Morgunblaðið - 01.05.1980, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. MAÍ1980 3 7
Þorsteinn Haraldsson nemi:
Er ríkið til þess að
þjóna einstaklingunum
Eins og fram hefur komið í
fréttum að undanförnu hefur út-
varpsstjóri kært upptöku á sjón-
varpsefni (þ.e.a.s. notkun mynd-
segulbanda) til rannsóknarlög-
reglu ríkisins.
Nýjustu frettir herma að íbúar
nokkurra blokka í Breiðholti séu
nú að koma á fót innanblokkar
sjónvarpskerfi til afnota fyrir
íbúa þeirra og hafi töluverðum
fjármunum verið varið í þetta.
Þetta tel ég spor í rétta átt, fólkið
vill frelsi sér til handa í þessum
málum. Helsta áhyggjuefni ríkis-
valdsins virðist vera það hvernig
það geti nú hagnast á þessu því
ekki eru greidd nein afnotagjöld
af þessum tækjum. Þess vegna fer
nú fram rannsókn á notkun og
dreifingu myndsegulbandstækja
hjá almenningi. Þeir halda víst
blessaðir mennirnir að endalaust
sér hægt að leggja nýjar álögur á
almenning í þessu landi. Eg er
alveg sannfærður um það að mörg
tæknin sem leiðir til framfara hjá
öðrum þjóðum nái seinna festu
hér á landi en annars staðar vegna
beinna og óbeinna ráðstafana
ríkisvaldsins.
Annars er það alveg furðulegt
hversu mikil stöðnun virðist ríkja
hjá ráðamönnum ríkisfjölmiðl-
anna og hjá ráðamönnum landsins
yfirleitt. Engar nýjungar virðast
eiga upp á pallborðið hjá þeim í
þeim málum er snerta ríkisfjöl-
miðlana.
Eins og flestum er kunnugt um
hefur orðið mjög hröð þróun á
sviði fjölmiðlunar erlendis. Hægt
er að velja á milli útvarps- og
sjónvarpsrása (t.d. í Bretlandi og
Bandaríkjunum) og einnig er það
orðið töluvert algengt í Bandaríkj-
unum að fólk sé í sambandi við
sjónvarpskaplastöð og geti óskað
eftir þeim kvikmyndum og þáttum
sem það hefur áhuga á gegn
smávægilegu gjaldi. Einnig það að
fólk eigi myndsegulbandstæki og
taki upp efni að vild.
— eða ein-
staklingarnir
til að þjóna
ríkinu?
En ísl. ráðamenn virðast ekki
fylgjast með þessari þróun eða
hreinlega loka augunum fyrir
henni.
Hér er einungis ein sjónvarps-
stöð með einni rás sem skammtar
sjónvarpsefni til fólks að eigin
geðþótta. Þær kvikmyndir sem ísl.
sjónvarpið sýnir eru í mörgum
tilfellum eldgamlar, myndir sem
þóttu boðlegar fyrir 30—40 árum.
Það er því engin furða þótt fólk
fari út í það að eyða hundruðum
þúsunda í myndsegulbönd og kvik-
myndaspólur til þess að geta verið
eigin dagskrárstjóri.
Sú stund nálgast sem betur fer
óðum að íslenskir sjónvarpsáhorf-
endur og útvarpshlustendur geti
án mikils tilstands valið á milli
útvarps- og sjónvarpsstöðva í
gegnum gervihnetti óháð valda-
mönnum ríkisfjölmiðlanna nema
þeir séu búnir að finna leið til þess
að koma í veg fyrir þessa þróun?
Ríkisútvarpið
Ekki þarf annað en að lesa
lesendasíður dagblaðanna til þess
að sjá álit hlustenda útvarpsins á
því efni sem þar er flutt. Þar er
undantekningalaust skrifað um
lélegt efnisval þess.
Ég held að mikill hluti þjóðar-
innar sé mér sammála í því að
útvarpið sé löngu staðnað í efnis-
vali og þáttagerð.
í könnun sem fyrirtækið Hag-
vangur gerði á sínum tíma kom
fram að margir þættir eru í
útvarpinu sem fólk var löngu hætt
að hlusta á. Niðurstaða könnunar-
innar og lesendasíðu blaðanna
bera augljóst vitni um það að
ríkisútvarpið stenst ekki þær
kröfur sem neytendurnir (hlust-
endurnir) gera til þess.
En þá vaknar stóra spurningin:
Er ríkisútvarpið fyrir hlustend-
urna, eða eru hlustendurnir fyrir
ríkisútvarpið?
Hvað er til bóta?
Sumir tala um að lækningin sé
sú að sett verði á laggirnar önnur
útvarpsrás undir hatti ríkisút-
varpsins. Hvers vegna skyldu
menn halda það að sú leið yrði til
bóta þegar við höfðum gleggsta
dæmið þess eðlis fyrir framan
okkur, þ.e.a.s. ríkisútvarpið, þar
sem ríkisvaldið hefur ráðið ferð-
inni. Og hvaða ástæða er til þess
að ætla að fleiri slíkar forneskju-
stofnanir yrðu til góðs?
Frjálst útvarp
Eins og ég hef áður bent á
(grein í Mbl. 3. jan.) þá tel ég
heppilegustu leiðina þá að farið
verði út í það að gera útvarps-
rekstur frjálsan, þótt ekki yrði
nema til reynslu til að byrja með,
og að fylgst yrði með þróun þess.
