Morgunblaðið - 04.06.1980, Blaðsíða 14

46
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNÍ 1980
Á
hrogn-
kelsa-
veiðiim
eftir ÁSGEIR ÞÓRHALLSSON
Klukkan átta að morgni í júlí
síðastliðið sumar mætti greinar-
höfundur við gömul rauð timbur-
hús er standa á sjávarkambinum á
Ægisíðu. Annað húsið var tvílyft
og þar hafði fiskur verið saltaður
á neðri hæðinni en verbúð á efri.
Nú eru grásleppuhrogn söltuð í
þessu húsi. Appelsínurauð plast-
trilla með færeyska laginu og
hvítu stýrishúsi stóð á sporvagni
efst í fjörunni, glussaspil í stafni,
net um borð. Logn var en þung-
skýjað. Ég gekk inn í tvílyfta
húsið, þar var Jón Sigurðsson í
Görðunum og sonur hans Björn að
gera klárt í róður.
„Jæja, þú ert kominn, vinur. Þú
færð ekki betra veður til að fara
með,“ sagði Jón og sat í götóttum
hægindastól.
Ég gekk um gólf og ræskti mig,
það brakaði í trégólfinu og viður-
inn var rauðleitur.
„Þetta gólf fúnar aldrei því það
er orðið svo salt,“ sagði Jón og hló
við.
„Hvenær byrjaðir þú að róa á
grásleppu?" spurði ég.
„Ég byrjaði að fara með pabba
svona 10—11 ára. Hann reri þar
til hann dó, nítíu og tveggja og fór
fyrst sem unglingur."
„Voru hlutirnir ekki öðruvísi í
þá daga?“
„Ég man að um fermingu var
hrognunum kastað í beljurnar en
grásleppan söltuð. Þá fékk maður
10 pund af smjöri fyrir 100
grásleppur. ‘35—‘40 fóru þeir að
kaupa hrognin, salta í tunnur og
flytja út. Nú fer þetta aðallega til
Bandaríkjanna og Vestur-Þýska-
lands, þar eru þau lituð og seld
sem kavíar."
„Þú notar plasttunnur sé ég?“
Gólfplássið var þakið plasttunn-
um og voru lokin laus á.
„Já , þær eru fínar; leka ekki,
þurfa ekki að liggja í bleyti og það
þarf ekki að slá þær til.“
„Hvað hafið þið margar tunnur
á vertíð?"
„Nú eru komnar 78, ætli þær
verði ekki um áttatíu. Vertíðinni
er að ljúka, lýkur 17 þessa mánað-
ar; hófst 17 apríl. Þetta er lang-
skársta vertíðin, vorum ekki með
nema 48 tunnur í fyrra."
„Hvað eru þið með mörg net?“
„Núna erum við með rúmlega
100 net í sjó, búnir að taka slatta
upp, vorum mest með um 140 net;
fimm net í trossu."
í hlaðið rann bíll og út steig
ungur maður með skegg og tveir
drengir.
„Ég ræ ekki í dag. Fiskifræðing-
urinn ætlar með og mæla grá-
sleppurnar, hann gerir að aflanum
svo ég þarf ekki að koma með,“
sagði Jón og nikkaði.
„Ertu ánægður með bátinn?
„ Já, þeir eiga þakkir skilið fyrir
að smíða þessa báta. Þó er slæmt
að olíutankurinn skuli vera úr
trefjaplasti því olían leysir trefj-
arnar sem stífla olíudæluna. Einn-
ig er stýrisblaðið of lítið því
báturinn beygir ekki í afturábak. I
bátnum er Volvo Penta vél og er
það fyrsta flokks vara, en vara-
hlutaþjónustan hér er fyrir neðan
allar hellur; ekki einu sinni til
olíusigti. Ef eitthvað bilar geta
menn misst af grásleppuvertíð-
inni, því maður þarf að bíða svo
lengi.
Eiginlega ekki eigandi þessar
vélar nema maður eigi kunningja í
Gautaborg.
„Er dýrt að fara út í þetta?"
„Stofnkostnaðurinn er mikill,
svona 10 milljónir, en það er ágætt
verð fyrir hrognin ef maður saltar
þau sjálfur."
Hann sýndi mér herbergi þar
sem söltunin fer fram, þar voru
sigti og fíngert salt í pokum, gólfið
var lakkað, veggir hvítmálaðir;
allt snyrtilegt.
