Morgunblaðið - 08.02.1979, Side 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. FEBRÚAR 1979
Tðnllst
eftir GUÐMUND
EMILSSON
óperur eru ýmist
fluttar á leiksviði, í
útvarpi, í sjónvarpi eða
á tónleikum; svo
kallaðar kon-
sert-uppfærslur. Að
þessu sinni verður rætt
við þá tvo dagskrár-
stjóra ríkisfjölmiðl-
anna sem hafa með tón-
list að gera, þá Jón
Þórarinsson, dagskrár-
stjóra lista- og
skemmtideildar sjón-
Frá sýningu Þjóðleikhússins á La Traviata 1953.
Greinaflokkur um óperuflutning á íslandi:
Rætt við Þorstein Hannesson tónlistarstjóra:
Hér hefur ríkt algjört stefnu-
leysi á sviði óperumála
BLM: Hvers vegna á óperulist
framandi þjóða og tíma erindi til
íslendinga í dag?
„Óperan er ákaflega göfugt list-
form. Og þótt sumir hafi spáð
endalokum hennar á undanförnum
áratugum og öldum jafnvel, fer því
fjarri að þau séu í vændum.
Óperan á erindi til okkar eins og
önnur list. Auk þess eru Islending-
ar ákaflega móttækilegir fyrir
jafnt sönglist sem leikiist. Óperan
sameinar þetta tvennt."
BLM: Menn kvarta sáran undan
því að sumar óperur færi ekki
fram neinn bitastæðan boðskap í
atburðarás sinni?
„List þarf ekki endilega að flytja
boðskap, og allra síst tónlist, sem
er óhlutlægt listform, þótt óperan
sé það síst af tónlistargreinum.
Skemmtanagildi ætti heldur aldrei
að vanmeta. Það er hollt að brosa
stöku sinnum."
BLM: Hvað vegur þyngst í óper-
unni, sönglistin, leiklistin, boð-
skapurinn eða skemmtanagildið?
„Hin dramatísku tilþrif, sem eru
samsteypa þess alls er upp var
talið, vega þyngst. Heildaráhrif
óperunnar ýta við mönnum, halda
hugum og sálum vakandi, éins og
öll góð list gerir.“
BLM: Hvað um íslenskar
óperu-uppfærslur til þessa?
„Það hefur margt verið ákaflega
vel gert hérlendis í sönglist. Hins
vegar hefur á þessu sviði, þ.e.
óperusviði, ríkt algjört stefnuleysi
þeirra sem einhvers mega sín, og
þá fyrst og fremst Þjóðleikhússins.
Óperan er dýr, en fyrr má rota en
dauðrota."
BLM: Hver eru viðbrögð þín við
byggingu nýs borgarleikhúss með
hljómsveitargryfju áþekkri þeirri
sem er í Þjóðleikhúsinu og rúmar
um 45 hljóðfæraleikara?
„Mér finnst það nánast fárán-
legt og óskiljanlegt að ráðast í svo
dýrt fyrirtæki með svo tak-
markaðri forsjá. Hljómsveitar-
gryfjan þyrfti að rúma 65 til 70
manna hljómsveit."
BLM: Nú ert þú tónlistarstjóri
Útvarps. Hefur eitthvað verið gert
á vegum tónlistardeildar í óperu-
flutningi?
„Mjög lítið. Ég minnist aðeins
einnar óperu fyrir nokkrum ár-
um.“
BLM: Er Útvarpið heppilegur
vettvangur til að glæða áhuga á
óperuflutningi?
„A sinn hátt. En ekkert getur
komið í stað óperuhúss. Það eru að
vísu til óperur sérstaklega samdar
til útvarpsflutnings. En þær eru
fáar og ekki endilega þær bestu
sem völ eru á. Frumkvæði að
óperuflutningi á að koma frá
Þjóðleikhúsinu en ekki Útvarp-
inu.“
BLM: Þar sem Þjóðleikhúsið
hefur vanrækt þetta hlutverk,
brugðist því, eða ekki verið í
aðstöðu til að sinna því, er þá ekki
hugsanlegt að Útvarpið stoppaði í
götin, a.m.k. að einhverju leyti?
„Jú, með aðstoð Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands, sem er að vísu
angi af starfsemi Útvarpsins og
rekin á vegum þess og annarra
aðila. Sinfóníuhljómsveit íslands
stóð fyrir fjölda óperukonserta hér
áður fyrr. Þeir féllu niður er
Útvarpið tók við rekstri hljóm-
sveitarinnar."
BLM: Þetta eru kyndugar frétt-
ir. Hvernig má það vera?
„Því get ég ekki svarað, enda
kem ég ekki nálægt rekstri hljóm-
sveitarinnar."
BLM: En gæti tónlistarstjórinn
ekki haft áhrif til að auka óperu-
flutning á vegum S.Í.? Mætti ekki
mæla með slíku á fundum verk-
efnavalsnefndar og yfirstjórnar
sem tónlistarstjórinn situr?
„Það gæti ég vissulega gert.
Þetta hefur komið til tais að
undanförnu."
BLM: Nú hljóta töluverðar
upphæðir að renna til tónlistar-
deildar árlega til að standa straum
að hljóðritunum hvers konar.
Kemur ekki til mála að verja hiuta
þeirra til hljóðritana á óperusöng?
„Jú, það kemur til mála, en ekki
á kostnað þeirra hljóðritana sem
nú eru fastar í sessi. Óperuflutn-
ingur yrði að bætast við, ekki
draga úr því sem fyrir er. Við
gerum aldrei nóg af því að hljóð-
rita leik og söng íslenskra tónlist-
armanna."
