Morgunblaðið - 17.05.1979, Blaðsíða 25

KJARNORKA___________________________________
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. MAÍ 1979 25
Dæla bilar meö þeim
afleiðingum aö vatn
kemst ekki til eim-
tramleiðara
Hiti og þrýstingur
eykst í vatnsrás í
kjarnaotnskerfinu, þai
stöðvast af sjálfs-
dáöum.
Þrýstiloka opnast
meö eðlilegum hætti
en bregst að hún
lokist. Vatn streymir
í kæligeymi, fyllir
hann og flæöir yfir
gólf.
Vatnsmagn í ofnin-
um minnkar, neyöar-
kælikerfi fer í gang
en starfsmaöur
stöövar það. Elds-
neytiö ofhitnar og
eldsneytisgeymir spring
Geislavirk efni leka
út.
Botndæla tekur til
starfa og dælir vatni
á nærliggjandi bygg-
ingu, sem yfirflæöir.
geislaský smýgur
gegnum loka og
geislavirkt vatn fer
út í ána.
Geislavirk gufa
myndast undir þaki
kjarnaofnsins og
j ógnar meö því aö
hafa áhrif á eldsneyti
| meö þeim afleiöing-
um aö veriö braaöir
sig sjálft eöa spring-
ur í loft upp.
Geislavirk gufa einangruð
undir pakinu.
Geislavirkt eimaký Otnkjarni
Geislavirku
vatni
Eímframleiðari dælt frá
kjarnaofnsbyggingu
HRÆÐSLAN BYGGÐ
ÁKERUNGABÓKUM?
í þrýstivatnskjarnaofni er
þrýstingur innan hólksins talsvert
meiri en í andrúmsloftinu til aö
koma í veg fyrir aö vatniö sjóöi.
En annmarkar eru á þessu ein-
falda kerfi. Ef vatniö sýöur af
einni eöa annarri ástæöu, eru
elementin umlukin gufu en ekki
vatni, sem dregur miklu verr úr
hitanum. Kjarnaofninn hitnar því
hrööum skrefum og getur þaö
leitt til þess aö hann bráöni nema
gripiö sé í taumana.
Til þess aö þrýstivatnskjarna-
ofnar bræöi ekki úr sér eru þeir
útbúnir neyöarkælikerfi. Um kerfi
þetta hafa staöið illvígar deilur
og því brugöiö viö, aö þaö þjóni
síður en svo tilgangi sínum.
í kjarnorkuverinu í Harrisburg
stóö neyöarkælikerfiö fyrir sínu.
Hitt er aftur á móti meir undrun-
arefni að einhver skyldi slökkva á
því, en það varö til þess aö
eldsneytið hélt áfram aö hitna.
Málmkerin meö eldsneytinu
sprungu og stórhættulegur reyk-
ur smaug inn í þrýstihólkinn.
Þannig myndaöist hin ógnvæn-
lega röskun, fjórðungur element-
anna skemmdist og eimskýið inni
í þrýstihólknum heföi hæglega
getaö eyöilagt þau öll. Vetnisský
myndaöist utan viö þrýstihólkinn
undir þakinu og geislavirkni smit-
aöi út í umhverfiö.
Nýlegar vísindarannsóknir
benda til aó öll geislavirkni,
hversu væg sem hún er, auki
hættu á krabbameini og erföagöll-
um enda þótt mönnum stafi enn
sem komiö er tiltölulega lítil ógn af
geislum utan úr himingeimnum,
röntgengeislun eöa kjarnorku.
í öndveröum maímánuöi birti
bandaríska vísindaakademían niö-
urstööur rannsóknar er staöfestu
það sem áöur var fram komið, aö
geislavirkni veröur aldrei svo létt-
væg aö hún veröi algerlega óskaö-
leg.
í skýrslu þessari segir að Banda-
ríkjamenn fái að meðaltali um
hundraö millirem af geislavirkni frá
náttúrunni árlega utan úr geimn-
um, frá klettum og byggingarefn-
um. Þá hljóta menn önnur sjötíu til
áttatíu millirem af völdum heilsu-
gæzlu svo sem röntgengeislunar
og geislavirkra sjúkdómsgreining-
artækja. Áhrif sem menn veröa
Mseld áhrif geislavirkni.
fyrir af öörum ástæöum svo sem
kjarnorkuiðnaöi er miklu minni og
raunverulega óveruleg, segir í
skýrslunni.