„Björn er búinn að salta. Hrogn-
in þurfa að standa yfir nóttina svo
sjórinn sígi af þeim.“
Björn, ungur maður með
hreistraða kollhúfu, stóð við raf-
magnsspil, lúga var til að sjá út,
og beindi orðum til mín:
„Drífðu þig um borð ef þú ætlar
að koma með.“
Ég klifraði um borð með
myndavél dinglandi um hálsinn og
skrifblokk á lofti, í blússu og
götóttum strigaskóm. Fiskifræð-
ingurinn og synir hans voru
komnir um borð og hann var að
klæða sig í rauðan sjógalla. Bátur-
inn byrjaði að renna í átt til
sjávar með vaxandi ferð. Er bát-
urinn var kominn í sjóinn óð
Björn út í á uppháum gúmmíbux-
um, losaði úr sleðanum og hoppaði
upp á stefnið. Vélin var ræst og
bakkað út úr vörinni. Jón stóð á
trépalli og veifaði. Stefna var
tekin til hafs, vélin sett á fulla
inngjöf. Ég fann byrðinginn titra
undir fótum mínum. Björn stóð
inni í stýrishúsi og söng hástöfum;
en ég og fiskifræðingurinn sátum
úti á dekki.
„Hefur þú rannsakað hrognkels-
in lengi?“ spurði ég.
„Hver er tilgangurinn með þess-
um rannsóknum?"
„Meðal annars að athuga stærð,
ástand og veiðiþol hrognkelsa-
stofnsins. Þetta er nytjafiskur
sem margir hafa afkomu af. Ár-
angurinn kemur ekki í ljós fyrr en
fylgst hefur verið með aldurs-
samsetningu aflans í mörg ár. Um
þessar mundir er mest um sex ára
fisk, en átta ára fyrri hluta
vertíðar; fimm ára áberandi í
fyrra. Þetta gæti verið toppár.“
„Eru hrognkelsin við ströndina
allt árið?“
„Nei. Þetta er farfiskur sem
heldur sig úti í reginhafi en leitar
grunnsævis til hrygningar og er
að ganga alla vertíðina. Þau hafa
sogskál fremst á kviðnum og soga
sig við steina í vondum veðrum."
„Á hverju lifa hrognkelsi?"
spurði ég og vindurinn feykti til
blaði í skrifblokk minni.
„Á svifdýrum svo sem marfló og
ljósátu."
„Klekjast hrognin laus í sjón-
um?“
„Nei. Rauðmaginn gætir hrogn-
anna sem límast í svampkenda
köku, myndar straum að horgnun-
um svo þau fái súrefni og ver þau
gegn hættum, á meðan etur hann
ekkert. Seiðin halda sig i eitt ár á
grunnsævi. Hrognkelsi geta orðið
allt að 12 ára.“
„Vá, svo gömul grásleppa ætti
að vera með slatta af hrognum?"
„Mest er vitað um u.þ.b. 3 kíló í
grásleppu en kíló er algengt."
Báturinn var kominn út fyrir
Suðurnes og nálgaðist Kerlinga-
skerið. Það braut á því. Skammt
frá duggaði svört og drungaleg
siglingabauja. Utan af hafi kom
„Þetta hefur verið mitt verkefni
frá 1974.“
„Ertu að þessu upp á eigin
spýtur?"
„Nei, ég vinn hjá Hafrannsókn,"
sagði fiskifræðingurinn og brosti.
Hann kvaðst heita Vilhjálmur
Þorsteinsson og í ljós kom að
netin í bátnum voru á hans vegum
og var ætlunin að leggja þau, þótt
rauðmaganet séu yfirleitt lögð á
vorin.
„Ætlunin er að veiða rauðmaga
til merkinga," sagði hann.
„Er þetta ekki skemmtilegt við-
fangsefni?"
„Jú, jú. Ég hef ferðast víða um
landið og kynnst mörgum
skemmtilegum körlum, þeir
skammast og fá útrás. Hef ein-
ungis verið í þessu undanfarin ár,
enda næg verkefni."
„Hvað er það sem þú gerir
helst?"
„Taka þarf sýni, merkja fiska,
aldursgreina, fara yfir veiði-
skýrslur. Var sjálfur með lítinn
plastbát á tímabili."
„Hvers vegna voru leyfisveit-
ingar settar á grásleppuveiðarn-
ar?“
„Það er til að hægt sé að
fylgjast með sókninni, fá veiði-
skýrslur og koma í veg fyrir
ofveiði á þéttsetnustu veiðisvæð-
unum.“
„Af hverju er rauðmaginn
minni en grásleppan?"
„Það hlýtur að hafa eitthvað
líffræðilegt gildi, þetta hefur
þróast svona. Stærðarmismunur
kynja er hjá mörgum dýrategund-
um.“
Jón í Göröum