Morgunblaðið - 04.06.1980, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNÍ1980
61
Þingsíða Mbl. spurði for-
menn þingflokka þriggja
spurninga við þinglausnir,
varðandi liðið þinghald:
1).
Hver væru athyglisverðust mál liðins þings,
2) • Á hvaða hátt þetta þing væri frábrugðið öðrum.
3) • Hvað hefði verið helzt aðfinnsluvert við þinghaldið.
Svör þeirra birtast hér á síðunni.
Páll
Pétursson:
„Allvel
hefur
til
tekizt“
• 1. Ég held að ekki verði um það
deilt að Alþingi hafi afgreitt
allmörg mikilvæg mál í vetur.
Mörg þeirra bera þess þó nokkur
merki að ríkisstjórnin og stuðn-
ingsmenn hennar hafi stundum
verið í tímahraki. Ég óttast að
sumt af því sem afgreitt hefur
verið eigi eftir að þurfa lagfær-
ingar við áður en langt um líður.
Þar á ég við mikilvæg lagafrum-
vörp um skattamál sem raunar
voru leiðréttingar og viðbætur við
skattalög Mathiesens, lög um holl-
ustuhætti og öryggi á vinnu-
stöðum, sjómannalög, húsnæðis-
málalöggjöfina og fleira.
Fjárlög og lánsfjárlög eru auð-
vitað alltaf mjög mikilvæg við-
fangsefni hvers árs. Ég held að
allvel hafi tekist við fjárlög og
raunar lánsfjárlög líka að svo
miklu leyti sem það stóð í valdi
Alþingis og ríkisstjórnar að hafa
áhrif á þá þróun. Alltof margt var
ákvarðað fyrirfram af „ríkjum í
ríkinu" sem jafnvel voru búin að
taka lán og eyða þeim áður en
heimild Alþingis kom til, svo sem
Járnblendiverksmiðjan á Grund-
artanga.
• 2. Þetta þing hefur verið mjög
óvenjulegt. Það sem einkum veld-
ur því er nokkuð óvænt stjórnar-
myndun, þar sem nokkrir sjálf-
stæðismenn gengu til liðs við
Framsóknarflokk og Alþýðu-
bandalag í stað Alþýðuflokksins
sem hljóp frá fyrra samstarfi. Það
voru út af fyrir sig góð skipti.
Þetta er miklu starfhæfari, sam-
hentari og því langtum sterkari
stjórn heldur en sú ríkisstjórn þar
sem Alþýðuflokkurinn reyndi allt-
af að „terrorisera" samstarfs-
flokkana með hótunum um stjórn-
arslit væri ekki öll della látin eftir
þeim.
Hinsvegar safnaðist saman
efnahagsvandi sem betur hefði
verið reynt að leysa í fyrrahaust á
grundvelli tillagna okkar Fram-
sóknarmanna.
Þrátt fyrir nokkuð samheldinn
meirihluta er staða ríkisstjórnar-
innar veik á þinginu hvað varðar
embættismenn og nefndir. Það
hefir þó bjargast nokkuð vel nema
undir það síðasta og raunar ber
þess að geta að ýmsir stjórnarand-
stæðingar hafa iðulega hlaupið
undir bagga með stjórninni.
• 3. Persónulegt uppgjör nokk-
urra Sjálfstæðismanna hefur
langt um of mótað umræður og
starfshætti, sérstaklega nú
síðustu vikurnar. Umræður hafa
yfirleitt verið leiðinlegar í vetur
og snjallar skylmingar miklu
fátíðari heldur en t.d. í fyrra. Þá
hafa málþófsræður verið of al-
gengar. Ég er mjög andvígur því
að takmarka málfrelsi í regiu-
bundnum umræðum, og vil láta
sómatilfinningu þingmanna setja
þeim skorður, þó eru nokkur
sorgleg dæmi frá þessu þingi um
að sómatilfinning hefur ekki dug-
að þeim.
Þeir sem þræta fyrir að þeir
hafi verið með málþóf ættu að lesa
ræður sínar og fá þær birtar í
Morgunblaðinu orðrétt, þá sæi
þjóðin hvort þar hafi ekki í
mörgum tilfellum verið um gagns-
laust þvaður að ræða, augsýnilega
flutt til að tefja tímann og þing-
störfin.