Formaður nefndarinnar er
komst aö þessari niðurstööu, Ed-
ward P. Radford, frá háskólanum í
Pittsburgh, sagöi að hættan af
völdum geislavirkni á síðustu tím-
um væri ekki slík aö ástæóa væri
til aö æðrast, jafnvel með hllösjón
af slysinu í Harrisburg. „Ég held aö
núverandi ótti viö geislavirkni sé
! ekki meö öllu réttlætanlegur,"
sagöi hann.
Fram kom hjá Radford aö eitt til
þrjú af hundraöi krabbameinstil-
fella, sem vitað væri um á ári, ætti
rætur aö rekja til geislavirkni frá
náttúrunni og væri hálfur til tveir
hundraöshlutar af völdum heilsu-
gæzlu. Hann reiknaöi dæmiö
þannig aö bættist viö eitt hundraö
millirema geislavirkni á ári á hvern
einstakling yröu 2400 til 9400 fleiri
konur fórnarlömb krabbameins en
1200 til 4200 fleiri karlmenn.
Annar vísindamaöur, Dean R.
Parker, heiöursprófessor viö Kali-
forníuháskóla, sagöi aö ef reiknaö
væri meö eitt þúsund millirema
geislavirkni almennt heföi þaö í för
meö sér fimm til sjötíu og fimm
fleiri alvarlega erföagalla á hverja
milljón barna er fæddust lifandi.
Þegar haft er í huga aö um 107000
alvarlega erföagalla er aö ræöa á
hverja milljón barnsburða er viö-
bótaráhættan þó mjög lítil, sagöi
Parker.
I nefndaraliti segir, að konum
viröist hættara viö krabbameini af
völdum geislavirkni en körlum, en
þeim aftur á móti hættara viö
röskun á kynfrumum. Einnig segir
aö fólki undir þrjátíu og fimm ára
aldri sé sennilega hættara viö
þessum áhrifum en hinum eldri.
Doktor Radford sagöist sjálfur
hlynntur því aö levfileg geisla-
virknimörk yröu lækKuö og notaö
yrði annað viömið fyrir menn og
konur, börn og gamalmenni.
Ekki voru allir vísindamenn
nefndarinnar á einu máli um áhrif
vægrar geislavirkni og bentu
nokkrir á aö ekki væri nóg um
hana vitað til þess aö fullyröa neitt.
„Fólk er nú svo á verði gegn
geislavirkni að nærri lætur aö
hleypidómar ráöi feröinni,“ sagði
einn vísindamaðurinn og bætti við
að ekki minnstu sannanir lægju
þeim til grundvallar.
Viö röntgen-myndatöku.
Japan
Kanada

Spánn

Pólland
Þegar 230 kjarnorkuver í notkun
l&y raögerö eöa í |É
Kjarnorku-
ver í notkun
byggíngu.
Bandankm
Bretland
Sovótríkin
V-Þýzkaland
Frakkiand
SviÞjóð
Italía
A-Þýzkaland
Belgía
Sviss
Holland
Tókkósióvakia
/
Argentina
Kórea
Pakistan

Taiwan
Brasilía
íran
Júgósiavía
IKuba
VLuxemburg ^
Mexikó
Austurríki
Filippseyjar
Puerto Rico
Rúmenía
«*■»«*»***»—»
Suður-Afríka
Ungverjaland
Fyrirhuguð meira en
" hundrað
kjamaver í Y-Evrópu
Kjarnorkuver fullnægja aö-
eins 10,3 af hundraöi orku-
Þarfar Efnahagsbandalagsland-
anna níu, þrátt fyrir aö gert sé róð
fyrir að sú tala veröi 30 af hundr-
aði áriö 1985.
í ókommúniskum ríkjum Evr-
ópu eru nú starfrækt um 85
kjarnorkuver, í Bandaríkjunum
hafa 70 kjarnorkuver leyfi. í hópi
Evrópuríkja eiga Bretar tlest ver-
in, 33, en næst koma Sovétríkin
meö 26 og Vestur-Þýzkaland meö
15.
Talsmaöur orkunefndar Efna-
hagsbandalagsins, Robert El-
phick, lítur svo á aö óhappiö í
Harrisburg hafi gert stjórnvöldum
erfitt fyrir að sannfæra fólk um aö
viö getum haft fulla stjórn á
pessari tækni. Þegar frásagnir af
atburöunum bar hæst settu hér-
aösstjórnir á ítalíu og í Belgíu
bann vió frekari framkvæmdum í
kjarnorkumálum unz yfirvöld
gæfu fulla tryggingu fyrir öryggi. i
rauninni voru ummæli danska
forsætisráöherrans, Ankers Jör-
gensens, táknræn er hann sagói
aö pjóö sín hygöist ekki láta fyrir
róöa allar áætlanir um smíöi vera
en bætti viö: „Á hinn bóginn
höfum vió ákveöið aö gera hlé til
aö rannsaka pær upplýsingar
sem fást um Harrisburgarslysiö."
