er þrýst á takka. Takk-
arnir gefa frá sér mismunandi
tóntegundir sem ákveða númer-
ið. Að sögn munu þessir nýju
símar orsaka færri „skökk núm-
er“ en ella og einnig mun fólk
vera 20% fljótara að hringja í
takkasíma en síma sem hefur
númeraskifu.
Kostnaðurinn við að koma
þessu nýja kerfi upp í Færeyjum
(Þórshöfn er ekki talin með) er í
kringum 100 milljónir.
Sólbjörn Jacobsen símstöðv-
arstjóri í Færeyjum segir að
ástæðan til þess að þetta nýja
kerfi verður tekið upp sé að
framleiðslu gráu símanna, sem
flestir nota núna og Færeying-
arnir kaupa frá Danmörku, yrði
fljótlega hætt og þeir teknir úr
notkun. Símstöðin í Færeyjum
þurfti því að taka ákvörðun um
það hvaða nýjungar þeir myndu
Póstur og sími
hugleiðir
breytingar
taka upp og urðu takkasímarnir
fyrir valinu.
Mbl. sneri sér til Þorvarðar
Jónssonar verkfræðings hjá
Pósti og síma og spurði hann
hvort á döfinni væru svipaðar
breytingar á símakerfi íslend-
inga. Þorvarður sagði að þeir
vissu það að framleiðsla þeirra
síma sem þeir kaupa inn núna
færi að breytast og því hefðu
þeir hugleitt málið en enga
ákvörðun tekið. Ef takkasímar
yrðu teknir í notkun á Islandi
þyrfti að breyta öllum símstöðv-
unum og sagði Þorvarður að
Afmæliskveðja:
Jóhann Skaptason fyrrv.
sýslumaður 75 ára í dag
í dag er 75 ára Jóhann Skapta-
son fyrrverandi sýslumaður á
Húsavík. Jóhann er sannur full-
trúi aldamótakynslóðarinnar, hóg-
vær og hæglátur hugsjónamaður,
sem ekki lét glepjast af skarkala
heimsins. Fáir munu þeir dagar
sem hann hefur látið sér verk úr
hendi falla og umfram allt hefur
vandvirknin verið hans aðall. Okk-
ur, sem höfum átt samleið með
honum, er því bæði ljúft og skylt
að hugsa til hans á þessum merku
tímamótum og því hefur þessi
fátæklega afmæliskveðja orðið tiL
Jóhann er þingeyingur, fæddur í
Litlagerði í Dalsmynni 6. febrúar
1904. Foreldrar hans voru Skapti
bóndi í Litlagerði Jóhannsson
Bessasonar bónda á Skarði í Dals-
mynni og kona hans Bergljót
Sigurðardóttir Guttormssonar frá
Arnheiðarstöðum á Fljótsdal.
Móðurætt hans er því af Fljóts-
dalshéraði. Fm;eldrar hans eignuð-
ust 8 börn. Efsta barnið, drengur,
lézt nokkurra daga gamalt. Síðan
komu 3 stúlkur í röð, þá annar
sonur, Jóhann, og síðan aftur 3
stúlkur í röð. Þau náðu öll fullorð-
ins aldri, en nú eru aðeins Jóhann
og næst elzta systirin, Sigurlaug, á
lífi.
Jóhann fór ekki varhluta af
harðri lífsbaráttu og mótlæti í
æsku. Faðir hans dó aðeins fertug-
ur að aldri, þegar Jóhann var á
fjórða ári. Ekkjan, tæplega 33ja
ára, stóð uppi með 7 börn. Engin
önnur leið reyndist fær en leysa
heimilið upp og fylgdi Jóhann
móður sinni og tveim systrum
austur á Hérað, en 4 dætur urðu
eftir hjá ættfólki á Skarði og
Grýtubakka. Árið 1912 ákvað
Bergljót móðir Jóhanns að flytjast
til Akureyrar. Hún var flínk
saumakona og vann fyrir sér og
sínum með saumaskap, en tók auk
þess að sér vörzlu Barnaskóla
Akureyrar um árabil. Jóhann ólst
því upp á Akureyri frá 8 ára aldri,
en var alltaf í sveit hjá ættfólki
sínu í Þingeyjarþingi á sumrin,
oftast á Skarði.
