Morgunblaðið - 16.02.1980, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. FEBRÚAR 1980
Gamalt fólk er ekki þrýstihópur:
„Ástandid í öldrunarlækningum og hjúkrunaraöstööu gamla fólksins er mjög bágboriö. Má
þar eflaust mörgu um kenna,“ sagöi Þór Halldórsson yfirlæknir Öldrunarlækningadeildar
Landspítalans aö Hátúni 10b, er Mbl. ræddi viö hann um starfsemi deildarinnar og öldrunarmál
almennt. „Gamla fólkiö myndar ekki þrýstihóp og á undanförnum árum hefur mestur hluti
fjárveitinga til heilbrigöismála fariö í aö byggja upp bráöaþjónustu og heilsugæzlustöövar. Viö
höfum s.l. áratug haft nægilega mörg sjúkrapláss fyrir bráöaþjónustu. Megniö af fjárveitingum
til heilbrigöisþjónustu á þeim sama tíma hefur fariö í uppbyggingu heilsugæzlustööva úti á
landi. þar af leiöandi hefur ekki veriö unniö sem skyldi aö uppbygginu öldrunarþjónustunnar í
Reykjavík þar sem þó helmingur landsmanna býr. Þar er jafnframt stærsta hlutfall gamals fólks
af heildaríbúatölu. Afleiöingin er mikill skortur á þjónustu fyrir sjúk gamalmenni, bæöi í formi
sérhæföra öldrunarlækninga, svo og hjúkrunar- og langlegudeilda. Átakanlegastur er þó
aöbúnaöur heilabilaös gamals fólks. Þaö viröist vera alfariö utan viö heilbrigöiskerfiö og aö
enginn beri ábyrgö á tilvist þess né líöan. Ætla má, aö í Reykjavík séu um 200—250 manns meira
eöa minna heilabilaöir, sem þurfa verulega aöstoö, annaö hvort inni á heimilum sínum eöa á
stofnunum.
Stór hópur sjúkra
er í heimahúsum
Ríkisvaldinu ber aö fjármagna
byggingu sjúkrahúsa aö 85% hluta
sem orsakar aö sveitarfélög leggja
ógjarnan út í slíkar framkvæmdir.
Af þessu leiöir aö í Reykjavík er
u.þ.b.- helmingur þessa sjúkrarým-
is í eigu Reykjavíkurborgar og hinn
helmingurinn í eigu ríkisins. Hluta
af þessari þörf hefur veriö sinnt af
einkastofnununum, DAS og
Grund, sem hafa sökum fjárskorts
átt mjög erfitt meö aö halda uppi
svo kostnaöarsamri þjónustu sem
sjúkrahúsrekstur er. Neyöarþörf-
inni hefur síöan veriö mætt meö
vistun þessara sjúklinga á hinum
ýmsu sjúkradeildum sjúkrahús-
anna þannig aö 15—20% af sjúk-
rarúmum þeirra eru aö jafnaöi
upptekin af langiegusjúklingum.
Þá er og óeölilega stór hópur
mikiö sjúkra gamalmenna í heima-
húsum.
Skapar þetta mikla erfiðleika í
heilbrigðiskerfinu almennt sem alls
ekki eru tímabundnir, ef ekkert
veröur aö gert. íslendingum á
aldrinum 80 ára 09 eldri fjölgar
mjög mikiö og þó Islendingar 67
ára og eldri séu ekki nema 9%
íbúanna í dag á móti 14—15% í
nágrannalöndum okkar stefnum
við óöfluga í svipaöa tölu.
Sveitarfélög hafa hins vegar
hafiö fjármögnun bygginga dval-
arheimila og íbúöa fyrir aldraöa. Á
því sviöi hefur því talsvert veriö
unniö, bæöi af opinberum aöilum
og félagasamtökum, þannig að
skiptingin í vistrými fyrir aldraöa er
mjög óhagstæö fyrir þá sjúku.
Ekki viðurkennd
sérgrein hérlendis
— Hvernig er starfseminni hér
háttaö?
„Deildin var sett á laggirnar
1975. Hún er ein af deildum
Landspítalans og hefur sömu sam-
eiginlegu þjónustu og aörar deildir.
Viöfangsefni öldrunarlækninga-
deildarinnar er í fyrsta lagi sjúk-
dómagreining, í ööru lagi meðferö
og í þriöja lagi endurhæfing, sem
felur í sér sjúkra-, iöju- og talþjálf-
un. í fjóröa lagi félagslækningar,
mat á þjónustuþörf, ákvörðun á
„Aðbúnaður
sjúkra gamal-
menna mjög
bágborinn
ingadeild hafi mun breiöara
starfssviö heldur en sérhæföar
deildir bráöaþjónustu, sem vana-
lega beita kröftum sínum aö því aö
finna og lækna einn ákveöinn
sjúkdóm, en gefa minni gaum aö
persónunni í heild og þeim ytri
aöstæöum sem skapa lífskjör
hennar.
Einn verulegur þáttur í starfsemi
öldrunarlækningadeilda er umsjón
meö langlegusjúklingum, jafnvel
þótt þessir sjúklingar dveljist á
stofnunum utan lóöar spítalans.
Stefna víða um
heim að hjúkrunar-
einingar séu smáar
Sjúklingum þeim, sem þurfa á
langtímastofnanavistun aö halda
má skipta í þrjá hópa eftir
þjónustuþörf:
1. Þeir sem eru mikiö veikir og
ósjálfbjarga. Þessir sjúklingar
þurfa vistun á hjúkrunardeild-
um, sem hafa alla hjúkrunar-
möguleika, eru hannaöir eins
og venjuleg sjúkrahús og meö
vel mannað hjúkrunarlið. Deild-
ir þessar eru best settar í sem
nánustum tengslum viö öldrun-
arlækningadeild.
