Morgunblaðið - 04.06.1980, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNÍ 1980
37
kvæmdir hitaveitunnar hversu
allur frágangur er til fyrirmynd-
ar.
Orkunámið sjálft byggist á til-
tölulega flóknu varmaskiptakerfi
þar sem kalt vatn er hitað upp
með jarðgufu en síðan dælt um
aðveiturör til byggða. Albert Al-
bertsson, verkfræðingur fyrirtæk-
isins, útskýrði fyrir mér hvernig
varmaskiptin innan Orkuvers I
færu fram og lýsi ég því hér í
grófum dráttum með hliðsjón af
yfirlitsmyndinni.
Úr borholum á Svartsengis-
svæðinu kemur um 200°C heit
gufa og einnig nokkuð af kísil-
menguðu söltu vatni (sjó). Þar
sem þetta vatn virkar mjög tær-
andi á alla málma er nauðsynlegt
að losna við það út úr kerfinu sem
fyrst. í orkuverinu er saltvatninu
og gufunni hleypt inn á háþrýsti-
skiljur, þar sem háþrýstigufan
(155°C) er skilin frá vatninu.
Vatninu er hleypt áfram inn á
lágþrýstiskiljur og gufar þar hluti
þess upp við undirþrýsting en
afgangnum er sleppt út úr kerf-
inu.
Kalt vatn er sótt í borholur 3
km frá orkuverinu, því er dælt inn
í forhitarann (sjá yfirlitsmynd)
þar sem það sameinast gufunni
frá lágþrýstiskiljunum. Háþrýsti-
gufan frá háþrýstiskiljunum er
hins vegar notuð til þess að drífa
hverfla (til rafmagnsframleiðslu)
en fer síðan í svokallaðan eftirhit-
ara, þar sem varminn er numinn
úr henni og hitnar vatnið frá
forhitaranum þar upp í 105°C. Úr
eftirhitaranum fer vatnið í afloft-
ara, þar sem hleypt er af því
ýmsum lofttegundum s.s. súrefni,
sem annars yllu tæringu í rörum.
Frá afloftaranum er vatninu síðan
til að fullnægja eftirspurn á heitu
vatni fyrir Keflavíkurflugvöll,
þegar Orkuver II bætist við, og í
ráði er að auka rafmagnsfram-
leiðsluna verulega. Núverandi raf-
magnsframleiðsla er um 2 MW, —
af því eru um 700 KW notuð í
orkuverinu sjálfu en afgangurinn
seldur út á línu (til RARIK).
Að sögn Ingólfs Aðalsteinsson-
ar, framkvæmdastjóra, er áætlað
að heitavatnssalan á þessu ári
muni nema um 1340 millj. króna
en sala á rafmagni yfir sama
tímabil 60 millj. króna. Vatnssal-
an mun aukast verulega þegar
Keflavíkurflugvöllur bætist við og
einnig er gert ráð fyrir umtals-
verðri aukningu rafmagnssölu í
náinni framtíð.
Hitaveita Suðurnesja er byggð
fyrir erlent lánsfé og er verð á
heitu vatni frá hitaveitunni
ákveðið þannig, að tekjur fyrir-
tækisins nægi til að greiða af
stofnláni jafnframt því að unnt sé
að standa straum af rekstrinum.
Eru vaxtagreiðslur þannig 70% af
heildartekjum fyrirtækisins en
30% fara í viðhald, stjórn og
umsjón.
Um hagkvæmni Hitaveitu Suð-
urnesja verður ekki deilt — olíu-
sparnaður á svæðinu vegna hita-
veitunnar er miðað við núverandi
vatnsnotkun um 20.000.000 lítrar
af olíu á ársgrundvelli. Sparnaður
þjóðarbúsins í erlendum gjaldeyri
jafngildir þannig 3,1 milljarði
íslenzkra króna á yfirstandandi
ári sé miðað við óbreytt olíuverð.