Jóhann ætlaði í Gagnfræðaskól-
ann á Akureyri haustið 1917, en
ekkert var kennt við skólann þann
vetur (1917—18) vegna frosta-
hörku og kulda. Hann var á Skarði
þann vetur og minnist þess, að
einu sinni var 12 stiga frost á
norðurloftinu, þegar þeir piltar
gengu til náða. Það var þá ekki
kaldasta nóttin. Segir Jóhann að
sængurnar hafi svellað við vitin á
þeim á nóttunni.
Ég taldi rétt að fara nokkrum
orðum um uppruna og æskuár
Jóhanns, en þó sú upptalning hafi
verið yfirborðsleg verður nú að
fara fljótar yfir sögu. Jóhann lauk
gagnfræðaprófi vorið 1921, var
síðan við ýmis störf á Akureyri og
víðar. Á árunum ’24—’27 var
Jóhann í hópi brautryðjenda sem
lásu undir stúdentspróf við Gagn-
fræðaskólann á Akureyri. Þeir
fóru til Reykjavíkur vorið ’27 og
luku allir stúdentsprófi utan skóla
við Menntaskólann í Reykjavík.
Frammistaða þeirra var kornið
sem fyllti mælirinn og sumarið
eftir veitti Jónas Jónsson Gagn-
fræðaskólanum á Akureyri leyfi
til að útskrifa stúdenta. Jóhann
fór síðan beint í lagadeild H.í.
haustið 1927 og lauk lagaprófi í
febrúar 1932. Þegar hann hóf
laganám fluttist hann á heimili
móðursystur sinnar í Reykjavík,
Halldóru Sigurðardóttur, konu
Jóns Jónssonar frá Auðnum í
Laxárdal. Jón var bróðir Benedikts
á Auðnum, þess þekkta manns úr
forystusveit Kaupfélags Þingey-
inga. Þar kynntist Jóhann dóttur
þeirra, Sigríði og fann þar með
forlög sín. Þau giftust 1930.
Eftir lagapróf starfaði Jóhann
hjá Olíuverzlun íslands til 1935.
Fór þá utan og stúderaði þjóðarétt
í Manchester á Englandi og einnig
í Kaupmannahöfn. í nóvember ’35
fékk hann veitingu fyrir sýslu-
mannsembættinu í Barðastrand-
arsýslu og fluttust þau hjónin til
Patreksfjarðar í janúar 1936. Þar
sat Jóhann í rúm 20 ár. Fékk
veitingu fyrir embætti bæjarfó-
geta á Húsavík og sýslumanns í
Þingeyjarþingi vorið ’56 og fluttist
til Húsavíkur um haustið. Lét af
embætti sumarið ‘74 fyrir aldurs-
sakir, en býr hér á Húsavík í húsi
sínu Túni og eyða þau hjónin
ellidögunum hér í sinni ættar-
byggð.
„Ræktun lands og lýðs“ eru
einkunnarorð Héraðssambands
Þingeyinga. Hafi einhver starfað í
þeirra anda er það Jóhann. Þegar
ferill hans er rakinn kemur alls
staðar fram ræktarsemi hans við
menningararfleifð okkar og þrot-
laust ræktunarstarf. Upp í hug-
annn kemur stuðningur hans við
byggðasafn og bókasafn í Vest-
ur-Barðastrandarsýslu, Árbók
Barðastrandasýslu, Skógræktarfé-
lag V-Barð. garðrækt á Patreks-
firði. Þrotlaus barátta fyrir
sjúkrahúsi á Patreksfirði og fram-
kvæmdastjórastarf við þá stofnun
um árabil. Hann skrifaði þrjár af
árbókum Ferðafélagsins, um
Barðastrandarsýslu,, Suður-Þing-
eyjarsýslu vestan Skjálfandafljóts
og austan að slepptri Mývatns-
sveit. Hann hóf útgáfu Árbókar
Þingeyinga þegar til Húsavíkur
kom og þótt hann væri hálfsextug-
ur þegar hann lauk byggingu nýs
sýslumannsseturs var strax hafizt
handa við garðrækt. Nú er garður-
inn umhverfis hús þeirra unaðs-
reitur, sem setur svip á umhverfið.