Aöeins eitt Evrópuland kvaö
upp úr skömmu eftir atburöinn
meó, aó paö myndi fara sínu fram
eftir sem óöur. Voru paö Frakkar
sem lagt hafa meiri metnaö í
nýtingu kjarnorkunnar en nokkur
önnur pjóö á meginlandi Evrópu.
„Vöxtur, atvinna og sjálfstæöi
Frakklands," sagöi Raymond
Barre forsætisráöherra, „veltur á
ákveöni okkar í orkusparnaöi og
að gera orkulindirnar fjölbreytt-
ari.“
í fiestum öðrum Evrópulöndum
má pó segja, aö stuöningsmenn
kjarnorku hafi sætt höróum árás-
um umhverfisverndarmanna. í
Svípjóð fengu óánægjuöflin pví
til leiöar komiö, aó núverandi
stjórn ákvað aö fresta opnun
tveggja kjarnorkuvera unz pjóö-
aratkvæöagreiósla hefói fariö
fram um málið á næsta ári. Þaó
var ööru fremur afstaðan til
kjarnorkunnar sem varó stjórn
jafnaöarmanna aó falli í kosning-
unum 1976.
í Vestur-Þýzkalandi fóll and-
stæöingum kjarnorku flesk í kál
meö óláninu í Harrisburg. And-
staóa par hefur veriö mjög sterk,
einkum vegna áforma stjórnar-
innar um aö grafa geislavirkan
úrgang við bæinn Gorleben. Sú
ákvöröun stjórnvalda í
Neðra-Saxlandi (sjé frétt á for-
síóu) í dag aö fresta byggingu
endurvinnslustöövar í bænum
veröur pví aö skoóast sem mikill
sigur umhverfisverndarmanna,
auk pess sem Schmidt kanslari
er í svip pyrmt viö pví verkefni aó
sannfæra flokksbræður sína um
ágæti Gorleben-fyrirtækisins.
Ákvörðunin kemur Þó ekki til
meö aó reisa skoröur við Þeirri
ætlun yfirvalda aó efla kjarnorku-
iðnaöinn enda hafa bæói
Schmidt og Albrecht, forsætis-
ráðherra Neðra-Saxlands, lýst pví
yfir aö Vestur-bjóðverjar eigi
pann kost einan. Á ráöstefnu er
nú stendur yfir í Hamborg um
kjarnorkumál sagói kansla'inn aó
næg orka væri foraenda bess aö
heimsfriður héldist.
Deilur um öryggismál hafa
varnað stjórnvöldum á ítalíu að
framfylgja áformum um smíöi tólf
nýrra kjarnorkuvera. Yfirmaöur
raforkumála í landinu, Massimo
Moretti, varar vió ógnvænlegum
orkuskorti á níunda áratugnum ef
kjarnorkuverin nái ekki fram aó
ganga. „Staöreyndir um Harris-
burg breyta nákvæmlega engu
Þar sem raforka er órofa Þáttur
hagpróunar. Kjarnorka er nauö-
synleg til aö fullnægja orkupörf
til bráðabirgða," segir hann.
í Austurríki höfnuöu kjósendur
í nóvember hugmyndum um aö
leyfa fyrsta kjarnorkuver pjóöar-
innar. Utanríkisráóherra landsins,
Willibald Pahr, hefur bryddað
upp á bví aö Austurríkismenn fái
áheyrn hyggist nágrannar peirra
reisa kjarnorkuver í fimm til tíu
kílómetra fjarlægð frá landamær-
um peirra.
í Sviss greiöa landsmenn at-
kvæöi um bað tuttugasta maí
hvort „aöeins skuli byggja eins
mörg kjarnorkuver og algerlega
er nauösynlegt“, eöa fleiri, en
Svisslendingar felldu á síöasta
ári tillögur um aö binda enda á
kjarnorkuiðnaö í landinu.
Ríkisstjórnir Danmerkur og
Svípjóöar settu á stofn nefnd til
aö kanna til hlítar málsatvik í
Harrisburg og geta skýrslu um
öryggisróöstafanir viö Barse -
báck-kjarnorkuverið í aöeins u-n
20 kílómetra fjarlægö frá Kau,
mannahöfn.