Morgunblaðið - 04.06.1980, Blaðsíða 26

58
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNÍ1980
Jóhann Þórðarson frá Laugalandi:
jarðfræðiskýrslu Hreins Haralds-
sonar, jarðfræðings, en hann
kannaði gerð og efni lausra jarð-
efna á fyrirhuguðum leiðum með
tilliti til þess hvort hægt væri að
nota þau til vegagerðar.
Ég er sammála jarðfræðingnum
um það að nægjanlegt vegagerðar-
efni fæst í öllum dölum, sem liggja
að þeim leiðum, sem hér er verið
að fjalla um. Þarflaust er því að
ræða um það hér.
Það sem skilur aðallega á milli
Kollafjarðarheiðar og hinna
þriggja er það, að á jökultímanum
hefur jökullinn náð að mala niður
berglög og mynda jökulöldur á
Steingrímsfjarðarheiði og Þorska-
Er tillaga Vegagerðarinnar
byggð á réttum forsendum?
í maímánuði 1976 var gefin út
álitsgerð Vegagerðar ríkisins
varðandi tengingu Inn-Djúps við
vegakerfi annarra landshluta.
Álitsgerð þessi var samin að
tilhlutan þingmanna Vestfjarða-
kjördæmis. Að henni unnu sjö
vanir verkfræðingar í sambandi
við vegagerð, einn prófessor, tveir
viðskiptafræðingar auk fjögurra
velkunnugra og háttsettra starfs-
manna Vegagerðarinnar á Vest-
fjörðum.
Að vonum er skýrsla þessi mjög
vel unnin og sjáanlegt að höfund-
ar hennar hafa unnið hana á
fræðilegum grundvelli.
Höfundar álitsgerðarinnar bera
saman fimm leiðir, þ.e. Kolla-
fjarðarheiði, Þorgeirsdal, Þorska-
fjarðarheiði, nálægt núverandi
vegarslóða, Steingrímsfjarðar-
heiði og síðan Vestur-Barða-
strandarsýslu og Vestur-ísafjarð-
arsýslu, enda áfangastaður í öllum
tilfellum Isafjörður.
Til að lengja ekki mál mitt um
of fer ég ekki gjörla niður í
álitsgerð þessa, en vil benda á
AÐALFUNDUR Neytendasam-
takanna á Akureyri og nágrenni,
NAN, var haldinn 4. mai 8.1., og
lauk þar með fyrsta starfsári
félagsins.
Eitt fyrsta verkefni félagsins
var að opna skrifstofu að Skipa-
götu 18, og er hún opin á þriðju-
BÚR:
Nýi togar-
inn hlaut
nafnið Jón
Baldvinsson
HINN nýi skuttogari Bæjarút-
gerðar Reykjavíkur var skírður í
skipasmíðastöðinni í Viana Do
Castelo í Portúgal laugardaginn
31. maí.
Frú Dagrún Þorvaldsdóttir eig-
inkona Björgvins Guðmundssonar
formanns Utgerðarráðs B.Ú.R.
skírði togarann og var honum
gefið nafnið Jón Baldvinsson.
Hinn nýi togari fór í reynslusigl-
ingu 28. og 29. maí sl. og reyndist
vel.
Áætlað er að skipið verði tilbúið
til heimsiglingar 10. júní n.k.
(Fréttatilkynning)
eftirfarandi, sem fram kemur í
niðurstöðum hennar, en þar segir:
„2. Tenging milli Inn-Djúps og
Austur-Barðastrandarsýslu virð-
ist hagkvæmust um Þorgeirsdal
eða Þorskafjarðarheiði. Leið Q um
Þorskafjarðarheiði gefur 58,1%
afkastavexti mismunafjárfest-
ingar sé leið Q borin saman við
leið 0 um Kollafjarðarheiði, og
14,3% afkastavexti sé leið Q borin
saman við leið P um Þorgeirsdal
(sjá fskj. 31 og 32).“
Um þetta efni segir ennfremur
á þessa leið í kaflanum: „Álitsgerð
og tillögur 2.2.“: „Við samanburð á
vegkostnaði á mögulegum leiðum
frá Dalsmynni í Norðurárdal til
Isafjarðar virðist hagkvæmasta
leiðin vera um Þorgeirsdal eða
Þorskafjarðarheiði (sjá fskj. 33).“
Við þessa útreikninga er tekið
tillit til aksturskostnaðar pr. ár,
sumarviðhald vega pr. ár og vetr-
arviðhaldsaukningar pr. ár. Skv.
þessu er því ljóst, að Kollafjarð-
arheiði kemur mjög illa út.
