Morgunblaðið - 01.05.1980, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. MAÍ1980
Ástin og frelsið í
þjóðlegri umgjörð
Þjódleikhúsið:
SMALASTÚLKAN OG ÚTLAG-
ARNIR.
Höfundar:
Sigurður Guðmundsson og
Þorgeir Þorgeirsson.
Lýsing: Kristinn Daníelsson.
Leikmynd og búningar: Sigur-
jón Jóhannsson.
Leikstjóri: Þórhildur Þorleifs-
dóttir.
Ef unnt er að tala um þjóðlega
íslenska leikhefð er ljóst að
hlutur Sigurðar Guðmundssonar
í henni er mikill. Nægir að nefna
að hann aðstoðaði Matthías
Jochumsson við gerð Útilegu-
mannanna.
En nú hefur Þorgeir Þor-
geirsson minnt okkur á leikrita-
skáldið Sigurð Guðmundsson
með því að gera úr Smalastrku
hans leikritið Smalastúlkuna og
útlagana. Breytingar á texta
munu ekki vera ýkja miklar, en
niðurröðun efnis er með öðru
móti en hjá Sigurði, enda Þor-
geir staðráðinn i að koma með
boðlega sýningu handa nútíma-
fólki. Vinnubrögðum sínum lýsir
hann í bréfi til Sigurðar málara
sem er eins konar eftirmáli
bókarinnar Smalastúlkan og út-
lagarnir, útg. Iðunn 1980. í
bréfinu segir Þorgeir m.a.: „Ég
bjó mér til persónu sem hugsaði
á þínum forsendum en hafði þó
mína vitneskju um leikhúsið í
dag og þá áhorfendur sem það
sækja. Þennan náunga setti ég í
það að ljúka verki þínu, Smala-
stúlkunni". Ennfremur stendur í
bréfinu: „Þín kynslóð hafði til-
hneigingu til að ræða um Frelsið
og Astina með stórum stöfum
hvorttveggja. Hugtök ykkar
voru massíf og traust, nánast
áþreifanleg frá okkar sjónarhóli
í dag. Mér liggur við að segja að
þau hafi haft lit og lögun. Eg hef
það til marks um aðra reynslu,
fleiri vonbrigði kanski að hugtök
okkar eru varfærnislegri og
loftkenndari í dag, en samt þarf
það ekki endilega að merkja að
okkur sé minna niðrifyrir".
í Smalastúlkunni og útlögun-
um er einföld og einlæg saga um
ástir á fjöllum uppi. Helga,
dóttir Guðmundar bónda, hittir
Grím, son útlaganna Björns og
Sigríðar. Þau laðast hvort að
öðru í sakleysi og gáska æskunn-
ar. Ást þeirra frelsar útlagana
að lokum þegar þeir mæta dóm-
ara sínum. Útlaginn Eldjárn
sem kennt hefur Grími kvenhat-
ur mælir fram lykilorð verksins:
„Enginn er svo sterkur að hon-
um sé ráðlegt að hælast um við
ástina. Enginn veit nær henni er
að mæta. Hún er alstaðar. Og
enginn skyldi ætla að verja aðra
fyrir henni — fremur en sjálfan
sig — eða að stjórna ástum
annarra".
Foreldrar Gríms sem tíðar-
andinn bannaði að njótast flýja
á fjöll. Harðýðgi foreldra og
hræsni kirkjunnar manna eru
andstæður þess frelsis sem eftir-
sóknarverðast er. Ekki síst verð-
ur kirkjan fyrir bitrum skeytum,
þjónar hennar taldir gjörspilltir,
gráðugir og fullir girndar. Sú
mynd er nú reyndar ærslafengin
af hálfu höfunda á sama hátt og
vergirni Möngu griðku og hátt-
erni siglda lausamannsins Jóns
Guddusonar er einkum til að
kitla hláturtaugarnar.
Lögmaður, fulltrúi valdsins, er
látinn tala af segulbandi og
undirstrikar sú aðferð hið ó-
mannúðlega og fjarræna sem
sífellt er að ráðskast með aðra,
boða og banna. Lögmaður er
samt kallaður niður til fólksins í
lok leiksins og kemur þá í
mannlegu gervi sem greinir
hann ekki tilfinnanlega frá öðr-
um villuráfandi sauðum.
Smalastúlkan og útlagarnir er
leikrit sem með hugkvæmum
lausnum á ýmsum vandmeðförn-
um stöðum í frumgerð verksins
ætti að geta orðið dæmigert
fyrir hið sígilda útlagaminni og
jafnframt átt nokkurt erindi til
samtímans í umræðu sinni um
mannleg samskipti yfirleitt. í
prentaðrði gerð eru leikstjóra
gefin ströng fyrirmæli um ýmis
tæknileg atriði. Þótt ekki sé
farið nákvæmlega eftir þeim
hafa þau orðið að gagni. Þórhild-
ur Þorleifsdóttir er kunn fyrir
Lelkllst
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
lifandi sviðsetningar, hið leik-
ræna gildi sem er ekki aðeins
orð. Henni hefur tekist vel að
þessu sinni. Þó held ég að ekki sé
síður um vert það sem Sigurjón
Jóhannsson kemur til leiðar með
leikmyndum sínum. Hann hefur
að eigin sögn farið í smiðju til
hollenska málarans Pieters
Bruegels sem var uppi á sama
tíma og leikritið er látið gerast,
þeas. sextándu öld. Þetta djarfa
tiltæki Sigurjóns hefur heppn-
ast, búningar eru fallegir og
litríkir, sviðsmyndir þótt ekki
séu flóknar, sterkar og hreinar í
tjáningu sinni. Ekki síst skal
nefnt framlag ljósameistarns
Kristins Daníelssonar.
