Morgunblaðið - 04.06.1980, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNÍ 1980
Bragi Óskarsson:
Hitaveita
Að undanförnu hafa orkumál
verið mjög til umræðu enda er eitt
brýnasta verkefnið, sem liggur
fyrir hér á landi, að innlendar
orkulindir verði nýttar svo sem
kostur er. Síhækkandi olíuverð á
erlendum markaði hefur knúið á
um að innlendir orkugjafar væru
virkjaðir og hefur sú þróun orðið
svo ör að segja má að bylting hafi
orðið í orkumálum landsmanna á
síðustu árum. Nýting jarðvarma
til húshitunar og rafmagnsfram-
leiðslu á stóran þátt í þessari
byltingu og er nýtanlegur jarð-
varmi þó hvergi nærri fullnýttur.
Þrátt fyrir mikla þörf skjótra
aðgerða í orkukreppunni og mikils
framkvæmdahraða við byggingu
orkuveranna, hefur víðast tekist
mjög vel til við þessar fram-
kvæmdir. Undantekning er þó
Kröfluvirkjun á Norðurlandi, sem
hefur verið einn hrakfallabálkur
frá upphafi og er hvergi nærri séð
framúr með hverjum ósköpum því
fyrirtæki lýkur. En þó Krafla hafi
ekki skilað þeim arði, sem vænst
var í upphafi, hafa framkvæmdir
þar veitt ómetanlega reynslu og
þekkingu á þeim vandamálum sem
fylgja nýtingu jarðvarma, — og
þannig komið í veg fyrir að
hliðstæð mistök ættu sér stað
annars staðar. Erfiðleikunum við
Kröflu hafa verið gerð rækileg skil
í fjölmiðlum og margir látið ljós
sitt skína á kostnað Kröflunefnd-
ar — enda jafnan auðvelt að vera
vitur eftirá.
Hinu hefur minna verið haldið á
lofti — þeim framkvæmdum í
orkumálum sem tekist hafa vel, —
þar sem allt hefur gengið eins og í
sögu. Þessi grein er einmitt um
eitt slíkt fyrirbæri, — Hitaveita
Suðurnesja við Svartsengi.
Rétt er að taka það fram hér í
upphafi að Hitaveita Suðurnesja
er að öllu leyti íslenzkt framtak,
— íslenzk hugmynd, íslenzk hönn-
un og íslenzk smíð. Reyndar er
orkuverið sjálft það eina sinnar
tegundar í heiminum og er það
fyrst og fremst þess vegna, sem ég
fer svo náið út í sjálft orkunámið
síðar í þessari grein.
Ég ræddi við Ingólf Aðalsteins-
son, framkvæmdastjóra Hitaveitu
Suðurnesja, og rakti hann helstu
áfanga í aðdraganda og uppbygg-
ingu fyrirtækisins.
Árið 1971 voru gerðar tilrauna-
borholur í Svartsengi sem lofuðu
góðu og sýndu að veruleg orka var
til staðar. Þessi árangur þótti
réttlæta frekari rannsóknir og
voru gerðar tvær borholur, 1500 og
1700 m að dýpt, og einnig gerð
jarðfræðileg rannsókn á umfangi
jarðhitasvæðisins. Niðurstaða
þessara rannsókna varð sú að í
Svartsengi væri til staðar hita-
orka sem nægja myndi allri
byggðinni á Suðurnesjum að
Keflavíkurflugvelli meðtöldum.