Síðan segir: „Tenging milli
Strandasýslu og Norður-Isafjarð-
arsýslu um Steingrímsfjarðar-
dögum og miðvikudögum kl. 4—6.
Þar liggja frammi erlend neyt-
endablöð og verið er að flokka
niður efni þeirra til að gera það
aðgengilegra. Einnig er þar sinnt
kvörtunarþjónustu fyrir félaga
samtakanna og þeir aðstoðaðir við
að leita réttar síns, hafi þeir verið
órétti beittir í viðskiptum.
NAN-fréttir hafa verið gefnar
út fjórum sinnum, en útgáfa hefur
legið niðri um skeið af fjárhags-
ástæðum. Strax í upphafi var
ákveðið að dreifa þéim á hvert
heimili á Akureyri og nágrenni
fyrsta árið og var það gert.
Framvegis verður einungis dreift
til félagsmanna.
Meðal framtíðarverkefna NAN
er að vinna að bættum upplýsing-
um til neytenda. Flest kvörtun-
armála sem borist hafa eru vegna
ónógra eða villandi meðferðar-
upplýsinga á fatnaði og álnavöru.
í lögum sem Alþingi samþykkti
1979 eru gerðar kröfur um slíkar
upplýsingar, en munu lögin ekki
hafa öðlast gildi.
Formaður NAN er Steinar Þor-
steinsson og aðrir í stjórn eru
Stefanía Arnórsdóttir varafor-
maður, Jónína Pálsdóttir gjald-
keri, Stefán Vilhjálmsson ritstjóri
NAN-frétta og Valgerður Magn-
úsdóttir ritari. í varastjórn eru
Aðalheiður Þorleifsdóttir, Kristín
Thorberg, Sigríður Jóhannesdóttir
og Sigurður Bjarklind.
heiði þykir þó eðlileg, þegar sam-
göngur innan hvers svæðis, og
tenging þeirra við aðalvegakerfi
landsins, eru komnar í viðunandi
horf.“
Síðan álitsgerð þessi var samin
hafa komið fram háværar raddir
bæði frá íbúum bæja og sveita við
ísafjarðardjúp svo að Stranda-
mönnum sem hafa lagt til að
Steingrímsfjarðarheiði verði val-
in, enda mjög eðlilegt þar sem
Barðstrendingar hafa af óskiljan-
legum ástæðum lagst mjög fast
gegn því að ísafjarðardjúp kæmist
í eðlilegt samband við akvegakerfi
landsins. Ég vil þó taka það fram
að hinn almenni borgari í Barða-
strandarsýslu hefur í flestum til-
fellum skilið það að Kollafjarð-
arheiði væri versti kosturinn til að
tengja Djúpið. Hér hafa verið á
toppinum nokkrir framámenn,
sem hafa látið í það skína að það
skipti miklu máli fyrir Barð-
strendinga hvar ísfirðingar færu
úr Barðastrandarsýslu yfir í Djúp.
Kunningi minn sagði mér á dög-
unum að það mætti búast við því
að sveitarstjórnir í Barðastrand-
arsýslu mundu fara að gera sam-
þykktir á þá leið að Norðlendingar
ættu ekki að fara Holtavörðuheiði
heldur ættu þeir að fara Laxár-
dalsheiði og vera með því móti
lengur samferða Barðstrendingum
að og frá höfuðborgarsvæðinu. Að
athuguðu máli er þessi hugdetta
kunningja míns mjög í samræmi
við þær kenningar, sem komið
hafa fram og átt að vera í þá átt
að mæla með Kollafjarðarheiði.
Ný tillaga
Fyrir skömmu kom út skýrsla
frá Eiríki Bjarnasyni, umdæmis-
verkfræðingi, varðandi tengingu
Inn-Djúps. Tillaga þessi mælir
eindregið með því að Kollafjarð-
arheiði verði fyrir valinu í þessu
sambandi. Tillagan gengur því
alveg þvert á tillögu Vegagerðar-
innar frá 1976, sem ég vitnaði til
að framan.
í tillögu þessari, bls. 7, segir svo:
„Þeir þættir, sem aðallega hafa
áhrif á endurmat tillagna Vega-
gerðar ríkisins, eru breyttar
kostnaðaráætlanir á hinum ýmsu
leiðum á grundvelli jarðfræði-
skýrslu, sem Vegagerðin lét vinna
sumarið 1979, og frekari upplýs-
ingar um snjóalög á heiðum, sem
fylgst hefur verið með síðan
skýrslan um tengingu Inn-Djúps
kom út árið 1976. Ennfremur er
lagt annað mat á hversu heppi-
legir arðsemisreikningar eru við
þessar aðstæður."
