Morgunblaðið - 01.05.1980, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. MAÍ1980
27
Daníel Dgtníelsson læknir:
Á síðustu dögum hefur vaknað
nokkur umræða um skipan heil-
brigðismála á íslandi, og er það
vel.
Kostnaður vegna heilbrigðis-
mála mun nú einn hæsti útgjalda-
liður fjárlaga okkar. Það er því í
hæsta máta tímabært, að neyt-
endur heilbrigðisþjónustunnar, al-
menningur í landinu, taki þessi
mái til gaumgæfilegrar athugunar
og umræðu, enda e.t.v. ekki fjar-
stætt að ætla, að á þessum vett-
vangi mætti árlega spara umtals-
verðar upphæðir, án þess að rýra
þjónustuna — eða bæta þjónust-
una án aukinna útgjalda.
Jú, deilan stendur um það,
hvernig þessu markmiði verði bezt
náð. Og hér erum við komin inn á
stórpólitískan vettvang. Hér eig-
ast við tvær andstæðar kenningar.
Sú sem segir: „Það er með hinu
óhefta einkaframtaki, sem mark-
inu skal náð. í heilbrigðismálum
sem annars staðar reynist hin
frjálsa samkeppni bezt.“
í nýlegri grein um þessi mál,
ritaðri af lækni, segir svo m.a. í
hneykslunartón: „Sækja þarf um
leyfi til að reisa eða stofna
heilbrigðisstofnun, hvaða nafni
sem hún nefnist. Engar lækningar
má stunda nema að fengnu leyfi."
Daníel Daníelsson
slíkrar skriffinnskumaskínu sem
þeirrar, er hér um ræðir.
Það virðist og næsta furðuleg
kenning, að samfara því, að sam-
göngur og samskiptamöguleikar
allir hér á íslandi hafa tekið
byltingarkenndum framförum,
verði nauðsyn valddreifingar í
heilbrigðismálum ríkar, og stofna
þurfi heilt stofnanabákn til þess
eins að koma upplýsingum af
landsbyggðinni til Reykjavíkur.
Ég tel, að starfsmenn heilbrigð-
isyfirvalda, hverju nafni, sem þau
nefnast, verði svo bezt í stakk
búnir til að vinna sín störf, að þeir
ástundi sem nánast samband og
samvinnu við þær heilbrigðisstétt-
ir, sem við störf eru víðsvegar um
landið.
Slíkt milliliðalaust samband
Dymbilviku-hugleiðing
um heilbrigðismál
Mjög athyglisverðar greinar
Sigurðar Þórðarsonar í Mbl. þann
13. og 14. marz, hafa átt verulegan
þátt í að vekja umræðu um þessi
mál. Markmið okkar í heilbrigðis-
málum hlýtur að vera, að stuðla
að því að sem bezt þjónusta sé þar
veitt fyrir sem minnst fjármagn.
Það hlýtur, í dag, að teljast
sanngirniskrafa hins almenna
launamanns á íslandi, sem vart er
meira en hálfdrættingur í launum
ávið starfsbræður sína í ná-
grannalöndum, að hann fái notið
góðrar læknisþjónustu fyrir sig og
fjölskyldu sína við lægsta mögu-
lega gjaldi. Um þetta eru víst allir
sammála, eða hvað? Við skulum
ætla, að svo sé. En um hvað er þá
deilt?
Hugmyndir um eftirlitslausan
rekstur sjúkrastofnana, ogjafnvel
skottulækningar, virðist enn eiga
sína talsmenn. Annars kallast
þetta e.t.v. frjálshyggja í dag.
Hin kenningin er sú, sem segir:
„Við íslendingar, sem nú losum
200 þús. manns, mundum teljast
smá grunneining í heildarskipu-
lagi heilbrigðismála, jafnvel í
þeim smáríkjum, sem við teljum
standa okkur næst. Það hlýtur því
að blasa við hverjum þeim, er til
þekkir, hver fjarstæða það er, að
margar stofnanir eigi hlut að því
að skipuleggja, og togast á um
þann litla skerf, sem okkar litla
samfélag getur offrað þessum
málaflokki."
Ein stofnun, sem helgar sig
Fjalaköttur-
inn sýnir M
í KVÖLD, fimmtudag, kl. 21, á
laugardaginn kl. 17 og á sunnu-
daginn kl. 17, 19:30 og 22 sýnir
Fjalakötturinn í Tjarnabíói kvik-
myndina „M“ eftir Fritz Lang.
Mynd þessi er byggð á sönnum
atburðum og fjallar hún um
barnamorðingja í Þýskalandi á
árunum fyrir seinni heimsstyrj-
öldina. Var myndin bönnuð fyrst
um sinn af nasistum þar sem þeir
töldu myndina fjalla um þá sjálfa.
Hlutverk barnamorðingjans er
leikið af Peter Lorre. Myndin er af
Lorre í „M“.