Stjórnarandstöðunni hefur nú á
síðustu dögum tekist að lítillækka
ríkisstjórnina með því að hnekkja
ákvörðun hennar um þinglok og
halda okkur uppi á snakki og
þannig komið í veg fyrir að tími
ynnist til nauðsynlegs samráðs við
launþega um bráðnauðsynlegar
viðnámsaðgerðir við dýrtíðarflóð-
inu, þannig að við missum af einu
tækifærinu enn til að gera það
sem gera þarf. Hins vegar má það
hugga metnað stjórnarinnar að
við gátum þrælað öllum óskalist-
anum í gegnum þingið. Spurningin
er bara, hvort það var ekki of dýru
verði keypt.
Sighvatur
Björgvinsson:
„Vinnubrögð
óstjórnar,
upplausnar
og
stefnu-
leysis“
• 1. Fyrir utan hefðbundin við-
fangsefni Alþingis, svo sem gerð
fjárlaga og lánsfjárlaga, sem jafn-
an eru meðal stærstu verkefna
Alþingis, ber langhæst meðferð og
afgreiðsla félagslegra stórmála,
sem undirbúin voru og lögð fram á
sl. hausti af minnihlutastjórn Ai-
þýðuflokksins. Af slíkum stórmál-
um, sem ríkisstjórn Alþýðuflokks-
ins lagði fram og afgreiðslu hafa,
má nefna frumvarp til laga um
eftirlaun aldraðra, sem varð að
lögum fyrir jól og tryggði gömlu
fólki stóraukin lífeyrisréttindi;
frumvarp til laga um aðbúnað,
hollustuhætti og öryggi á vinnu-
stöðum; frumvarp til laga um
breytingu á sjómannalögum ásamt
frumvarpi til laga um breytingu á
lögum um lögskráningu, sem færðu
sjómönnum stóraukinn rétt til
samræmis við það sem best gerist í
landi. Öll þessi mál voru undirbúin
og flutt af ríkisstjórn Alþýðu-
flokksins. Þá má einnig geta um
nýja lagasetningu um húsnæðis-
mál, sem afgreidd var síðasta dag
þingsins. Hún var einnig undirbúin
og lögð fram af ríkisstjórn Alþýðu-
flokksins, en núverandi ríkisstjórn
gerði á frumvarpi ríkisstjórnar
Alþýðuflokksins nokkrar breyt-
ingar, sem m.a. hafa í för með sér
að fjármögnun húsnæðislánakerf-
isins stendur í algeru uppnámi og
ávinningur lagabreytinganna fyrir
launafólk er því orðinn léttvægari
en ella.
Þótt þinghald í vetur hafi verið
óvenju stutt hafa engu að síður
óvenjulega mörg mikilvæg félags-
leg málefni verið afgreidd á þessu
stutta þingi, sem fram voru lögð af
ríkisstjórn Alþýðuflokksins. Það
tel ég markverðast og mikilvægast
um þinghaldið í vetur.
Fjölmörg önnur mál, sem ríkis-
stjórn Alþýðuflokksins lagði fram,
náðu hins vegar ekki afgreiðslu.
Þar má nefna skattalagafrumvarp
um að afnema tekjuskatt af al-
mennum launatekjum í tveim
áföngum; 1980 og 1981; þannig að
hjón með rösklega 7 milljón króna
tekjur væru tekjuskattslaus, en
fjárlagafrumvarp Alþýðuflokks-
stjórnarinnar var við slíka tekju-
skattslækkun miðað. Af öðrum
málum ríkisstjórnar Alþýðuflokks-
ins, sem ekki náðu afgreiðslu, má
nefna frumvarp um stóraukinn rétt
til fæðingarorlofs, frumvarp um
verðtryggingu dómkrafna, frum-
varp að barnalögum, frumvarp um
ráðstafanir gegn skattsvikum og
stofnun skattadómstóls, frumvarp
um kvikmyndasjóð og fleira.
