Morgunblaðið - 16.02.1980, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. FEBRÚAR 1980
Um þessar mundir verður
þess vart með margvíslegum
hætti að Arabaríkin hafa vax-
andi áhuga á samskiptum við
Vesturlönd, einkum ríki Evr-
ópu. Hvað framfarir áhrærir
standa Arabarikin Vesturlönd-
um langt að baki, en á undan-
förnum árum hafa leiðtogar
þeirra gert sér þess æ ljósari
grein, að eigi Arabar að verða
fullgildir i samfélagi þjóðanna
og sé ætlunin að auka almenna
velmegun í ríkjum þeirra, verði
að taka mið af þeim rikjum,
sem lengst eru komin á þróun-
arbrautinni. Arabar eru þjóð-
ernissinnaðir og stoltir af sér-
kennum sinum, og þvi líklegir
til að tileinka sér það, sem til
. v" fj
mmmrwiöm smmma s *
sTifiM ir juni ÍS
Frá ráðstefnu arabiskra og evrópskra blaðamanna, sem haldin var i Bagdad i janúarlok.
til þess sem frægt fólk hefði að
segja.
Ymsir v-evrópskir blaðamenn,
sem sóttu þessa ráðstefnu, áttu
von á því að þar yrði reynt að fá
samþykktar pólitískar ályktanir,
sem þeir gætu ekki fallizt á, og
að slíkar ályktanir yrðu síðan
notaðar í annarlegum tilgangi.
Skipuð var fjölmenn nefnd til að
leggja drög að sameiginlegri
lokayfirlýsingu, en lítið fréttist
af störfum hennar fyrr en síð-
asta daginn. Kom þá í ljós að
tekizt hafði að koma saman
yfirlýsingu, sem allir nefndar-
menn gátu sætt sig við og þar
sem pólitísk ágreiningsatriði
voru látin liggja á milli hluta.
Var þremur nefndarmönnum
Innrásin í Afganistan og tóma-
rúm í íran vekja áhuga Araba
á auknum samskiptum við Evrópu
framfara má verða, án þess að
gleyma uppruna sinum og
varpa fyrir róða menningu
sinni — þvi sem raunverulega
gerir þá að þjóð.
Þegar talað er um Araba sem
þjóð er það ekki sízt með tilliti
til málsins — tungumáls og
ritmáls — sem er öðru fremur
það sem tengir saman fólkið,
sem byggir Miðausturlönd og
Norður-Afríku. Arabíska
breiddist út með múhameðstrú,
en trúarbrögðin eiga vitaskuld
líka ríkan þátt í að tengja þessar
þjóðir. I flestum löndunum er
arabíska hið opinbera mál, og
enda þótt fjölmargar mállýzkur
séu talaðar á þessu víðáttumikla
svæði, þá er munurinn á þeim
ólíkustu ekki meiri en svo, að
þeir, sem þær tala skilja hverjir
aðra. Til samanburðar er ekki
fráleitt að líkja arabísku við
Norðurlandamálin, þar sem t.d.
Svíi og Dani eiga ekki í teljandi
erfiðleikum með að ræðast við,
þótt hvor um sig tali móðurmál-
ið.
Þegar um samskipti Araba-
ríkjanna við umheiminn er að
ræða, verður ekki hjá því komizt
að gefa gaum því máli, sem
síðustu áratugi hefur átt mestan
þátt í að móta afstöðu þeirra til
Vesturlanda, þ.e. Palestínudeil-
una. Líta Arabar yfirleitt svo á,
að í því máli hafi V-Evrópuríkin
gerzt taglhnýtingar Bandaríkj-
anna, og hafi vestrænir fjölmiðl-
ar illilega brugðizt hlutverki
sínu, þar sem fréttaflutningur
og öll umfjöllun um Palestínu-
málið hafi mótazt af hlutdrægni
og nánst skilyrðislausri sam-
stöðu með ísraelsmönnum.