Miðstjórn Framsóknarflokksins:
Stofnuð verði orku-
nýtingarráð og orku-
sparnaðardeild
Orkunýtingarráð, sem
vinni „að mótun alhliða orku-
nýtingarstefnu'* og sérstök
orkusparnaðardeild við Iðn-
aðarráðuneytið eru meðal til-
lagna í ályktun miðstjórnar-
fundar Framsóknarflokksins
um helgina um orkumál.
Varðandi raforkukerfið ályktaði
miðstjórnarfundurinn m.a., að
markvisst verði unnið að hring-
tengingu aðalstofnlína; Vest-
fjarðalínu verði lokið í ár, suð-
austurlínu til Hafnar í Hornafirði
á næsta ári og hringtengingu
síðan lokið 1983.
Framsóknarmenn vilja leita
allra leiða til að gera raforku-
framleiðslu með olíu óþarfa næsta
vetur og segja að í því skyni þurfi
að auka Þórisvatnsmiðlun með
vatnaveitum og frekari virkjunum
gufu við Svartsengi, Bjarnarflag
og Kröflu. „Unnið verði að gufu-
öflun við Kröflu þannig að orku-
verið komist í fulla notkun hið
fyrsta." Framsóknarmenn vilja
efla rannsóknir á háhitasvæðum
og veita auknu fé til jarðhita-
rannsókna. Framkvæmdum við
allar jarðvarmaveitur, sem nú eru
áformaðar, verði lokið á árinu
1982.
Framsóknarmenn benda á að
framleiðsla fljótandi eldsneytis
geti orðið hagkvæm hér á landi
innan tíðar og telja nauðsynlegt
að gera hagkvæmnisathugun fyrir
verksmiðju, sem framleiðir fljót-
andi eldsneyti.
Þá vilja framsóknarmenn að
kannað verði, hvort hagkvæmt og
tímabært sé fyrir ísland að gerast
aðili að Alþjóðaorkumálastofnun-
skipulagningu heilbrigðismála í
landinu og nýtur tilstyrks fróð-
ustu sérfræðinga, hlýtur að vera
hæfust til að ákveða dreifingu
fjármagns til þessara mála hverju
sinni. Hin þröngu sjónarmið
hreppapólitíkurinnar hljóta ávallt
að skila þar lakari árangri en
styrk, upplýst miðstýring. Því tel
ég hugmyndina um „Heilbrigðis-
stofnun íslands" allrar athygli
verða og e.t.v. líklega leið til að
bjarga þessum málum úr því
völundarhúsi skriffinnsku- og
stofnanaöngþveitis, sem þau nú
eru stödd í.
Á Alþingi gerðust nefnilega þau
tíðindi 1978, að inn í heilbrigðis-
lögin frá 1973 var bætt kafla um
skiptingu landsins í átta læknis-
héruð með átta héraðslæknum og
átta heilbrigðismálaráðúm. Þetta
ofan á allar heilsugæzlustöðvar og
sjúkrahús með sínar stjórnir,
læknaráð og starfsmannaráð.
Það má því með sanni segja, að
okkar heilbrigðismál séu undir
ráðstjórn. Ég hefi tekið þátt í
miklum umræðum í hópi lækna
um þessi mál, en aldrei heyrt
frambærileg rök fyrir stofnun
sýnist vænlegast til að veita þeim
gleggsta og víðasta yfirsýn yfir
þörfina svo sem hún er á hverjum
stað á hverjum tíma.
Ég hygg, að ef vegamálin ein
eru undanskilin, séu heilbrigðis-
málin sá málaflokkur hérlendis,
sem harðast hafi órðið fyrir barð-
inu á hreppapólitíkinni í víðustu
merkingu þess orðs.
Þetta birtist ekki aðeins í dreif-
býlistogstreitu á milli sveitarfé-
laga. E.t.v. sér þessu hvergi ljósar
stað en í Reykjavík. Ekki verður
framhjá þeirri staðreynd gengið,
að hlutur lækna í þessu máli er
lakur og stéttinni sízt til sóma.
Smákóngasjónarmið, bergmál
hreppapólitíkurinnar, hafa staðið
í vegi fyrir sameiningu sjúkrahús-
anna í Reykjavík og þar með
eðlilegri sérgreinaskiptingu, heil-
brigðismálum okkar til ómælds
tjóns. í landi, þar sem sjúklinga-
fæð í ýmsum sérgreinum er fag-
legt vandamál, togast e.t.v. þrjú
sjúkrahús á um sjúklingana.
Á síðustu áratugum hafa til-
komið í læknisfræði mörg ný og
óhemjudýr tæki til rannsókna og
lækninga. Svo dýr, að jafnvel
stórveldi telja sér um megn að
offra einu slíku á aðeins 200
þúsund sálir.
í landi, sem fjárhagslega berst í
bökkum, gætum við átt á hættu,
að fest yrðu kaup á 2—3 slíkum
tækjum, sem staðsett yrðu með
nokkuð hundruð metra millibili í
Reykjavík.
Á liðnum áratugum hafa hálf-
karaðar byggingar heilbrigðis-
stofnana blasað við augum okkar
víðs vegar um landið.