T.d. er norski íhaldsflokkurinn nú
að kanna hvernig það kæmi út í
Noregi að gefa útvarpsrekstur
frjálsan þar í landi samhliða
ríkisrekna útvarpinu.
Þegar ég tala um frjálst útvarp
þá á ég við staðbundnar útvarps-
stöðvar þ.e.a.s. sem ná yfir visst
afmarkað svæði. Þessar stöðvar
myndu hlíta hlutleysisreglum líkt
og ríkisútvarpið.
Væri þessi leið farin myndi
valfrelsi hlustendanna aukast um
leið og t.d. afskekkt byggðarlög
gætu nýtt sér þetta með því að
borsteinn Haraldsson
setja upp litla staðbundna út-
varpsstöð til að þjóna eingöngu
viðkomandi byggðarlagi.
En þá tala sumir um það að
þetta myndi kosta svo mikla
peninga þannig að aðeins fjár-
sterkir aðilar gætu komið sér upp
útvarpsstöð. Það er útbreiddur
misskilningur að dýrt sé að setja á
fót staðbundna útvarpsstöð.
Stofnkostnaður yrði t.d. aðeins
lítið brot af kostnaði við eitt
dagblað. Hér í Reykjavík eru nú
gefin út 5 dagblöð og fjöldinn allur
af blöðum og tímaritum sem út
koma vikulega eða mánaðarlega
plús þau blöð sem gefin eru út úti
á landi.
Varla eru þeir margir sem vildu
að hér væri aðeins eitt dagblað
útgefiö af ríkisvaldinu?
En óhætt er að fullyrða að þetta
yrði ódýrara fyrir hlustendur
heldur en ef farið yrði út í það
setja á laggirnar aðra ríkisrekna
útvarpsrás en peningum til þeirra
framkvæmda yrði aflað eftir
gömlu formúlunni sem ríkisvaldið
hefur notað, það yrðu hærri
afnotagjöld og væntanlega hærri
skattar, en þykir þó sumum nóg
komið.
Umræða um þessi mál hefur
hlaupið fyrir brjóstið á ráða-
mönnum ríkisútvarpsins og þeim
sem þar starfa. Það er að vísu
skiljanlegt þar sem þeim þykir
eflaust ansi nærri höggvið að
sinni atvinnu. Ef útvarp yrði gefið
frjálst þá yrðu þeir að standast
þær kröfur sem hlustendur settu
þeim og fengju einkunn eftir því.
Litvæðing sjónvarpsins var
mikið hitamál hjá ráðamönnum
RUV á sínum tíma og sumir
lögðust gegn því að út í þær
framkvæmdir yrði farið. Þeir eru
varla margir sem telja að litvæð-
ing sjónvarpsins hafi verið óþörf
eða óarðbær.
Það er mitt álit að fjölmiðlar
hafi ekki tekið nógu vel á þessari
umræðu. Það þurfa að fara fram
opinber skoðanaskipti um þessi
mál og væru þar ríkisfjölmiðlarn-
ir til góðs nýttir.
STEF-gjöldin
Eins og flestum er eflaust kunn-
ugt um þá borgar ríkisútvarpið —
og sjónvarpið svokölluð STEF-
gjöld. Þ.e.a.s. visst gjald á hverja
spilaða hljómplötu. Þetta giald
virðist skipta tugum milljóna ár-
lega. Einnig virðast öll kvik-
myndahúsin greiða þetta gjald.
Mér þætti forvitnilegt að fá svör
við nokkrum spurningum sem ég
beini til viðkomandi ráðamanna.
1. Hvað greiddu útvarp og sjó-
nvarp í STEF-gjöld á árinu
1979?
2. Hvað voru það mörg prósent af
rekstrarkostnaði þessara
tveggja stofnana?
3. Hvað greiða kvikmyndahúsin í
STEF-gjöld árlega og hve mörg
prósent eru greidd af hverjum
bíómiða til STEFs?
4. Hvernig er þeim peningum sem
inn fást með STEF-gjöldunum
varið?
5. Borga fleiri aðilar STEF-gjöld
en ríkisfjölmiðlarnir og kvik-
myndahúsin? Ef svo er, þá
hvaða stofnanir eða fyrirtæki?
6. Hverjar voru heildartekjur
STEFs af STEF-gjöldunum á
árinu 1979?
7. Hverjir eru aðilar að STEF?
Bindumst samtökum
Það er brýn þörf á því að þeir
sem láta sig þessi mál einhverju
skipta, hvar svo sem þeir í flokki
standa, bindist sterkum samtök-
um til þess að knýja fram endur-
bætur á þessum málum.
Útvarpshlustendur — og sjón-
varpsáhorfendur þurfa að sýna
ráðamönnum þessa lands fram á
það að ekki þýði alltaf að setja
kíkinn fyrir blinda augað.
Vil viljum endurbætur og sýn-
um það í ræðu og riti.
Við viljum framfarir í stað
stöðnunar.
verður bílasýning á Akureyri frá ki. 13.00 -i8.oo
að Fjölnisgötu 1b (Verkstædishús Höldurs sf.)
HÖLDUR SF.
TRYGGVABRAUT 14 - AKUREYRI - SfMI 21715
Komið, skoðið og reynsluakið þeim bestu frá Japan
SAPPORO
COLT 1200 GL
LANCER 1600 GL
GALANT 1600 GL
A
MITSUBISHI
^MOTORS__