Mesta athygli vakti leikur
þeirra Árna Blandons sem leikur
Grím og Tinnu Gunnlaugsdóttur
sem leikur Helgu. Þessi hlutverk
eru viðkvæm, gætu hæglega orð-
ið of angurvær ef kunnáttu
Háskólatónleikar
Ursula Ingólfsson-Fasshind.
píanó og Ketill Ingólfsson,
píanó.
Efnisskrá:
Fr. Schubert: Mars í D-dúr
op. 51.
W.A. Mozart: Sónata í D-dúr
K.V. 448.
Fr. Schubert: Fúga í e-moll
op.152
W.A. Mozart: Fúga í c-moll
K.V. 426
Joh. Brahms: Tilbrigði í B-
dúr op. 56 um stef eftir J.
Haydn.
Tónllst
eftir RAGNAR
BJÖRNSSON
Tónleikasalurinn í Félags-
stofnun stúdenta er vægast
sagt óheppilegur til tónleika
af því tagi sem hér um ræðir
og er mér reyndar til efs að
nokkurri alvarlegri tónlistar-
iðkun sé greiði gerður með
staðsetningu í umræddum sal.
Hafi salur þessi verið byggður
Ursula Ingólfsson
til tónlistarflutnings er það
enn ein sönnun þess hvað
byggingarfræðingum eru mis-
lagðar hendur þegar um er að
ræða að reikna út hljómburð
eða að teikna á umhverfi til
tónlistariðkana. Þessir gallar
húsnæðisins komu því miður
niður á flutningi hinna annars
ágætu listamanna Ursulu og
Ketils Ingólfssonar, en hér
naut sín hvorki tækni né
blæbrigði í leik og ef þau hjón
leyfðu sér að leika sterkar en
„piano“ varð hljómurinn strax
óskýr, glamurkenndur og öll
pedalnotkun hættuleg. Best
slapp Brahms þó frá húsinu og
naut flutningurinn sín þar
best. Hugsanlega hefði verið
viturlegt, við.þessar aðstæður,
að sleppa viðkvæmum verk-
efnum eins og Mozart-sónöt-
unni. E.t.v. hefði einnig verið
heppilegra að snúa flyglunum
gegnt hvor öðrum, og tilbreyt-
ing hefði verið ef þau hjón
hefðu skipt um sæti á stund-
um, því þótt vafalaust sé oft
heppilegt að láta konuna ráða
á heimilinu má það ekki verða
um of á tónleikapallinum og
engin ástæða er fyrir Ketil að
setja ljós sitt undir mæliker.
Gaman væri að fá að heyra
þau hjón öðru sinni musisera
saman á tvö píanó, en þá við
allt aðrar aðstæður.
Ketill Ingólfsson
Rennir sér á rúlluskautum
niður Champs Elyseé á
hverjum sunnudagsmorgni
Þegar ég heimsótti hana einn
laugardag, var hún í óða önn að
raða saman alls kyns teikning-
um af kjólum og drögtum, sem
eiga eftir að skapa tísku kvenna
í ár víða um heim. Ástæðan fyrir
veru Helgu hér er sú, að hingað
fluttust foreldrar hennar, en
faðir hennar var sendiherra í
París. Hér er Helga búinn að
vera í tíu ár og festa eins miklar
rætur og íslendingur getur fest
annarstaðar en á Islandi. Helga
fór í teikniskóla hér í París og
segist smátt og smátt hafa valið
tískuteiknun, því að hún segist
alltaf hafa haft áhuga á fötum.
Hún ferðast töluvert vegna
starfsins, er meðal annars búin
að fara til Asíu og Afríku til að
kynna það, sem Feraud hefur á
boðstólum.
Hún segir að það sem hún
teikni helst um þessar mundir
Anna Nissels,
fréttaritari Mbl.
í París, ræðir
við Helgu Björns-
son tízkuteiknara
Helga Björnsson er
starfandi tískuteikn-
ari hjá Louis Feraud í
París. Hún er búin aö
koma sér vel fyrir í
fallegri íbúö á Rue
Fbg st. Honoré ná-
lægt Sigurboganum,
þar sem hún lætur
fara vel um sig.
séu svokallaðir olíukjólar, þar
sem ríkar Arabakonur sækja
sína tísku mikið til Feraud.
Auðvitað væru fleiri við-
skiptavinir, þar á meðal Ma-
dame Bar, kona franska forsæt-
isráðherrans. Þekktar söngkon-
ur eins og Nana Mouskori fengu
lánaða kjóla fyrir konserta. Ut-
lánastarfsemi á kjólum er hjá
Feraud, það er að segja ef
manneskjan er nógu fræg eða
fer í fína veislu innan um vel
þekkt fólk, þar sem myndir eru
teknar, undir myndinni verður
auðvitað að standa að tiltekinn
kjóll sé frá Feraud.
Ég spurði Helgu hvort það
væri möguleiki fyrir mig að fá
lánaðan kjól til að fara í afmælið
hennar ömmu?
Jú, jú, svaraði hún, ef hann
félli algjörlega fyrir þér. Þá vita
allar fallegar, íslenskar stúlkur
það hér með.