Við höfum upplifað stærsta slys
íslenzkra sjúkrahúsamála, þegar
ákveðið var að reisa Borgarspítala
í stað þess að veita því fé, er
þangað fór, til frekari uppbygg-
ingar Landspítalans. Skilji mig
enginn svo, að hér sé kastað rýrð á
starfslið eða starfsemi Borgar-
spítalans. Aðeins er ég sannfærð-
ur um, að það sama starfslið hefði
getað veitt enn betri þjónustu við
enn betri skilyrði í stækkuðum
Landspítala.
Við höfum upplifað það, að ríkið
kaupir eitt sjúkrahús, en í stað
þess að tengja það ríkisspítölun-
um og auka þar með að marki
möguleika til skynsamlegri
verkaskiptingar, gerir það það að
einkastofnun fyrir vissan hóp
lækna.
Ég hygg, að ef menn nálgast það
verkefni, er hér hefur verið rætt,
með skynsemina eina að vopni, þá
blasi við þeim sú staðreynd, að
einasta leiðin til að koma á fót
hérlendis sjúkrahúsi, er uppfylli
skilyrði laga um „svæðissjúkra-
hús“ sé að sameina hin þrjú stóru
sjúkrahús höfuðborgarinnar í eina
stofnun undir einni stjórn. Þá tel
ég enga goðgá, þótt varpað sé
fram þeim spurningum, hvort
hugsanlegt sé, að ein vélvædd
rannsóknarmiðstöð læknisfræð-
innar, sem þjónaði Reykjavík og
landsbyggðinni með allar veiga-
meiri rannsóknir, gæti skilað betri
árangri fyrir minna fjármagn en
hinar ýmsu rannsóknarstofur
gera í dag. Og hvort ein, fullkomin
röntgenmiðstöð í Reykjavík gæti
e.t.v. státað af einum bezta tækni-
búnaði, sem vöi er á, fyrir það
fjármagn, sem rekstur hinna
ýmsu röntgendeilda kostar í dag.
Endanlega hlýtur sú að vera
heildarniðurstaða allra skynsam-
legra athugana þessara mála, að
betri þjónusta fyrir minna fjár-
magn fáist fram við fræðilega
skipulagningu en frumskógakerfi,
þar sem hreppa- og smákónga-
pólitík ræður framvindu mála.
Adorjan — Hubner I.
Eins og kunnugt er lauk fyrir
skömmu einvígi þeirra Adorjans
og Húbners með naumum sigri
þess síðarnefnda, 5*/2—4Vi. Eg
var Húbner til aðstoðar í þessari
keppni og var það erfitt, lær-
dómsríkt og stundum skemmti-
legt verkefni. Ég mun í nokkrum
pistlum greina frá því helsta,
sem þarna gerðist, en ýmis
„hernaðarleyndarmál" Húbners
verða þó að fá að liggja í
þagnargildi um sinn.
Keppnin fór fram í Bad Laut-
erberg í Harz í Vestur-Þýska-
landi. Bad Lauterberg er lítill
bær, en hótel eitt mikið er þó þar
að finna og innan veggja þess
Skák
Hiibner
eftir Guðmund
Sigurjónsson
var vettvangur einvígisins.
Skammt frá Bad Lauterberg
getur að líta sterklega landa-
mæragirðingu Austur-Þýska-
lands ásamt sprengjubelti og
varðturnum. I Harz-héraði er
landslag hæðótt og skógi vaxið
og þar eru sögð vera heimkynni
galdranorna, sem þjóta um loftið
á kústsköftum. Fáir verða þó við
þær varir, en þeim mun fleiri
heyra og sjá landamæraverði
Alþýðulýðveldisins þeysa með-
fram girðingunni á mótorhjólum
sínum.
Á áttundu hæð Revita-hótels-
ins eru bækistöðvar keppend-
anna. Fyrir enda gangsins hefur
Húbner aðsetur og í næsta
herbergi sá er þetta ritar. Síðan
koma herbergi „óvinarins" hvert
af öðru, því að hann er fjölmenn-
ur. í fylgdarliði Adorjans eru
eiginkona hans og tæplega árs-
gamalt barn þeirra, þrír (!)
aðstoðarmenn þ.e. alþjóðlegu
meistararnir Pinter, Tompa og
Horvath og síðast en ekki síst
sálfræðingur nokkur, sem ber af
að fríðleika, dr. Zoukhar, enda
ung og aðlaðandi kona. Ekki
árennilegt lið þetta, hugsaði ég
með mér, en Húbner taldi að
slíkt fjölmenni mundi einungis
trufla Adorjan, þegar til lengdar
léti.
Fyrir keppnina hafði Húbner
undirbúið sig, m.a. með því að
vinna að rannsóknum á byrjun-
um. Hort er í sama skákklúbbi í
Köln og Húbner, og höfðu þeir
athugað sitt af hverju tagi. Enn
fremur vann Húbner með Timm-
an og Kavalek að rannsóknum á
skák í viku með hvorum. Hann
virtist því koma vel undirbúinn
til leiks. Af undirbúningi Adorj-
ans hefur mér fátt borist til
eyrna.
Adorjan