• 2. Líðandi þing er stórlega
frábrugðið öllum öðrum þingum,
sem ég hef fylgst með. Mikil
spenna og átök hafa verið á
undanförnum mánuðum í íslensk-
um stjórnmálum og er þeim átök-
um síður en svo lokið. Þau átök eru
djúpstæðari en oftast áður og
standa e.t.v. um meiri grundvallar-
atriði í stjórnmálabaráttunni en
almennt gerist. Eftir heils áratugs
stjórnleysi í efnahagsmálum, þar
sem ráðið hafa viðhorf og vinnu-
brögð óstjórnar, upplausnar og
staðfestuleysis, sem fylgt hafa
„framsóknarkommúnismanum,"
verður stöðugt fleirum nóg boðið og
afdráttarlausri kröfu um ger-
breyttar starfsaðferðir vex fylgi.
Þessi átök leiddu til þingrofs og
kosninga á sl. hausti og þau átök
munu vara þar til breyting fæst
fram, annaðhvort með aðild sumra
þeirra, sem enn ráða rangri vegferð
í stjórn landsins, eða þá án þeirra
atbeina.
Inn í þessi mál hafa svo blandast
átök í Sjálfstæðisflokknum, sem
fremur eiga sér persónulegar en
skoðanalegar orsakir, og hafa leitt
til þess að í raun hefur flokkurinn
klofnað með því að hluti hans
settist undir árar með Framsókn-
arflokki og Alþýðubandalagi, þegar
aðrir fengust ekki til þess, til að
viðhalda um sinn þeirri upplausn-
ar- og óstjórnarstefnu, sem fylgt
hefur verið sl. áratug með óskap-
legum afleiðingum.
Allt þetta hefur komið fram í
störfum þingsins í vetur og gert
það frábrugðið öðrum. Einkennin
bera þess þó ekki alltaf merki
hverjar raunverulegar orsakir eru
— en þær hafa verið þessar, sem ég
nú hef rakið.
• 3. Fyrir utan þau aðfinnslu-
verðu einkenni, sem stafa af þeim
orsökum, sem greinir í svari mínu
við spurningu 2 — og m.a. lýsa sér
í því, að einn af fjórum þingflokk-
unum, sem gegna mikilvægu lykil-
hlutverki í öllum þingstörfunum,
er nánast óstarfhæfur sem slíkur
vegna þess furðulega ástands að
hluti stjórnarliða kýs að starfa í
flokki með stjórnarandstæðingum
— þá eru aðfinnsluatriðin í starfs-
háttum nýliðins þings þau sömu og
allra nýliðinna þinga. í fáum orð-
um sagt er löngu orðið ljóst að gera
þarf róttækar breytingar bæði í
lögum um þingsköp Alþingis og
öðrum starfsháttum, sem bundnir
eru í stjórnarskrá svo sem eins og
um deildaskiptingu, eða eru venju-
bundin. Að kröfu Alþýðuflokksins
var ákvæði um endurskoðun á
öllum vinnubrögðum og starfshátt-
um Alþingis sett inn í stjórnarsátt-
mála ríkisstjórnar Ólafs Jóhann-
essonar, en sú endurskoðun fór
ekki fram. Ekkert slíkt ákvæði er í
stjórnarsamningi núverandi ríkis-
stjórnar, en nýliðið þing sem og
önnur síðari þing leiða í ljós brýna
nauðsyn á breyttum starfsháttum.
Formenn þingflokka hafa að und-
anförnu ræðst við um umbætur,
sem hægt er að gera á starfshátt-
um Alþingis án lagabreytinga og
var haldinn sérstakur fundur
þeirra þar um nú strax eftir
þinglausnir. Stjórnarskrárnefnd
fjallar um endurskoðun þeirra
starfshátta, sem bundnir eru í
stjórnarskrá og þingflokkur Al-
þýðuflokksins hefur ríkan hug á að
endurskoðun á þingskapalögum
geti hafist strax á næsta þingi eða
fyrr ef unnt væri.
Gestakennari
við Mynd-
lista- og Hand-
iðaskólann
Jörgen Bruun Hansen,
kennari við Dönsku lista-
akademíuna, var gesta-
kennari við Myndlista- og
Handíðaskóla íslands á
síðasta kennslutímabili.
Meðfylgjandi myndir voru
teknar á umræðufundi um
list og umhverfi, sem ný-
lega var haldin í M.H.Í.
þar sem Jörgen Bruun
Hansen var frummælandi
og sýndi kvikmynd.