En lengst verður Jóhanns minnst
á Húsavík fyrir framgöngu hans
og þrotlaust starf að byggingu
Safnahússins á Húsavík, sem hýsa
mun 6 söfn. Það er þó ekki nema
fyrsta húsið af fjórura, samkvæmt
framtíðaráformum.
Jóhann ákvað ungur að helga
landsbyggðinni krafta sína og við
það hefur hann staðið. Hann sagði
einhverju sinni við mig, að hann
undraðist að landnema-hugarfarið
Hvalastofninn:
Ekkert bendir til að um
ofnýtingu sé að ræða
Á SÍÐASTA ári náðist hvorki leyfilegt aflahámark fyrir langreyði né
sandreyði, en samkvæmt ákvörðun Alþjóðahvalveiðiráðsins má
meðalafli af langreyði ekki fara yfir 254 dýr á hverju sex ára tímabili,
en þó ekki meira en 304 dýr á ári. Hámarksafli af sandreyði er nú 84 á
ári, en íslenzka hvalveiðiskipin fengu 14 sandreyðar á síðasta ári og
236 langreyðar.
í skýrslu Hafrannsóknastofnun-
ar segir að þótt aflahámark hafi
ekki náðst í veiði fyrrnefndra
tegunda bendi ekkert til þess að
um ofnýtingu þessara stofna sé að
ræða. Reynsla undanfarinna 30
ára sýnir að sveiflur í veiðinni
orsakist ekki af stærð stofnanna
heldur miklu frekar af ytri að-
stæðum. Rannsóknir á stórhvölum
eru gerðar í samvinnu við brezka
vísindamenn, en fyrirhugað er að
innan skamms taki íslendingar
sjálfir við öllum hvalarannsókn-
um.
Rannsóknastofnun landbúnaðarins:
100 miiljóna styrkur
frá Kelloggsstofnun
RANNSÓKNASTOFNUN land
búnaðarins að Keldnaholti hcfur
nýlega fengið styrk frá Kell-
oggs-stofnuninni í Bandaríkjun-
um að upphæð 300 þúsund dollar-
ar, eða tæplega 100 milljónir
íslenzkra króna.
Kelloggsstofnunin, sem er óháð
framleiðslufyrirtækinu, hefur um
árabil veitt styrki til margvíslegra
rannsókna og uppbyggingarvinnu í
Bandaríkjunum og Vestur-Evrópu.
í Evrópu eru það einkum Bretland
og Norðurlöndin sem styrki hafa
hlotið, til dæmis hefur landbúnað-
arháskólinn að Ási í Noregi þegið
styrki stofnunarinnar.
Styrkurinn verður nýttur til
uppbyggingar að Keldnaholti og
til tækjakaupa. Styrkveitingin er
án skilyrða af hálfu styrkveitenda,
nema hvað stofnunin áskilur sér
rétt til að að fá tryggingu fyrir því
að fjárhæðin renni raunverulega
til hagnýtra framkvæmda eða
rannsókna á sviði landbúnaðar.
væri alveg að hverfa með íslend-
ingum. Það var þá fyrst sem ég
gerði mér grein fyrir, að við sem
lifum utan seilingar höfuðborgar-
innar erum öll í rauninni land-
námsmenn í þessu lítt byggða
landi. Þar sem Jóhann hefur lifað
og starfað hefur hann stutt allt
sem til framfara hefur mátt horfa
í atvinnulegu og menningarlegu
tilliti. Og liðveizla hans hefur oft
reynst drjúg, reyndar oft riðið
baggamuninn.
Jóhann er landnámsmaður.