í samtölum, sem greinarhöf-
undur átti nýlega í Bagdad við
marga Araba af ýmsu þjóðerni
og með margvíslegar pólitískar
skoðanir kom þessi afstaða fram
undantekningaiitið. Viðkvæðið
var þetta: Þið evrópskir blaða-
menn látið ykkur lynda að ör-
fáar alþjóðlegar fréttastofur
mati ykkur á fréttum af ástand-
inu í Miðausturlönum og kærið
ykkur kollótta þótt sá frétta-
flutningur sé svo augljóslega
hlutdrægur, eins og til dæmis
sést af því að sjaldan er talað um
PLO sem annað en hryðjuverka-
samtök. Samt hefur PLO hlotið
alþjóðlega viðurkenningu sem
umboðsaðili fyrir Palestínu-
menn. Samtökin hafa hlotið við-
urkenningu Sameinuðu þjóð-
anna, þau eru fullgildur aðili að
Arababandalaginu og eiga full-
trúa í fjölmörgum ríkjum. Þrátt
fyrir þá staðreynd að samtökin
séu löglegur málssvari Palest-
ínumanna láta vestrænir fjöl-
miðlar yfirleitt eins og þeim
komi það ekki við, heldur er
einblínt á ofbeldisverk, sem aðil-
ar að samtökunum hafa unnið,
án þess að samtökin sem slík
hafi beitt sér fyrir þeim, og svo
er sagt að ekki komi til mála að
setjast að samningaborði með
hryðjuverkamönnum. Það er
ekki minnzt á hryðjuverk, sem
ísraelsmenn fremja á saklausu
fólki, og hver tekur lengur til
þess þótt hryðjuverkamaður sitji
á forsætisráðherrastóli í ísrael?
Þegar Begin tók við stjórnar-
taumunum varð þess aðeins vart
í sumum blöðum á Vesturlönd-
um, að mönnum væri ofboðið
þegar ferill hans var rifjaður
upp, en það gleymdist allt með
Camp David. Vesturlandabúar
hafa alla tíð séð í gegnum fingur
við ísraelsmenn, hvernig sem
þeir hafa hagað sér gagnvart
Palestínumönnum, og ástæðan
er fyrst og fremst samvizkubitið
vegna fjöldamorða Hitlers á
Gyðingum. Vesturlandabúum er
nákvæmlega sama um Palest-
ínu-vandamálið, það eina sem
þeir hugsa um er að hagsmunum
þeirra sjálfra sé ekki stofnað í
hættu. Fyrir þeim eru Arabarík-
in ekkert annað en ein risastór
olíulind, og áhugi þeirra á
ástandinu í Miðausturlöndum
miðast ekki við annað en að þar
verði komið á friði svo olían geti
haldið áfram að streyma. Hvern-
ig til friðarins er stofnað skiptir
minna máli, og það eru mikil
mistök að halda að Camp David
hafi lagt grundvöll að lausn
Palestínuvandamálsins. Þótt
Sadat Egyptalandsforseti hafi
rofið samstöðu Araba með því að
ganga til samninga við ísraels-
menn þá er afstaða annarra
Arabaríkja óhögguð, sem sé að
Palestínumálið verði ekki leyst
nema með stofnun sjálfstæðs
Palestínuríkis í Palestínu, og að
Palestínumenn fái sjálfir að
ráða sínum málum. Arabar eru á
móti heimsvaldastefnu, í hvaða
mynd, sem hún birtist, enda
hafa þeir langa og bitra reynslu
af því fyrirbæri. Síðan nýlendu-
stefna Breta og Frakka leið
undir lok hafa Bandaríkjamenn
tekið upp merkið, ekkert síður en
Sovétríkin, og af hálfu Araba er
baráttan í grundvallaratriðum
gegn heimsvaldastefnu.
A þessa leið var í stórum
dráttum málflutningur þeirra
Araba, sem undirrituð átti tal
við um Palestínumálið á ráð-
stefnu arabískra og evrópskra
blaðamanna i Bagdad nýlega.
Tilgangur ráðstefnunnar var að
efna til skoðanaskipta um leiðir
til að auka samskipti og sam-
vinnu Araba og Evrópubúa. Þau
skoðanaskipti fóru sannarlega
ekki fram í ráðstefnusalnum,
heldur á göngum og í kaffistofu
ráðstefnuhússins. Ræðustóllinn
var lengst af upptekinn af full-
trúum og talsmönnum hinna
ýmsu samtaka, sem töldu það
skyldu sína að rekja afstöðu
umbjóðandans til hinna ýmsu
mála, sem fæst voru viðkomandi
auknum samskiptum Araba og
Evrópubúa.
í hópi þátttakenda var brezka
leikkonan Vanessa Redgrave, og
var það næsta furðuleg reynsla
að hlusta á þá konu flytja mál
sitt. Eins og kunnugt er stofnaði
hún stjórnmálaflokk fyrir
nokkrum árum, og nefnist hann
Byltingarflokkur verkalýðsins.
Flokkurinn, með Vanessu Red-
grave í broddi fylkingar, bauð
fram í þingkosningum í Bret-
landi í fyrra, en hlaut aðeins 225
atkvæði. Þrátt fyrir skipbrotið
hefur leikkonan ekki hætt
stjórnmálaumsvifum sínum og
gefur hún út dagblaðið „News
Line“, sem hún segir að daglega
sé dreift í 20 þúsund eintökum
um allar Bretlandseyjar, viðtak-
endum að kostnaðarlausu. Nú er
vitað mál, að blaðaútgáfa er
kostnaðarsöm, og sjálf segist
leikkonan fjármagna útgáfuna
með frjálsum framlögum stuðn-
ingsmanna sinna. Þótt ekki liggi
fyrir áþreifanlegar sannanir þá
er almælt í Bretlandi að „News
Line" sé rekið fyrir peninga frá
Gaddafi, Líbýuleiðtoga, en vitað
er um heimsóknir leikkonunnar
á hans fund.
