Morgunblaðið - 04.06.1980, Blaðsíða 38

70
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNÍ1980
Nefndarálit sjálfstæðismanna um Vegaáætlun 1980:
„Söluskattur leggst ofan
á toll og benzíngjald44
Fjárveitinganefnd klofnaði i afatöðu til tillöKU um breytingu á
KÍldandi vegáaetlun fyrir árið 1980 á þskj. 348. Undirritaðir fuiltrúar
Sjálfstæðisflokksins i nefndinni eru algerlega andvÍKÍr þeirri
skattlagninKu á notkun bifreiða sem rikisstjórnin og stuðningsmenn
hennar á Alþingi hafa knúið fram samtimis þeim niðurskurði á
vegaframkvæmdum, sem þessi tillaga um breytingu á kíIdandi
vegáætlun hefur i för með sér. Skv. upplýsingum Vegagerðar rikisins
felur tillagan i sér 4,5 milljarða króna niðurskurð á raungildi
heildarfjárveitinga til vegamála miðað við gildandi vegáætlun.
Samtimis þvi hefur skattlagning á bensin verið aukin svo gifurlega aö
óviða er að finna dæmi slikra skattálaga meðal þjóða heims.
Nokkur höfuðatriði þeirrar öfugþróunar, sem átt hefur sér stað i
skattlagningu á umferðina og framlögum til vegamála siðan
sjálfstæðismenn fóru með rikisfjármálin 1978, eru þessi:
• 1. Engin einasta króna af 10 milljarða króna skattahækkun á
bensin umfram verðlagsbreytingar, sem orðið hafa siðan 1978,
fer til vegaframkvæmda. Þvert á móti hefur raungildi markaðra
tekjustofna og beinna eða óbeinna framlaga rikissjóðs til
vegamála minnkað nálægt 1 milljarði i fyrra og á þessu ári, ef
þessi tillaga verður samþykkt.
• 2. A yfirstandandi ári kæmi 4050 millj. kr. hærri fjárhæð til
vegaframkvæmda af bensinsköttum en þessi tillaga gerir ráð
fyrir skv. útreikningum Vegagerðar rikisins, ef sama hiutfall
þessara skatta gengi til vegaframkvæmda og raun varð á 1978
(Sjá fskj. IV).
• 3. Bein framlög úr rikissjóði að meðtöldum afborgunum og vöxtum
af lánum til vegagerðar væru skv. útreikningum Vegagerðarinn-
ar og fjárlaga- og hagsýslustofnunar 2810 millj. kr. hærri að
raungildi en tillagan gerir ráö fyrir miðað viö framlögin 1978.
(Sjá fskj. III og IV).
• 4. Rikisframlög af skatttekjum til vegagerðar eru þvi skv. þessari
tillögu skorin niður i raun um 6860 millj. kr. skv. útreikningum
fyrrgreindra stofnana miðað við þessi framlög 1978. Þetta
fjármagn er notað til eyðslu rikissjóðs i stað vegaframkvæmda.
• 5. A þessu timabili hefur heildarskattlagning rikisins á bensini
aukist á föstu verðlagi (fjárlaga 1980) um 9938 millj. kr. skv.
útreikningum Þjóðhagsstofnunar.
• 6. Framkvæmdamagn nýbygginga vega og brúa skv. þessari
tillogu er svo til það sama og meðaltal áranna 1975—1978 að
báðum meðtöldum þegar skattlagning á umferðina var millj-
arðatug minni.
• 7. í tillögunni er gert ráð fyrir 3,5 milljarða króna auknum
lántökum að raungildi miðað við lántökur til vegagerðar 1978 til
þess að standa straum af vegaframkvæmdunum i ár, sem ekki
eru meiri en meðaltal áranna 1975—1978.
íslendingar eru vanþróuð þjóð i vegamálum og eyða milljörðum
króna i vonlitið viðhald malarvega, viðhald og eldsneyti bifreiða, sem
við gætum sparað með þvi að leggja sem fyrst bundiö slitlag á
fjölförnustu þjóðvegi. Viða kemst fólk ekki leiðar sinnar á vetrum,
jafnvel i neyðartilfellum, vegna skorts á vel uppbyggðum vegum.
Auknar framkvæmdir i vegamálum eru við hlið orkuframkvæmda
arðbærasta og mesta félagslega verkefni þjóðarinnar sem bíður
úrlausnar.