Ibúar Suðurnesja hafa verulegan
hag af hitaveitunni. Ef borinn er
saman kostnaður viðskiptamanns
af hitaveitunni og þeim kostnaði
sem hann hefði af olíukyndingu,
Orkuver 1 lengst til hægri. stjórnstöð fyrir miðju og Orkuver II til
vinstri.
Háþrýsti- og lágþrýstiskiljur. Lágþrýstiskiijurnar eru fyrir ofan.
dælt um 100°C heitu um aðveitur
til byggða.
Þegar Orkuver II fer í gang,
verður hiti vatnsins frá Orkuveri I
aukinn verulega, — þá verður
vatninu frá afloftaranum dælt um
lokahitara þar sem varmi afgangs
háþrýstigufu frá hverflum verður
nýttur til að hita það upp í 125°C.
Nánar er vikið að þessu síðar í
greininni.
Hér hefur vinnslunni verið lýst
eins og um eina rás væri að ræða.
í rauninni eru rásirnar fjórar og
alveg óháðar hverri annarri. Er
þetta mikið öryggisatriði, því þótt
ein rásanna brigðist eru hinar
þrjár starfhæfar engu að síður.
Orkuver II er svipað í öllum
aðalatriðum en tekist hefur að
einfalda varmaskiptakerfið þar
verulega með þeirri reynslu sem
fengist hefur með byggingu og
keyrslu Orkuvers I.
Núverandi rennsli frá Hitaveitu
Suðurnesja er um 10 tonn af
tæplega 100°C heitu vatni á
mínútu. Næg orka er fyrir hendi
kemur í ljós að hann greiðir um
35% af olíukyndingarverði.
Samningur hefur verið gerður
við Bandaríkjamenn um að Kefla-
víkurflugvöllur verði tengdur við
hitaveituna um áramótin 1980—81
en samtimis á að vera lokið
dreifikerfi þar. Heitavatnsþörf
Keflavíkurflugvallar er áætluð,
eins og áður segir, jafn mikil og
allra byggðarlaganna til samans
— og eykst vatnsþörfin þannig um
helming. Til að komast hjá að gera
nýja aðveitu frá Svartsengi til
Keflavíkur er sú aðferð höfð, að
hitastig vatnsins verður aukið í
orkuverinu og því dælt 125°C
heitu niðureftir. í blöndunarstöð,
sem verið er að reisa við Fitjar,
verður vatnið blandað frárennslis-
vatni frá Keflavíkurflugveili og
dælt þangað um 90°C heitu. Með
þessum hætti er komist hjá veru-
legum kostnaði, sem hlytist af
lagningu nýrrar aðveitu, og einnig
sparast umtalsverð orka við dæl-
ingu.
Bragi óskarsson.
Hjálmtýr V. Heiðdal:
Oft gefst tilefni til að ræða
fjölmiðlun og fréttaflutning, það
efni sem yfir okkur er hellt
linnulaust. Greinin — Með morð-
tólum gegn menningu — sem
Morgunblaðið birti 15. mars sl. er
enn eitt tilefnið til vangaveltu um
fréttaefnið sem birt er um Kamp-
nama var sett á laggirnar þver-
neitaði hún að um hungursneyð
væri að ræða. Tillögur um hjálp-
arsendingar voru þá kallaðar til-
raunir heimsvaldasinna til að
skipta sér af málefnum Kampúts-
eu. Síðan, þegar hundruð þúsunda
kampútseumanna komu skjögr-
Framíarir í her-
numdu landi?
útseu. Athugasemdir af hálfu Mbl.
er ekki að finna við þessa þýddu
grein, er því ekki úr vegi að skoða
hana aðeins nánar og gera nokkr-
ar valdar athugasemdir (um tilurð
og tilgang greinarinnar nenni ég
tæpast að ræða hér).
Eins og venjulega er staðhæft í
greininni að stjórn Pol Pots hafi
verið á móti menningu, stundað
fjöldamorð o.fl. í svipuðum dúr.
En greinin er bæði úr samhengi
við hinn venjulega áróður að hluta
og einnig í þversögn við margt það
sem fjölmiðlar hafa verið að segja
okkur að undanförnu, er hún því
gott efni til að staldra við.