Þegar ég fluttist til Húsavíkur
fyrir rúmum 12 árum af öðru
landshorni og öllum ókunnur, hög-
uðu atvikin því svo, að ég varð
tíður gestur á heimili sýslumanns-
hjónanna og þau urðu því meðal
fyrstu kunningjanna á staðnum.
Þó að aldursmunurinn væri mikill
þróaðist sá kunningsskapur fljót-
lega til hreinnar vináttu, enda
viðmót þeirra allt á þann veg að
tilfinningar manna til þeirra
verða aðeins með einu móti. Heim-
ili þeirra, hinn ytri rammi, ber
með sér festu og frið. Gríðarstór
klukka í einu stofuhorninu tifar
hægt og taktfast, tónninn dimmur
og hljómurinn mikill og þungur,
þegar hún slær. Við fellum niður
tal á meðan. Stór málverk á
veggjum. Myndaefnið, Arnarfjörð-
ur, Dalsmynni, Þingvellir, vitnar
um tryggð þeirra við byggðarlög,
sem þau unna og lotningu gagn-
vart helgasta sögustað landsins.
Ljósmyndir af sama toga ásamt
myndum af forfeðrum, ættingjum
og vinum. Ýmsir sérstæðir munir,
gjafir frá vinum og velunnurum.
Þar á meðal mjög sérstæður gólf-
lampi úr útskornu birki, hinn
mesti dýrgripur. Gjöf frá íbúum
Barðastrandarsýslu. Húsgögnin
látlaus og þægileg. Gríðarstór
Islandskort þekur einn vegginn í
skrifstofu húsbóndans, bækur og
tímarit þekja bókaskápa og hillur.
Blöð og bækur á skrifborði ásamt
ritvél og reiknivél, — ennþá er
verið að starfa.
Við settumst þar nýlega niður
og innti Jóhann eftir að hverju
hann væri helzt að vinna. Hann
gerði lítið úr og taldi reyndar
lífsferil sinn tæpast frásagnar-
verðan, þar væri engu að segja frá.
Þó er Jóhann ennþá fram-
kvæmdastjóri Safnahússins á
Húsavík svo og Árbókar Þingey-
inga. Þá er hann nú að rita
minningabrot um forfeður sína,
t.d. Jóhann Bessason á Skarði.
Sigríður kom til okkar og bauð
kaffi. Hún býður reyndar oftast
súkkulaði með kaffibrauðinu, það
eitt finnst henni sóma. Hún er
nokkrum árum eldri en Jóhann,
hefur átt við vanheilsu að stríða,
en heldur fullri andlegri orku og
reisn og sér alveg um heimili
þeirra ennþá. Þeim auðnaðist ekki
að eignast börn.
Við setjum í stofuna á eftir.
Spurt er um ættingja og vini sem
eiga við vanheilsu að stríða.
Spjallað er um landsmál, þróun
byggðarlagsins, heimsmál, menn-
ingarmál. Jóhann er ekki unnandi
leiklistar. Kveðst ungur hafa séð
„Syndir annarra" og finnst hver og
einn hafi nóg með sínar eigin
syndir. Hann er glettinn og hlýr.
Hann gleðst yfir framförum og
efnalegri velsæld þjóðarinnar, en
er uggandi vegna heimtufrekjunn-
ar og óráðsíunnar sem fylgir.
Hann harmar hvað fólk er oft
biturt nú til dags og óánægðara en
það var í allsleysi uppvaxtarára
hans.
Það er kominn tími til að kveðja.
Að sumarlagi er gjarnan gengið út
í garðinn um leið teygað að sér
ferskt loft og gróðrarangan, fylgst
með framgangi gróðurs. Það er
ekki nóg. Jóhann fylgir mér heim
og í mínum garði er einnig hugað
að gróðri.
Við kveðjumst, ég þakka
Jóhanni hjartanlega fyrir fylgd-
ina.
Megi forsjónin gefa þeim hjón-
um gifturíkt æfikvöld.
Gfsll G. Auðunsson.