Morgunblaðið - 17.05.1979, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. MAÍ 1979
Tekst Carter að sannfæra þingið um
að SALTII viðhaldi valdajafnvægi?
SALT II, samningur Bandaríkjanna og Sovétríkjanna um takmörkun gereyðingarvopna, sem forsetar pessara
stórvelda, Carter og Brezhnev, undirrita í Vínarborg 15. júní, er umdeildur mjög um pessar mundir. Samningnum er
ætlað að draga úr vígbúnaðarkapphlaupinu, jafnframt pví, sem hann á að tryggja að valdajafnvægið fari ekki úr
skorðum, pað er að segja, að ekki raskist pað flókna kerfi hræðslunnar, sem hingað til hefur haldið
kjarnorkuveldunum í skefjum.
Andstæöingar hins nýja
SALT-samnings á Vesturlöndum skipt-
ast í tvo aðalhópa — þá, sem telja að
samningurinn sé fyrst og fremst í þágu
Sovétríkjanna, auk þess sem ógerlegt
sé fyrir Bandaríkjamenn að fylgjast meö
því aö Sovétmenn standi viö sinn hluta
samkomulagsins. Hinn hópurinn heldur
því fram, aö samningurinn sé einfald-
lega ekki til þess fallinn að draga úr
kjarnorkukapphlaupinu, og því sé hann
ekki aöeins markleysa, heldur jafnvel
löggilding á því aö þetta kapphlaup geti
haldið áfram, hér eftir sem hingaö til.
Samningurinn er háöur samþykkt
Bandaríkjaþings, en þar fer atkvæöa-
greiösla í fyrsta lagi fram í október, og
jafnvel ekki fyrr en í janúar eöa febrúar
á næsta ári. Ljóst er aö í öldungadeild-
inni er mikil andstaöa viö samninginn,
en til aö sampykkja hann þarf tvo þriöju
hluta atkvæöa.
Andrúmsloftiö í Washington hefur
breytzt mjög frá því aö öldungadeildin
staðfesti SALT l-samninginn áriö 1972.
Þá var „détente” lausnarorðiö í sam-
skiptum austurs og vesturs, en síöan er
mikið vatn runniö til sjávar og æ Ijósara
hefur oröiö, aö Sovétstjórnin leggur allt
aðra merkingu í þetta orö en vestrænar
þjóöir. Nægir aö nefna í því sambandi
þá staðreynd, aö Sovétmenn hafa
vígbúizt af kappi síöustu sjö árin, ekki
sízt meö kjarnorkuvopnum, auk þess
sem þeir láta sér í léttu rúmi liggja
ákvæöi Helsinki-sáttmálans. Áriö 1972
samþykktu 88 öldungadeildarþingmenn
SALT-samninginn, en 2 voru á móti.
Enn sem komiö er hafa fáir öldunga-
deildarþingmenn skýrt opinberlega frá
afstööu sinni til SALT II, en Ijóst er aö
35 öldungar eru annað hvort eindregiö
á móti samningnum eöa mjög tor-
tryggnir á aö hann sé skynsamlegur, og
þaö er nóg til aö fella samningsgeröina.
Þá er ráö fyrir því gert, að 45 þingmenn
í deildinni séu líklegir til aö greiöa
honum atkvæöi sitt og aö atkvæöi
þeirra 20, sem eftir eru, geti falliö á
hvorn veginn sem er.
Þrátt fyrir þessa andstööu eru ráöa-
menn í Washington bjartsýnir á að
SALT II fari í gegnum þingið. Þeir segja,
aö ófullkominn samningur um tak-
mörkun vígbúnaöar sé betri en enginn
samningur, og aö andstæöingar hans
hafi engin tök á aö bera fram rökræna
gagnrýni áöur en samningsdrögin hafi
veriö birt opinberlega, um leiö og þeir
fullyröa aö í samningnum sé ekkert,
sem komiö geti í veg fyrir að Bandaríkin
hafi áfram í fullu té viö Sovétríkin á
hernaöarsviöinu. Hér er sú forsenda
gefin, aö í raun og veru sé valdajafn-
vægi ríkjandi, og bent á aö fjöldi
eldflauga eöa sprengjuflugvéla sé ekki
einhlít viömiöun.
Meginatriöi SALT II eru þau, aö tvö
„þök“ eru sett á leyfilegan fjölda eld-
flauga og skotpalla. Leyfilegt hámark
hvors aöila um sig er viö gerö
samningsins 2.400 slík vopn, en í árslok
1981 á þeim aö hafa fækkaö í 2.250.
Sovétmenn eiga nú alls 2.500 vopn í
þessum flokki, og þurfa því að byrja á
aö fækka um 100. Bandaríkjamenn eiga
nú 2.150 slík vopn, og geta því bætt viö
sig 100.