Gegn tækni og
menningu?
Lítum fyrst á „and-menningar-
lega“ stefnu Pol Pots. Greinin
segir (eins og hundrað fyrirrenn-
arar hennar) að engir skólar,
engin lyf og engar vélar hafi verið
leyfð. Þessu hlýtur fólk að vera
farið að trúa eftir alla endurtekn-
inguna. En andstætt þessu eru
ýmsar upplýsingar ferðalanga —
sem komu í skóla, höfðu heim með
sér bækur, sáu lyfjaverksmiðjur
(að vísu nokkuð frumstæðar),
horfðu á vélar í verksmiðjum (sem
fulltrúar Pol Potsstjórnarinnar
sýndu mjög stoltir þótt ekki þætti
mikið til koma hér á vesturlönd-
um). Svo mikið af þessu hefur
verið fest á filmu (þótt slíkar
filmur fáist ekki sýndar í íslenska
sjónvarpinu af enn óútskýrðum
ástæðum) að ekki þýðir fyrir þá
sem vilja fjalla alvarlega um
málefni Kampútseu að halda
áfram að tyggja þessar frásagnir
um skólaleysi o.fl. Undirritaður
hefur lesið í íslensku blaði að
engin prentun hafi verið leyfð í
Kampútseu á meðan Pol Pot ríkti.
Samt hef ég undir höndum bækl-
ing, litprentaðan, sem er prent-
aður í Phnom Penh árið 1977. Að
vísu eru litmyndirnar fremur
slæmar, en ekki verri en það sem
hér var gert fyrir svo sem 15
árum.
Fjöldamorð?
Næst er að líta á fjöldamorðin
margumræddu. Víetnamar, og
þeim handgengnir Kampútseu-
menn, segja að 3—4 milljónir
Kampútseumanna hafi látið lífið í
útrýmingaræði Pol Pots. Svipaðar
fullyrðingar hafa ýmsir vestrænir
menn haft í frammi eða marg-
tuggið upp eftir víetnömsku heim-
ildunum.
Nú segir umrædd grein í Morg-
unblaðinu að fimm og hálf milljón
búi á yfirráðasvæði Heng Samrin
og um hálf milljón á svæði sem
Pol Pot heldur. Hér eru komnar
sex milljónir — og ef menn
í tilef ni
af frétta-
grein
almennt samþykkja þessar tölur
þá eru þeir sem Pol Pot á að hafa
komið fyrir kattarnef komnir úr
gröfum sínum og byrjaðir störf að
nýju.
Þetta kraftaverk verður til ef
skoðaðar eru tölur um mannfjölda
í Kampútseu allt frá 1970. 1976
voru 7,6 milljón lifandi, séu þrjár
til fjórar taldar sem fórnarlömb
Pol Pots verða ekki eftir nema
þrjár og hálf til fjórar og hálf.
Þessi talnaleikur, sem hvorki
lífgar þá dauðu né kemur fleirum í
gröfina, er dæmigerður um fétta-
flutning um Kampútseu. Ef töl-
urnar sem birtar eru í Mbl. 15.
mars eru réttar þá verður lítið
eftir af fjöldamorðum Pol Pots.
Því að fjölmiðlafréttir sögðu ný-
lega að allt að milljón manns hafi
látist eftir innrás Víetnama —
ýmist af hungri eða af völdum
stríðsins. Erkifjandi heims-
byggðarinnar, uppáhaldsdjöfull
margra blaða og annarra fjöl-
miðla, herra Pol Pot, reynist
samkvæmt þessu lítill bógur og
eiga fátt á afrekaskrá sinni nema
stórkostlega uppbyggingu áveitu-
kerfa, heilbrigðisþjónustu og hús-
byggingar (að sögn bandarska
blaðamannsins R. Duman — sem
er enginn aðdáandi Pol Pots —
varð hann vitni að einu mesta
átaki í húsabyggingum sem ráðist
hefur verið í hjá vanþróuðu ríki.