2. „Léttari" hjúkrunarsjúklinga,
sem ekki þurfa mikla hjúkrun,
fremur aöstoö viö athafnir dag-
legs lífs. Þessir sjúklingar eru
best komnir á sérhönnuöum
hjúkrunardeildum sem eru
þannig geröar, aö sjúklingurinn
hefur sérherbergi meö snyrt-
ingu og eigin húsgögnum.
Deildin er þó þannig útbúin, aö
þar er til staðar fullkomin hjúkr-
unar- og hreinlætisaðstaða og
hægt er aö breyta herbergjum í
sjúkrastofu ef meö þarf. Stofn-
anir af þessu tagi hafa rutt sér
til rúms í Danmörku og eru
kallaöar „plejehjem.“
3. Heilabilaö gamalt fólk (ruglaö),
sem þarf vistun á sérhönnuöum
hjúkrunardeildum til aö hægt
sé aö mæta þeim vandamálum
sem fyrir koma viö gæslu þess.
Þessar deildir þurfa aö vera
hálflokaöar meö góöu athafna-
svæöi bæöi úti og inni. Heppi-
legast er aö slíkar deildir séu
litlar, u.þ.b. 15—20 sjúklingar
og helst í stærri hjúkrunarein-
ingum.
atakanlegastur hja
heilabiluðu gömlu fólki“
Dagviatunaraöstaöan í Hétúni er mikiö notuö. Geta fyrrverandi viatmenn hjúkrunardeilda dvaliö þar
daglangt eöa hluta úr degi og eytt tímanum viö leatur, hannyröir og aöra tómstundaiöju í
fólagsskap jafnaldranna. Veitir þetta þeim mikiö öryggi aö sögn Þórs.
Þaö er almenn stefna nú í
öldrunarlækningum víöa um heim,
aö hjúkrunareiningar skuli vera
smáar og ekki yfir 60—80 vistrými
og dreiföar um íbúöarhverfi, en þó
undir faglegri stjórn öldrunarlækn-
ingadeilda.
Því miður hefur öldrunarlækn-
ingadeild Landspítalans ekki yfir
aö ráöa þessum tegundum vist-
rýmis, eins og aö framan getur.
Veldur þetta verulegum vandræö-
um í starfsemi deildarinnar þar
sem aögangur aö hjúkrunarrýmum
þeim, sem fyrir eru í borginni, er
mjög takmarkaöur og ekkert eftir-
lit af hálfu hins opinbera meö
hvernig hjúkrunarrýmin eru nýtt.
Tenging heimilis og
félagsmála-
þjónustunnar
mikið atriði
— Meö hvaöa hætti telur þú aö
hægt sé aö auka möguleika aldr-
aöra til aö vera sem lengst í
heimahúsum?
vistunarformi, sem heppilegast er
fyrir sjúklinginn. í fimmta lagi
kennsla og lækningarannsóknir á
öldrunarsjúkdómum. Kennsla
læknanema er því miður óformuö,
því engin kennsla hefur ennþá
farið fram í öldrunarlækningum á
vegum læknadeildar háskólans.
Þó hefur farið fram kynning á
þessari sérgrein á vegum félags-
lækninga undir forystu landlæknis.
Læknadeildin hefur heldur ekki
viöurkennt sérgreinina hérlendis,
jafnvel þótt viöurkenning sé fengin
í öllum nágrannalöndum okkar.
Viö deildina starfa einnig opnar
deildir, þ.e.a.s. dagspítali, sem hóf
starfsemi sína í marz 1979 og
göngudeild, sem er þó enn í mjög
litlum mæli vegna þess aö ekki
hefur fengist leyfi fyrir nægilega
mörgum læknum.
Markmiöiö meö starfseminni er
aö hjálpa öldruöu fólki aö búa eins
lengi í sínu eölilega umhverfi og
frekast er unnt meö því aö taka
tillit til þeirra fjölþættu vandamála
sem gamalmenni í nútímaþjóöfé-
lagi á oft og einatt við aö stríöa.
Einnig má segja, aö öldrunarlækn-
Rætt við Þór
Haltdórsson
yfirlækni
öldrunar-
deildar
Land-
spítalans
um heil-
brigðismál
aldraðra
Breyttir þjóöfélagshættir eiga
áreiöanlega mestan þátt í aö ýta
þessu fólki á stofnanir. Viö erum
nýkomin úr bændaþjóöfélagi þar
sem taliö var sjálfsagt aö tvær eöa
jafnvel þrjár kynslóöir byggju undir
sama þaki og aðstoöaði þar hver
annan. Fjölskyldan heföi þá miklu
þjónustuhlutverki aö gegna í sam-
félaginu í umönnun barna og
aldraðra. í dag lifir fjölskyldan ekki
á launatekjum eins aöila. Allir, sem
vettlingi geta valdiö, streyma á
vinnumarkaöinn og enginn er til aö
sjá um þá sem minna mega sín,
sem þar af leiðandi lenda á
stofnunum í mun ríkari mæli en
áöur var.
Starfsemin, sem viö reynum aö
halda hér uppi, stefnir aö því aö
tengja saman stofnanaþjónustu og
utanstofnanaþjónustu eins mikiö
og mögulegt er. Frá byrjun hefur
deildin haft samvinnu viö heimilis-
hjálp Félagsmálastofnunar Reykja-
víkurborgar og heimahjúkrun í því
skyni aö efla tengsl og samvinnu
milli þessara aöila og hefur sú
starfsemi gefið góöa raun. Læknar
og félagsráögjafi hittast vikulega
meö forstjórum heimahjúkrunar