Vanessa Redgrave lýsti því
fjálglega hvernig hún væri of-
sótt í heimalandi sínu vegna
þess eins að hún héldi fram
hinum göfuga málstað Araba og
þyrði að segja löndum sínum
hinn óþægilega sannleika um-
búðalaust. Sem hún stóð þarna í
píslarvætti sínu, er henni þótt
bersýnilega ekki svo hábölvað
sem hún vildi vera láta, talaði
hún sig smám saman upp í
verulegan hugaræsing, sem á
tímabili virtist ætla að enda með
grátkasti. Konunni tókst þó sem
betur fer að harka af sér, en
þegar hún hafði lokið máli sínu
voru ýmsir, sem veltu því fyrir
sér, hvort hún væri raunveru-
lega með fullum sönsum. Þá
daga, sem ráðstefnan stóð, leið
hún um sali með upphöfnum
þjáningarsvip, í fylgd með að-
stoðarmanni sínum, Alex Mitch-
ell, sem skrifar í „News Line“, en
hann er talinn vera „heilinn“ á
bak við stjórnmálaumsvif Bylt-
ingarflokks verkalýðsins og blað
leikkonunnar. Undirrituð gerðist
svo djörf að fara fram á það við
hina brezku leikkonu að fá að
eiga við hana stutt spjall, en
ekki var við það komandi. Því
miður — hún hafði ekki tíma, —
þær fáu mínútur sem hún kynni
að eiga aflögu yrði hún skiljan-
lega að helga arabískum blaða-
mönnum.
Ekki gat greinarhöfundur að
sér gert að spyrjast fyrir um
hvort það væri útbreidd skoðun,
að Vanessa Redgrave væri
heppilegur málssvari Palestínu-
manna. Svörin voru yfirleitt á þá
lund, að á Vesturlöndum væru
svo fáir, sem héldu fram þessum
málstað, að öll liðveizla væri
kærkomin. Vanessa Redgrave
væri þó altént fræg leikkona, og
almenningur tæki yfirleitt tillit
falið að leggja síðustu hönd á
þetta meinlausa plagg, sam-
ræma orðalag og fylgjast með
þýðingum. Einn þrímenning-
anna var frá Sambandi arab-
ískra blaðamanna, annar frá
Sambandi evrópskra blaða-
manna og sá þriðji frá alþjóðleg-
um samtökum, sem hafa bæki-
stöðvar í Prag, en í þeim sam-
tökum hafa kommúnistar, og þá
ekki sízt Sovétmenn, öll ráð.
Áður en upp var staðið kom í
ljós, að hinn tékkneski nefndar-
maður hafði gert sér lítið fyrir
og breytt í þýðingu níu efnisat-
riðum yfirlýsingarinnar. Ætlað-
ist hann til að yfirlýsingin rynni
í gegnum kerfið með þessum
„endurbótum" án þess að eftir
væri tekið. Fulltrúi evrópsku
blaðamannanna, sem var Belgi,
komst að þessum brögðum fyrir
tilviljun og hótaði að skýra frá
framvindu málsins í ræðu. Frek-
ar en að hleypa öllu í loft upp
komu Belginn og Arabinn sér
saman um að leggja til að
yfirlýsingin yrði alls ekki borin
undir atkvæði á ráðstefnunni, og
lauk málinu þar með.
Sá áhugi Araba á auknum
samskiptum við Evrópu, sem
minnzt var á í upphafi, á sér
margar ástæður, en ein ástæða
og ekki sú léttvægasta, er óttinn
við útþenslustefnu Sovétríkj-
anna. Þetta stórveldi er ekki
lengur í hæfilegri fjarlægð eins
og var til skamms tíma. Á einu
ári hafa aðstæðurnar gjör-
breytzt. Byltingin í íran og
upplausnarástandið þar hafa
gert það að verkum að þar hefur
skapazt tómarúm, sem Sovétrík-
in, köllun sinni trú, munu að
sjálfsögðu reyna að færa sér í
nyt. Þá hefur óvissuástandið
aukizt um allan helming eftir
innrás Sovétríkjanna í Afganist-
an, en innrásin hefur sannað
Aröbum, svo ekki verður um
villzt, að ásælni þessa stórveldis
er staðreynd og „rauða hættan"
er ekki lengur í hæfilegri fjar-
lægð, heldur rétt við bæjardyrn-
ar.
Grein: Áslaug Ragnars