Dudman þessi slapp naumlega frá
Kampútseu þegar Vietnamar réð-
ust þar inn).
Hjálparstarfið
I niðurlagi greinarinnar er sagt
að „starfsmenn hjálparstofnana
hafa enga ástæðu til að ætla að
hjálpargögn hafi verið send til
hersins eða til Víetnam".
Þessi umsögn greinarhöfundar
stangast illilega á við margvísleg-
ar upplýsingar um dreifingu mat-
vælahjálparinnar á þeim svæðum
sem vítnamski herinn ræður. Að-
alritari sænska Rauða krossins,
blaðafulltrúi hjálparstofnunar
kirkjunnarí Noregi, vikuritið
Newsweek hafa ásamt fleiri aðil-
um skýrt frá því að hluti send-
inganna lendi hjá hernum — og að
fundist hafi sannanir fyrir því að
matvæli hjálparstofnana sem
dreift var í Kampútseu hafi fund-
ist i Hanoi.
Fyrst eftir að leppstjórn Víet-
andi yfir til Thailands, langt
leiddir af mánaðalöngu hungri, þá
féllst Heng Samrin á að leyfa
matvælasendingar. En þau skil-
yrði og aðrar hindranir sem
Vietnamar settu töfðu starfið
lengi framan af. Á meðan sultu.
tugþúsundir til bana. Síðan hefur
komið í ljós að stór hluti af þeirri
fæðu sem til landsins kom var
ekki dreift og loks má nefna
fyrrnefndar umsagnir talsmanna
hjálparstofnana um afdrif a.m.k.
hluta hjálparsendinganna. Um-
mæli í greininni eru því í besta
falli dæmi um barnalega trú á að
tilgangur víetnama með innrás-
inni hafi verið góður.
Framfarir í
hernumdu landi?
Enn eitt atriði er vert athygli,
umrædd grein fjallar jákvætt um
þau stjórnvöld sem víetnamski
herinn kom til valda (og lifa ekki
deginum lengur án stuðnings
hans). í greininni er talað um
framfarir, opnun verksmiðja, nýj-
ar stjórnardeildir o.fl. o.fl. sem
talið er stefna fram á við.
En greinin er gjörsneydd allri
umfjöllun um orsakir vandans
sem við er að etja í landinu, þ.e.
innrás Víetnama. Hungrið kom til
Kampútseu 10 mánuðum eftir
innrásina, hjálparsendingar hafa
ekki komist á leiðarenda nema í
undantekningartilfellum og hátt í
milljón manns hafa fallið úr
hungri eftir að innrásin var gerð.
Hvernig getur Morgunblaðið —
sem ætíð þykist vera á vakt gegn
útþenslu Sovétríkjana (sem kosta
allan stríðsrekstur Víetnama) —
birt svona grein án þess að um
hana sé fjallað af blaðsins hálfu?
Vill Morgunblaðið að sú stjórn
sem víetnamski herinn kom til
valda fái viðurkenningu (sem
hlýtur að vera eðlileg afleiðing
þess að til „framfara horfir" undir
hennar stjórn?). í Afgahanistan
sat stjórn sem „bað“ um hjálp frá
Sovétríkjunum, en í Kampútseu
var slíkri stjórn komið á með
innrás. Síðan „bað“ sú stjórn um
aðstoð frá Víetnam. Formið kann
að vera breytilegt, en innihaldið er
það sama.
Eg mælist til þess að greinar
eins og sú sem hér hefur verið til
umræðu verði ekki birtar athuga-
semdalaust í blaði sem telur sig
berjast gegn heimsvaldastefnu
austan að og að auki vera hlynnt
sjálfræði þjóða án tillits til þess
hvað álit er uppi um stjórnarfar
og ástand innanlands.
Hér má minna á að bæði í
Tékkóslóvakíu, Afganistan og í
Kampútseu var ástandið innan-
lands notað sem átylla til erlendr-
ar íhlutunar.
Hjáimtýr V. HeiAdal