Andstæöingar SALT II í Bandaríkjun-
um telja aö samningurinn nái ekki fram
aö ganga nema drögunum veröi breytt
verulega og aö þar veröi kveðið skýrt á
um ýmis atriöi, sem nú er aðeins fjallað
um lauslega eöa alls ekki. Þar á meöal
er demókratinn Henry Jackson, sem er
meðal helztu hernaöarsérfræöinga í
öldungadeildinni. Jackson og þeir þing-
menn, sem fylgja honum aö málum,
telja samninginn mun hagstæöari
Sovétmönnum en Bandaríkjamönnum,
og segja aö m.a. sé nauösynlegt aö
tryggja hinum síöarnefndu réttindi sem
jafnist á viö þá yfirburði, sem Sovét-
menn hafi nú hvaö varöi langdrægustu
eldflaugar, þ.e. þær, sem draga lengra
en 6 þúsund kílómetra. Þá krefst
Jackson þess aö samningurinn taki til
Backfiresprengjuvéla Sovétmanna, og
aö afnumdar veröi takmarkanir á fjölda
sjálfstýrieldflauga sem skotiö yröi frá
landstöövum.
Ýmsir öldungadeildarþingmenn beita
sér gegn samningnum á þeirri forsendu
aö ekki sé hægt aö fylgjast meö
umsvifum Sovétmanna og viöhafa
nauösynlegt eftirlit meö því aö
ákvæöum samningsins sé fylgt, eftir aö
tvær mikilvægar eftirlitsstöövar í íran
hafi veriö lagöar niöur í Múslim-bylting-
unni í febrúar s.l. Slíkar röksemdir eiga
þó vart rétt á sér þar sem samnings-
drögin fela í sér, aö ekki veröi komiö í
veg fyrir eftirlit um gervihnetti eða
annan tiltækan útbúnaö samningsaöila.
Enn sem komiö er vilja aörir sér-
fræöingar en talsmenn Carters forseta
litlu spá um niöurstööu þessa máls, en
Ijóst er aö á næstu mánuöum veröur
þaö ofarlega á baugi, bæöi austan hafs
og vestan. Ráöamenn hjá Atlantshafs-
bandalaginu hafa yfirleitt veriö tregir til
aö taka afstööu til samningsins opin-
berlega, en Alexander Haig, yfirmaöur
herafla aðildarríkjanna í Evrópu, kveöst
hafa „alvarlegar efasemdir“ um aö
samningurinn þjóni öryggishagsmunum
lýöræöisríkja.
En hvaö sem fjölda og hugsanlegum
afköstum eldflauga, sprengjuflugvéla,
skotpalla og annarra hergagna líöur,
snýst SALT II fyrst og fremst um
valdajafnvægi. Hvort Carter forseta
tekst aö sannfæra Bandaríkjaþing um
þaö aö samningsgerðin raski ekki
þessu valdajafnvægi sker úr um þaö
hvort SALT II veröur aö veruleika eöa
ekki. — Á.R.
Þannig finnst teiknara The New York Times afstaöa BandaríkjaÞings til SALT II vera Þ^ssa stundina.
Breyta ákvæðum
um geymslu físks
SjávarútvejísráÖuneytið.
hefur seíið út reglugerð um
breytingu á reglugerð frá
20. mars 1970, um eftirlit <>k
mat á ferskum fiski o.fl. I
þessari rejjluKerð eru tvö
ákvæði, sem lúta að Koymslu
fisks um borð í veiðiskipum.
Verður hér gerð grein fyrir
ákvæðum þessum:
1. Óheimilt er að koma með
til lands fisk á millidekki
nema hann sé ísaður í kassa,
eða sé í klefa á millidekki.
Þarf að fá samþykki Fram-
leiðslueftirlits sjávarafurða
fyrir því, að slíkir klefar séu
hæfir til geymslu fisks. Hita-
stig í fiski um borð í fiski-
skipi skal vera sem næst 0°C
en þó ekki hærra en +4°C.
2. Skipi, sem kemur til
löndunar, er óheimilt að 99
halda aftur til veiða, fyrr en
öllum afla hefur verið landað
úr því.
Starfsmenn Framleiðslu-
eftirlits sjávarafurða munu
fylgjast með að þessum
ákvæðum verði hlýtt og verða
brot á þeim skilyrðislaust
kærð.
Ennfremur verður hert eft-
irlit með því, að fylgt sé
gildandi reglum um meðferð
og geymslu fisks um borð í
veiðiskipum.
Engin iðnfyrirtæki
hafa stöðvazt ennþá”
„Við vitum ekki til þess að
nein iðnfyrirtæki hafi stöðv-
azt ennþá vegna hráefna-
skorts," sagði Pétur Svein-
bjarnarson hjá Félagi
Ilenzkra iðnrekenda í sam-
tali við Mbl., „en hins vegar
vitum við að sumir bjarga
sér með því að fá vörur
flugleiðis.og aðrir hafa feng-
ið undanþágur. Það liggur
hins vegar fyrir að mörg
iðnfyrirtæki eiga birgðir
fram í júní.“
AUGLÝSmGASÍMINN ER:
224B0
W«r0iinbIot(it>