Framangreind stefna, sem felst
í því að slá heimsmet i skatt-
heimtu á notkun bifreiða til eyðslu
úr ríkissjóði, en skera niður vega-
framkvæmdir, er því hvort
tveggja í senn andfélagslegt og
fjárhagslegt glapræði.
Við afgreiðslu vegáætlunar
fyrir 1979—82 talaði þáverandi
samgönguráðherra (núverandi
fjármálaráðherra) um „stórt
stökk upp á við“ árið 1980 í
vegamálum sem hann væri að
undirbúa með flutningi tillögu
sinnar. Ýmsir gerðu sér því vonir
um að í ár yrði sveigt af
óheillabraut ársins 1979, þegar
skattheimta var sú mesta sem þá
hafði þekkst af umferðinni, en
vegaframkvæmdir minnstar á
áratugnum. Þessu er því miður
ekki að heilsa. Þrátt fyrir ákvæði
málefnasamnings ríkisstjórnar-
innar, þar sem segir: „Staðið verði
við vegáætlun 1980—82“ er hún nú
skorin niður. „Stóra stökkið upp á
við“ varð ekki í framlögum ríkis-
sjóðs til vegamála. „Stóru stökkin
upp á við“ 1979 og 1980 eru í
skattlagningu á b ensín til eyðslu
fyrir ríkissjóð.
Niðurskurður einstakra þátta
gildandi vegáætlunar fyrir 1980.
Niðurskurður gildandi þátta
vegáætlunar skv. till. bitnar mest
á nýframkvæmdum vega og brúa.
Þar skortir 3182 millj. kr. á að
staðið sé við gildandi vegáætlun
að raungildi. Mestur er niður-
skurðurinn á svonefndum sérverk-
efnum í vegagerð, ef frá er talin
Borgarfjarðarbrú og vegagerð í
Önundarfirði. Þessi siðasttöldu
verkefni fá 380 millj. kr. hækkun
skv. till. frá gildandi vegáætlun í
verðbætur eða rúmlega 10%. önn-
ur sérverkefni eru skorin niður í
krónutölu um 16%, en að raun-
gildi um nálægt 45%. Hér er um
að ræða Þingvallaveg, veg um
Holtavörðuheiði, Héraðsvötn, Vík-
urskarð og Hvalnesskriður.
Almenn brúargerð er einnig
skv. tillögunni skorin verulega
niður frá vegáætlun að raungildi
eða 40%. Brú á Svarfaðardalsá á
Ólafsfjarðarvegi, sem verja átti til
218 millj. króna á verðlagi í ár, er
skorin niður og verður sú fram-
kvæmd ekki hafin á þessu ári.
Mikill niðurskurður er á sumar-
viðhaldi vega og verður það ein-
ungis 73% af því sem Vegagerð
ríkisins telur þörf á. Enn þá meiri
er niðurskurður á vetrarviðhaldi
eða snjómokstri. Á upphæð gild-
andi vegáætlunar skortir 608
millj. kr. til þess að raungildi
fjármagns til snjómoksturs skv.
vegáætlun haldist. Ljóst er, að
næsta haust þarf að vera sérstak-
lega snjólétt til þess að þetta
standist, og útilokað er að rýmka
snjómokstursreglur, ef halda á
þessari áætlun, þótt það sé nánast
mannréttindamál að því er varðar
ýmis fjölmenn byggðarlög.
Fjárveitinganefnd ákvað með
öllum atkv. að skipting á vegafé
milli kjördæma að því er varðar
almenn verkefni stofnbrauta og
þjóðbrauta skuli vera óbreytt frá
því sem ákveðið var við afgreiðslu
vegáætlunar fyrir yfirstandandi
ár á Alþingi í fyrra. Einnig var
samþykkt af meiri hl. nefndarinn-
ar að hækka fjárveitingu til Borg-
arjarðarbrúar og vegagerðar í
öndunarfirði um 380 millj. kr., en
lækka önnur sérverkefni í krónu-
tölu um 180 millj. kr. Minni hluti
nefndarinnar telur að hér sé um
fráleit vinnubrögð að ræða. Þann-
ig stendur á að þessi verkefni,
bygging Borgarfjarðarbrúar og
vegagerð í öndunarfirði, eru á því
framkvæmdastigi að þeim verður
að ljúka í ár. Fjáröflun til þess á
þó ekki að bitna á öðrum mikil-
vægum verkefnum. (Sjá töflu nr. 1
í fskj. um niðurskurð gildandi
vegáætlunar skv. þessari breyt-
ingartillögu).