Þessar breyttu forsendur byggj-
ast á því að flytja þurfi allt efni
neðan úr aðliggjandi dölum upp á
heiðarnar, þar sem þar sé ekkert
efni að fá.
Nýjar upplýsingar um snjóalög
hafi verið aflað segir ennfremur í
skýrslu þessari. Að lokum er
breytt mati á arðsemisreikning-
um.
Þar sem ég er langt frá því að
vera sammála þessum niðurstöð-
um, þá finnst mér að ég komist
ekki hjá að færa rök að þessari
skoðun minni. Ég vil fyrst víkja að
fjarðar- og Þorgeirsdalsleið, enda
jökullinn runnið þar í þrjár meg-
ináttir, þ.e. niður í Þorgeirsdal og
niður Tögl, þar sem núverandi
vegur er, og síðan af Þorskafjarð-
arheiði niður í Norðdal og Staðar-
dal og síðan í svipaða átt og
Högná rennur niður í Langadal.
Það er því stórfurðulegt ef ekki
finnast nægjanleg laus jarðefni á
þessu svæði til vegagerðar. Um
Kollafjarðarheiði er annan veg
farið og mun ég víkja að því nú.
Kollafjarðarheiði
Fyrirhugað er að vegurinn skuli
liggja upp Fjarðarhornsdal aust-
anverðan. Þar er um að ræða
snarbratta hlíð, og um hana segir
Hreinn Haraldsson jarðfræðingur
svo í skýrslu sinni: Við hugsanlega
vegagerð upp heiðina virðist eðli-
legast að skera sig upp austurhlíð
dalsins, svipað og núverandi slóð
liggur. Til að byrja með er þar
lítið laust efni, mest klapparholt
og þunnt lag af lausu í dældum.
Bergið er áberandi ummyndað og
morkið. Skriðuefni er lítið framan
af, en verður þó mun meira innst í
dalnum, enda hlíðarnar þar bratt-
ari.
í Fjalldalnum fram af Fjarðar-
hornsdal finnur jarðfræðingurinn
eitthvað af lausu efni. Þar segir
hann ennfremur. „í Fjalldalnum
er töluverður jökulruðningur,
slitkenndur með talsverðu af
hnullungum. Víðast er þetta frem-
ur þunnt lag, en þó líklega nægj-
anlegt til að ýta. upp undirbygg-
ingu vegar.“ Eg vil benda á þetta
sérstaklega hjá jarðfræðingnum,
þarna finnur hann jökulruðning,
slitkenndan, og telur að þetta efni
sé nægjanlegt til að undirbyggja
veg. Þó virðist þetta atriði órann-
sakað — bara talið líklegt.
Þegar komið er upp á heiðina
finnur jarðfræðingurinn ekkert
laust efni, nema rétt við Borgar-
vötnin og telur jarðfræðingurinn
að þetta lausa efni hafi veðrast úr
klapparholtunum. Þar eru kletta-
borgir lítt ávalaðar og kantaðar og
sundursprungnar. Laust efni er
því þar lítið, en eitthvað á þessa
leið segir í nefndri skýrslu.
Síðan segir jarðfræðingurinn:
„Norðar við vötnin (þ.e. Borgar-
vötn, innskot mitt) eru eintómar
klappir og gróf urð. Þegar aðeins
fer að halla norður af taka við
móar, líklega á þunnu jökulruðn-
ingslagi, allt niður undir Húsadal.
Innst í honum er eingöngu skriðu-
efni, fremur þunnt lag svo að
klappir standa víða upp úr.
Hlíðarhalli er þar mikill."
Ég held að allir sem þekkja
eitthvað til Kollafjarðarheiðar
kannist við þessa lýsingu á lands-
laginu.
Ekki er að furða þó þetta land
sé gróft og ójafnt, en það byggist á
því að jökullinn hefur að mjög
takmörkuðu leyti skriðið niður í
Fjarðarhornsdal. Hann hefur
runnið niður með Fraknadalsá,
niður að eyðibýlinu Seljalandi og
út undir Klett, þ.e. vestan dalsins.
Ljóst er að það svæði er mikið
heflað eftir skriðjökulinn. Þetta
kemur og heim og saman við það
Neytendasamtökin á Akureyri:
Flest kvörtunármál
vegna ónógra meðferðar-
upplýsinga á fatnaði
lausa efni, sem jarðfræðingurinn
finnur skammt frá Seljalandi, en
þaðan er löng leið upp á Kolla-
fjarðarheiði.
Hinn hluti skriðjökulsins hefur
svo runnið niður í Kálfadal, sem
liggur upp frá Múla í Kollafirði.
