Morgunblaðið - 16.02.1980, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. FEBRÚAR 1980
17
Reyna Sovétmenn að leggja
Júgóslavíu undir sig?
Sem betur fer er það svo í
þeim heitu umræðum, sem nú
fara fram um utanríkisstefnu
Bandarikjanna, að unnt er að
heyra nokkrar yfirvegaðar
raddir þeirra, sem eldri eru.
Og bandarisk blöð, sjónvarps-
og útvarpsstöðvar sýna nú
meiri áhuga en oft áður á því
að hlusta á þessar raddir.
Auðvitað hefur verið hlustað
á þær til þessa en tiltölulega
skammt er liðið síðan banda-
rísk dagblöð tóku að hvetja
þessa menn til að skrifa á þær
síður sínar, þar sem marg-
víslegar skoðanir eru látnar í
ljós. Nú má lesa þar greinar
eftir marga sagnfræðinga,
heimspekinga og fyrrverandi
embættismenn, sem fegnir eru
til þess að láta í ljós álit sitt á
atburðum líðandi stundar á
meðan almennur áhugi á þeim
er vakandi.
Unnt er að nefna mörg
dæmi um þessa samvinnu, en
hér verður staðnæmst við
George Frost Kennan.
George Kennan fæddist í
Milwaukee og á 76 ára afmæli
16. febrúar. Hann hefur fylgst
náið með sovéskum málefnum
allar götur síðan hann fór sem
ungur utanríkisþjónustu-
maður til Eystrasalts-land-
anna fyrir 52 árum.
Hann aðstoðaði William
Bullitt við að opna fyrsta
bandaríska sendiráðið í
Moskvu 1933. Síðan starfaði
hann oftar en einu sinni í því
sendiráði og varð sendiherra
þar 1952 og síðar varð hann
sendiherra í Júgóslavíu
1961-63.
Þess vegna þótti skynsam-
legt að eiga við hann bréfa-
skipti um nýjustu áhyggjuefni
manna í Washington, þ.e.a.s.
að eftir fráfall Títós mar-
skálks kynnu Sovétmenn að
reyna að ná Júgóslavíu undir
áhrifavald sitt. Kennan hafði
þetta til málanna að leggja:
1. Aldrei hefur sést nokkur
vísbending um það, að Sovét-
menn hefðu hug á því að beita
hervaldi til að ná Júgóslavíu
aftur inn í ríkjahóp sinn.
Hefðu Kremlverjar haft slíkt í
hyggju hefði hentugasti
tíminn til þess verið fyrir
langa löngu.
2. Aðalatriðið er, að Sovét-
menn eiga sér engan dyggan
hóp stuðningsmanna í Júgó-
slavíu, sem gæti skapað
grundvöll fyrir ríkisstjórn,
sem væri vinveitt Sovétríkjun-
um og þjónað hagsmunum
þeirra af undirgefni. Þar sem
slíkan hóp er ekki að finna,
hefði það einungis í för með
sér gífurleg vandræði, ef sov-
éski herinn reyndi að hernema
landið.
3. Kennan bætir við, að her-
námið jafngilti því meirihátt-
ar hernaðaraðgerð jafnvel við
bestu aðstæður. Júgóslavar
ráða yfir þriðja öflugasta
hernum í Evrópu og eru prýði-
legir hermenn. Kæmi til hern-
aðarátaka væru þeir búnir til
bardaga á láglendi og síðan
hyrfu þeir til fjallanna, sem
liggja um landið endilangt. í
George
Kennan
segir
álit
sitt
síðari heimsstyrjöldinni börð-
ust þeir í fjöllunum við 14
þýskar herdeildir. Nú eru þeir
miklu betur undir það búnir að
berjast í fjöllunum en þá. Ætti
að gjörsigra þá þar þyrfti
líklega minnst 30 til 50 her-
deildir til þess. Ekkert bendir
til þess, að Sovétmenn hafi
búið sig undir slíkar aðgerðir_.
4. Þá bendir Kennan á, að
til þess að komast til Júgó-
slavíu þurfi Sovétmenn að fara
með herafla sinn yfir Rúmeníu
fimm til sex hundruð kíló-
metra leið og líklega einnig
yfir hluta Ungverjalands.
Kennan telur, að þeir séu með
lítinn sem engan herafla í
Rúmeníu nema með samþykki
Tito fagnar Leonid Brezhnev i Belgrad 1976.
Eftir James Reston dálkahöfund New York Times
rúmensku stjórnarinnar, og
Kennan segir, að ekkert geti
vakið eins mikla andstöðu
hennar.
5. Yrði nokkur slík árás
gerð myndu Búlgarar krefjast
þess að fá að taka þátt í henni
og nota tækifærið til að leggja
undir sig júgóslavnesku Make-
dóníu, sem þeir hafa ávallt
sóst eftir. Kæmi til þess
myndu Grikkir og Albanir
blanda sér í málið og þá hæfist
að nýju stríð á Balkanskaga ef
ekki í Evrópu allri.
6. Að mati Kennans kæmi
hér til álita svo mikið umrót,
að áhrifa þess mundi gæta um
alla Evrópu og leiða til end-
urmats á því ástandi sem þar
ríkir nú, ekki síst í Mið- og
Austur-Evrópu. Kremlverjar,
sem eiga nú þegar í nokkrum
erfiðleikum með að hafa fulla
stjórn á Varsjárbandalags-
löndunum, væru ekki aðeins að
stofna yfirráðum sínum þar í
hættu, þeir gætu mjög líklega
búist við því, að hernaðarað-
gerðir í Júgóslavíu (sem
mundu hafa gífurleg áhrif á
ítalska hagsmuni) væri ekki
unnt að einangra og kynnu
þess vegna að leiða til allsherj-
arstríðs í Evrópu og þá að
öllum líkindum til bandarískr-
ar þátttöku í því.
Menn geta jafn auðveldlega
verið sammála kenningu
George Kennans um Júgó-
slavíu eins og þeir geta verið
ósammála honum um ótta
hans yfir því, að stjórn Carters
hafi gengið of langt í viðbrögð-
um sínum við innrásinni í
Afganistan. Hitt er athyglis-
vert, að Kennan var höfundur
þeirrar kenningar, að útþenslu
Sovétríkjanna í heiminum yrði
að „halda í skefjum", og hann
varar menn við því nú að búast
ekki við hinu versta vegna
Afganistans og Júgóslavíu.
Hér í Bandaríkjunum fara
þannig fram umræður nú, ekki
milli Carters og Kennedys —
eða annarra forsetaframbjóð-
enda, sem virðast hafa lítið til
málanna að leggja. Heldur eru
það alvarlega hugsandi menn í
háskólunum og fyrrverandi
starfsmenn ríkisins, sem fjalla
um málin í dálkum blaðanna,
sem hafa komist að þeirri
niðurstöðu, að þessi vandamál
séu of alvarleg til að einungis
fréttamenn þeirra og dálka-
höfundar skrifi um þau.
BÍLASÝNING
Sýnum laugardag og sunnudag frá kl. 1-6
Komið og skoðið hina vinsælu og sparneytnu Renault bíla íhúsakynnum okkar að
Suðurlandsbraut 20
KRISTINH GUÐHASON HF.
SUÐURLANDSBRAUT 20, SÍMI 86633