BLM: Af hverju hefur þessi
ákveðni geiri innan tónlistarinnar
verið afskiptur með öllu í Útvarpi?
borsteinn Hannesson tónlist-
arstjóri: „Óperan er ákaflega göf-
ugt listform. Og þótt sumir hafi
spáð endalokum hennar á undan-
förnum áratugum fer því víðs
fjarri að þau séu í vændum.
Óperan á erindi til okkar eins og
önnur list."
Af hverju ekki íslenskan óperu-
söng?
„Öperuflutningur er bæði erfið-
ur og dýr, svarið er svo einfalt."
BLM: Kæmi ekki til mála að
kynna óperur með íslenskum söng-
kröftum, eða kafla úr óperum, og
þá með píanóundirleik eins og gert
er víða erlendis?
„Það finnst mér persónulega
heldur óspennandi flutningsmáti.
í óperur þarf hljómsveit."
BLM: Er hér ekki einu sinni Um
að ræða hugsanlega mála-
miðlunarlausn á meðan við erum
Rætt við Jón Þórarinsson dagskrárstjóra:
Vonandi framhald á óperu-
sýningum siónvarpsins
BLM: Hvað olli skyndilegum
eldmóði sjónvarpsmanna og
áhuga á óperuflutningi í haust?
„Það hefur lengi verið áhuga-
mál mitt, að nýta sjónvarpið til
að glæða áhuga á óperulist,
enda þessi fjölmiðill vel til þess
fallinn. Hugmyndin hefur ekki
fengið hljómgrunn fyrr en nú í
haust.“
BLM: Hvaðan voru
óperu-þættirnir keyptir?
„Fimm þáttanna fengust frá
Southern Television í Englandi,
og voru það upptökur frá
Glyndebourn-óperuhúsinu
fræga. Sá sjötti sem sýndur var
í tvennu lagi, var frá sænska
sjónvarpinu og sænsku óper-
unni í Stokkhólmi. Fleiri þættir
stóðu okkur ekki til boða að
sinni, en úr því rætist vona ég.
Óperuþættir eru dýrir í inn-
kaupum og mikið happ að fá þá
á viðráðanlegu verði. Svipaðir
þættir frá Þýskalandi eru alltof
dýrir.“
BLM: Hvernig brugðust sjón-
varpsáhorfendur við þessari ný-
breytni?
„Um það er erfitt að dæma.
Enginn hefur hins vegar kvart-
að undan óperunum, og er það
góðs viti. Kunningjar á förnum
vegi hafa og látið þakklæti í
ljós. Ég vona að um framhald
verði að ræða. Mér finnst rétt
að benda á, að óperusýningarn-
ar á sunnudögum voru dags-
skrárauki, og engu öðru efni
fórnað fyrir þær.“
BLM: Hvað hafa margar ís-
lenskar óperu-uppfærslur átt
sér stað innan veggja sjón-
varpsins?
„Við höfum tekið upp þrjár
óperur, Amahl og næturgestina
eftir Menotti, fyrir tíu árum,
Astardrykkinn eftir Donizetti,
Ráðskonuriki, eða La Serva
Padrona eftir Pergolesi, og loks
barnaóperuna Apaspil eftir
Þorkel Sigurbjörnsson.
BLM: Nú sviðsetur sjónvarp-
ið nokkur meiriháttar sjón-
varpsleikrit árlega sem í sum-
um tilfellum kosta tugi milljóna
króna. Hefur komið til tals að
ein þessara meiri háttar
„pródúktsjóna“ væri íslensk
ópera?
„Ekki beinlínis, enda óperur
fjárfrekar. Ef sjónvarpsleikrit
kostar milljónir í uppsetningu,
kostar óperan tugi milljóna, þ.e.
ef um „fullvaxna" óperu er að
ræða.“
BLM: Koma kammeróperur
ekki til álita, eða óperur við
undirleik kammerhljómsveitar
eða hljómborðshljóðfæra?
„Sú lausn, þ.e. einföldun
undirleiks, finnst mér óviðund-
andi. Þetta er spurning um
annað hvort eða, af eða á.
Annars erum við með Mozart
óperu í huga með íslenskum
söngkröftum. Vonandi verður af
þeirri upptöku áður en langt um
líður.“
BLM: Hvað skilning leggur
þú annars í hugtakið ópera
yfirleitt?
„I framhaldi af því sem hér
hefur verið rætt, detta mér í
hug fullgildar óperur eins og
þær sem sýndar voru í sjón-
varpinu í haust. Þann skilning
legg ég oftast í hugtakið. Hinu
er ekki að leyna, að óperur eru
til jafnt stórar sem smáar,
fámennar og fjölmennar. Við 1
getum jafnvel talað um
„miniature" óperur sem standa
fyrir sínu. Óperur hafa einnig
verið samdar gagngert fyrir
sjónvarp, t.d. Amahl og
næturgestirnir, sem var fyrst
slíkra verka."
Jón Þórarinsson tónskáld og
dagskrárstjóri: „Við höfum tekið
upp þrjár óperur, Amahl og
næturgestina eftir Menotti,
Ástardrykkinn eftir Donizetti og
La Serva Padrona eftir Pergolesi.
BLM: Telur þú óperuna eiga
erindi til íslendinga?
„Ég hef aldrei sett mig í
sérstakar stellingar til að hug-
leiða þetta atriði, mér finnst
svarið liggja nokkuð ljóst fyrir.
Og kannski þjóna vangaveltur
af þessu tagi takmörkuðum
tilgangi. Ég játa hins vegar
persónulegan áhuga á þessu
listformi, sem er allt í senn
ólógískt, furðulegt, heillandi og
skemmtilegt. Það á erindi við