Skv. þessu er ljóst að mjög erfitt
verður að fá efni í veg í snarbratt-
ar og klettóttar hlíðar Fjarðar-
hornsdals og síðan upp á sjálfa
Kollafjarðarheiði og allt niður í
Laugabólsdal, en þar er nægjan-
legt efni eins og niður við Frakna-
dalsá Kollafjarðarmegin heiðar.
Vegna brattans beggja vegna
Kollafjarðarheiðar hefur því
mestum hluta lausaefnisins, eða
því sem hefur losnað vegna vatns
og fanna skolast niður í dalina.
Ég vil nú víkja að nokkrum
atriðum varðandi hinar heiðarnar
þrjár, Steingrímsfjarðarheiði,
Þorgeirsdal og Þorskafjarðar-
heiði.
Eins og ég gat um áðan hefur
skriðjöklinum tekist að jafna á
þessum slóðum flestar ójöfnur og
er að því tilliti nokkuð lík Dynj-
andisheiði á vesturleiðinni hvað
jarðveg snertir, enda mun þar
einna bestur vegur á þeirri leið.
Fróðlegt er að lesa skýrslu
jarðfræðingsins á bls. 11 en þar
virðist jarðfræðingurinn ekki eiga
nægjanlega sterk lýsingarorð yfir
hversu mikið af lausum jarðefnum
finnast í skarðinu á milli Heimri-
og Fremri-Fjalldals, en þar segir
hann að sé gífurlega mikið efni og
að skolað efni geti þar leynst.
Þetta athugar jarðfræðingurinn
ekki, þó er hér um að ræða stað,
sem er kominn upp í ca. 340 m hæð
yfir sjó. Jarðfræðingurinn segir á
sömu bls.: „í Fremri-Fjalldal er
enginn efnisskortur ... Á dalbotn-
inum eru töluverðar áreyrar, þar
sem fást ætti frostfrítt efni.“
Til skýringar vil ég benda á að
þegar talað er hér um dalbotna þá
er hér um stað í ca. 350 m hæð að
ræða og leiðin yfir fjallið nærri
hálfnuð. Þetta mikla efni stafar af
því að Fjalldalsáin, sem kemur
langa leið ofan úr Reiphólsfjöllum
hefur verið hér greinilega að verki
ásamt skriðjöklinum.
Jarðfræðingurinn skoðar síðan
jarðlögin austan Gedduvatns. Hér
tel ég að hann hafi villst af réttri
leið. Hugsanlegt vegarstæði hlyti
að verða vestan Gedduvatns, en
það svæði er ekki skoðað nema úr
lofti. Austan vatnsins finnur hann
ekkert nema urð og grjót. Allt
öðru máli gegnir vestan vatnsins,
þar eru jökulöldur og því miklar
líkur á efni þar.
Eins og ég gat um áðan hefur
skriðjökullinn runnið niður Töglin
eins og jökulrákir benda ótvírætt
til svo og þau ávölu moluðu holt,
sem þar eru. Jökullinn hefur og
runnið niður með Hrútagili og út
allt til Kinnastaða. Þarna í
hlíðinni hefur verið mokað upp
talsverðu af efni, sem virðist vera
skolað og því álitlegt til vegagerð-
ar. Ef haldið er áfram eftir
núverandi vegaslóða yfir Þorska-
fjarðarheiði, en þessari leið lýsir
jarðfræðingurinn sérstaklega á
bls. 14 og 15 í skýrslu sinni. Á
þessu svæði finnur hann m.a. rauð
setlög, sem hann segir á bls. 3 í
sömu skýrslu að geti haft þýðingu
við vegagerð, þar sem kunnugt sé
að gott malarslitlagsefni fáist oft
úr bessu efni og bergmulningi.
Ég vil benda á að Högná rennur
lengst sunnan af heiði og niður í
Langadal og hefur eflaust runnið
undir jökli á sínum tíma, það er
því mjög furðulegt, ef ekki finnst
á þessu svæði skolað efni í veru-
legum mæli.
Ef við höldum yfir á Stein-
grímsfjarðarheiði, þá gegnir þar
sama máli, þar eru jökulöldur alla
leið frá vegamótum Þorskafjarðar
heiðarvegar og yfir í Norðdal. Til
viðbótar við Högná eru á þessu
svæði tvær ár, Þiðjungaá eystri og
vestri, og kemur fram í skýrslu
jarðfræðingsins að þar sé að finna
1—3 m þykk jarðvegsslit og -sand-
lög. Mjög miklar líkur eru því á að
þarna fáist nægjanlegt af skoluðu
efni í væntanlega vegagerð.
Ég vil því undirstrika það sem
kunningi minn sagði mér á dögun-
um, en hann er vanur vegagerðar-
maður og hefur starfað víða um
land, að hann hafi alitaf litið svo á