Framlög ríkissjóðs til vegamála
1978-80
Þegar frá eru taldir markaðir
tekjustofnar Vegasjóðs sem renna
beint til vegamála (þ.e.a.s.
bensíngjald, gúmmígjald og
þungaskattur) má skipta framlög-
um ríkissjóðs til vegafram-
kvæmda í tvennt:
1) Beint framlag ríkissjóðs á
fjárlögum og
2) greiðslu afborgana og vaxta
af lánum til vegagerðar.
Framlög ríkissjóðs þannig
skilgreind hafa lækkað um 2810
millj. kr. skv. útreikningi Vega-
gerðar ríkisins og fjárlaga- og
hagsýslustofnunar. Á föstu verð-
lagi (1980) lítur samanburður á þessum framlögum þannig út:
Beint framlag Afb. og Samtals
ríkissj. m.kr. vext.m.kr. m.kr.
1978 .................... 3050 4928 7978
1979 ..................... 860 5074 5934
1980 ..................... 1000 4168 5168
Þennan samanburð má einnig
gera þannig að reikna saman bein
framlög ríkissjóðs og fjármagns-
kostnað sem hann greiðir af lán-
um til vegagerðar. Slíkur saman-
burður sést á eftirfarandi súluriti.
Markaðar tekjur hafa hækkað
að raungildi um nál. 1900 millj. kr.
og verður því niðurstaðan sú, að
fjáröflun til vegamála með skatt-
tekjum hefur minnkað um 900—
1000 millj. kr. að raungildi síðan
1978.
Heildartekjuöflunardæmið lítur
þannig út (verðlag 1980):
78 voru fjárveitingar til þessara
framkvæmda að meðaltali 11.190
millj. kr. á verðlagi yfirstandandi
árs skv. útreikningum Vegagerð-
arinnar. Hér er nánast um að
ræða sama framkvæmdamagn.
Til þess að ná þessu nánast
sama framkvæmdamagni og á
árunum 1975—78 er gert ráð fyrir
að auka lántökur frá því 1978 um
3500 millj. kr. og frá meðaltali
áranna 1975—78 um 2750 millj. kr.
Skattgreiðendur þurfa því að
Markaðar Beint framl. Afb. og vext- Samtals
tekjur m.kr.ríkissj. m.kr. ir, m. kr. m.kr.
..... 12.770 3050 4928 20.748
..... 14.160 860 5074 20.094
..... 14.675 1000 4168 19.843
1978
1979
1980
Markaðar tekjur og framlög
ríkissjóðs eru reiknuð af Vegagerð
ríkisins, en afborganir og vextir af
lánum Vegagerðar af fjárlaga- og
hagsýslustofnun, sbr. fskj. III.
Þessi niðurskurður á fjáröflun
til vegagerðar af skatttekjum hef-
ur átt sér stað á sama tíma sem
skattálögur ríkissjóðs á bensín
hafa aukist að raungildi um 10
milljarða króna skv. útreikningum
Þjóðhagsstofnunar. Ef 50,6% af
bensínsköttum gengju nú til vega-
mála eins og 1978 færi 4050 millj.
kr. hærri fjárhæð til vegagerðar
af bensínsköttum en till. gerir ráð
fyrir.
Lántökur auknar — sama fram-
kvæmdamagn.
Nýframkvæmdir vega og brúa
eru áætlaðar í þessari tillögu
11.570 millj. kr. Á árunum 1975—
borga síðar — þegar lánin verða
greidd — fyrir að halda vegafram-
kvæmdum óbreyttum miðað við
fyrri ár til viðbótar öllum þeim
álögum sem nú eru á þá lagðar.
A súluriti hér að neðan má sjá
hve „stórt stökk upp á við“ verður
í lántökum á þessu ári, þótt magn
framkvæmda sé hliðstætt og
1975—1978 og skattáiögur stór-
auknar.
Skattálögur á bensin
Eins og að framan greinir hafa
heildarskattálögur ríkisins á
bensín aukist gífurlega frá árinu
1978 til viðbótar hækkuðu inn-
flutningsverði.
Skv. upplýsingum frá Þjóð-
hagsstofnun eru skattar ríkissjóðs
af bensíni 1978 og 1980 skv.
ríkisreikningi og fjárlagaáætlun
AÐ SKATTLEGGJA VEGASKATTA ÁN þESS