Þegar þessar niðurstöður lágu
fyrir, hófust viðræður milli sveit-
arfélaganna sjö á Suðurnesjum og
var ákveðið að stofna Hitaveitu
Suðurnesja sem sameiginleg fyrir-
tæki árið 1974. Nauðsynlegt var
talið að íslenzka ríkið yrði meðeig-
andi í fyrirtækinu til að tryggja
rétt Keflavíkurflugvallar til af-
>ta af hitaveitunni. Er eignarað-
ild sveitarfélaganna 60% en ríkis-
ins 40%. Eignaraðildin innan
sveitarfélaganna var ákvörðuð
eftir höfðatölu í byggðarlögunum
og er þannig:
Keflavík 31,04%
Grindavík 8,11%
Njarðvík 8,70%
Sandgerði 5,55%
Garðahreppur 3,76%
Vatnsleysuströnd 2,13%
Hafnir 0,71%
Alls 60.00%
Árið 1975 hófst lagning aðveitu
til Grindavíkur og voru fyrstu
húsin tengd þar í nóvember 1976.
Næsti áfangi var lagning aðveitu
frá Svartsengi til Njarðvíkur og er
sú lögn um 12 km á lengd. Síðan
voru lagðar aðveitur og dreifiveit-
ur í Keflavík og Innri Njarðvík og
lokið við tengingu þar um áramót-
in 1977—78. Því næst voru lagðar
aðveitur til Sandgerðis og Garðs
og dreifiveitum lokið þar 1978. Á
árinu 1979 var svo lokið við að
leggja í Voga og nær nú hitaveitan
til 90% af íbúum Suðurnesja. Alls
eru þessar lagnir um 165 km á
lengd.
Þeir staðir, sem hitaveitan nær
ekki til, svo sem Hafnir og hluti
Vatnsleysustrandar, njóta engu að
síður góðs af hitaveitunni. Þeir
sem búa á þessum svæðum og
kynda með olíu, fá mismuninn á
kyndingarverði með olíu og hita-
veituverði greiddan frá Hitaveitu
Suðurnesja, þegar olíustyrkur hef-
ur verið dreginn frá, — og njóta
þeir þannig sömu kjara og íbúar á
þeim svæðum sem hitaveita nær
til.
Þegar komið er í Svartsengi
Stjórn Hitaveitu Suðurnesja. Talið frá vinstri: bóroddur Sigurðsson vatnsveitustjóri, Albert Albertsson
yfirverkfræðingur, Finnbogi Björnsson framkvæmdastjóri, Albert Kari Sanders bæjarstjóri, ólafur G.
Einarsson alþm., Gunnar Jónsson sveitarstjóri og Ingólfur Aðalsteinsson framkv.stj.
Inni í Orkuveri I. — Bragi Eyjólfsson yfirverkstjóri meðal tröllkatla.
forhitara og afloftara.
blasa við þrjár reisulegar bygg-
ingar. Lengst til hægri (sjá ljós-
mynd) er Orkuver I, sem sér
fyrrnefndum sveitarfélögum fyrir
heitu vatni og þar er einnig
rafmagnsframleiðsla. I húsinu
fyrir miðju er stjórnstöð, þaðan er
allri starfsemi hitaveitunnar
stjórnað frá einum sal, — auk þess
er í húsinu rúmgóður salur þar
sem tekið er a móti hópum er
áhuga hafa á að kynna sér starf-
semi fyrirtækisins. í húsinu til
vinstri er Orkuver II sem enn er
ekki tekið til starfa, — það mun
sjá Keflavíkurflugvelli fyrir heitu
vatni auk þess sem þar verður
rafmagnsframleiðsla og verður
það væntanlega fullgert á þessu
ári.
Eins og sést á myndunum eru
mannvirkin í Svartsengi mjög
glæsileg en falla jafnframt vel að
landslaginu þarna, — og er það
reyndar einkennandi fyrir fram-
Varmaskiptakerfi Orkuver I
Lágþrysti
Háþrýstiskilja
Afloftan
Lokahitari T" byggða
Eftirnitari
Kalt vatn frá borholu
Heitt vatn ur borholu
Háþrystigufa
Forhitaö vatn
Lágþrystigufa
Eftirhitaö vatn
Vatn. 8em ferair kerfinu
Vatn eftir afloftun
Til byggöa
Gufuborhola
Kaldavatnsborhola
Suðurnesja
— Svartsengi