Morgunblaðið - 21.06.1980, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JÚNÍ 1980
13
sýnar með þvi að leggja allan arð
af fyrirtækinu til listastarfsemi.
Ert þú að gefa rikinu fyrirtækið?
Þetta er misskilningur. Ég hef
fært ríkisstjórn íslands stórt boð
um að nýta afrakstur fyrirtækis-
ins i þágu lista- og menningar-
mála, verði vissum skilyrðum full-
nægt af hálfu ríkisvaldsins. Ég
vona, að starf mitt hafi verið
nokkurs virði fyrir þjóðfélagið, en
með þessu móti fengi það tvíþætt
gildi. Framlag Útsýnar til ís-
lenzkra ferðamála hefur haft
ótvíræða þýðingu, bæði þjóðhags-
lega og menningarlega, þótt enn
sé það ekki viðurkennt nema af
fáum. Það yrði mér hvatning til
frekari eflingar þessa atvinnu-
reksturs, ef tryggt væri að þjóð-
inni kæmi afrakstur hans að
notum með eflingu fegurra
mannlífs í formi listiðkunar og
listsköpunar. Þá yrði ég aðeins
launþegi míns eigin fyrirtækis
eins og aðrir starfsmenn þess. En
það er ekki á döfinni, að ég hætti
að reka Útsýn, því síður að ég ætli
að afhenda ríkinu stjórn ferða-
skrifstofunnar. Hún verður rekin
sem sjálfseignarfélag í nafni
Lista- og menningarfélagsins,
nema ríkisstjórnin og alþingi þegi
málið í hel. Ég er búinn að bíða í 4
mánuði eftir svari við því, hvort
boðinu verði tekið. Skrýtinn kýr-
haus þetta íslenzka þjóðfélag. Það
er engu líkara en að blessaðir
stjórnmálamennirnir þori aldrei
að þiggja aðstoð við það, sem þeir
ekki geta hrundið í framkvæmd
sjálfir. Öll listastarfsemi á ís-
landi er í fjársvelti. Samt hefur
það kvisast, að einstakir lista-
menn séu á móti hugmynd minni
af ótta við að það muni skyggja á
þá sjálfa og valdabaráttu þeirra.
Er (Jtsýn öðruvísi
Þegar þú hófst starfrækslu
Útsýnar, auglýstirðu að Útsýnar-
ferðir væru öðruvísi en aðrar
ferðir. Eru Útsýnarferðir það
ennþá?
Þegar ég stofnaði Útsýn hafði
ég talsverða reynslu að baki, hafði
lært, hvernig ferðir eiga ekki að
vera og mínar eigin hugmyndir
um, hvernig gera þyrfti ferðir úr
garði, svo að þeirra yrði notið til
fulls. Þetta nálgaðist hugsjón, sem
ég hef reynt að vera trúr alla tíð
síðan, á hverju sem gengið hefur í
samkeppninni. Á vissan hátt sýnir
það best hvert orð fer af ferða-
skrifstofunni, hversu mjög er
reynt að líkja eftir því, sem hún
gerir. En eftirlíkingar heppnast
ekki ævinlega. Dæmin um það eru
bæði gömul og ný og deginum
ljósari. Reynslan ætti að hafa
fært fólki heim sannindi um, að
ekki er sama með hverjum er
ferðazt. Ég vanda val starfsfólks
eins og unnt er og geri til þess
miklar kröfur. Þjónustustörf af
þessu tagi eru vandasöm og ekki á
allra færi. Liggur ekki í augum
uppi, að þjónusta einkafyrirtækis
er persónulegri og líklegri til að
gera viðskiptavininum til hæfis?
Einkarekstur getur ekki skellt
skuldinni á aðra né leitað í
opinbera sjóði, eða annarra fjár-
hirslur, þegar illa fer. Hann
stendur eða fellur með sjálfum sér
og hæfni þeirra, sem að honum
vinna. Eðli sínu samkvæmt er
hann kröfuharðari við sjálfan sig
um vönduð vinnubrögð og hagstæð
kjör en hvers konar samsteypu-
fyrirtæki eða ríkisrekstur, þar
sem enginn einstaklingur verður
krafinn ábyrgðar. Útsýn er enn
langsterkust á íslenzka ferða-
markaðnum. Kannski er það
vegna þess, að Útsýnarferðir eru
öðruvísi en aðrar ferðir.
Að lokum. hvernig ferðu að þvi
að samræma tónlistarstörf þin og
atvinnureksturinn?
Hjarta mitt er í tónlistinni.
Heilinn sér um viðskiptin. Ég held
að ég sé ekkert verri listamaður,
þótt ég hafi dálítið viðskiptavit.
Enginn mundi t.d. telja Karajan
verri stjórnanda fyrir það, en
hann er sem kunnugt er mikill
fjáraflamaður.
Friðrik Sophusson, alþm:
Húsnæðisstofnun
og' hagsmunasamtök
Undanfarið hefur í Þjóðviljan-
um birzt hver heilsíðugreinin af
annarri eftir Svavar Gestsson
félagsmálaráðherra, þar sem hann
gerir lesendum Þjóðviljans grein
fyrir efni nýju húsnæðislaganna,
fjölmörgum breytingum, sem
gerðar voru í meðförum Alþingis
og einnig reifar hann lítillega með
sinum hætti hugmyndir stjórnar-
andstöðunnar. Það er út af fyrir
sig ánægjuefni, þegar ráðherrar
skýra sín sjónarmið í málgögnum
sínum, en vissulega hefði verið
æskilegra ef málið hefði verið
rætt betur í sölum alþingis áður
en lögin voru endanlega sam-
þykkt. Það fékkst ekki fram vegna
þess að ríkisstjórninni lá svo á að
senda þingið heim til að ráðherrar
gætu sinnt utanferðum sumir og
kjarasamningum aðrir.
Sjónarmið
sjálfstæðismanna
Sá, sem þessi orð ritar, gerði
rækilega grein fyrir sjónarmiðum
sjálfstæðismanna ásamt Steinþóri
Gestssyni og fleiri sjálfstæðis-
mönnum i neðri deild Alþingis.
Áður höfðu Þorvaldur Garðar
Kristjánsson og aðrir sjálfstæð-
ismenn í efri deild flutt ítarlegar
ræður og reynt að fá fram viðeig-
andi breytingar á frumvarpinu
eins og það leit út þá. Sjálfstæð-
ismenn lögðu einkum aðaláherzl-
una á eftirfarandi atriði:
1. Fjármögnunarþátturinn væri
ótryggur.
2. Almenni sjóðurinn ætti að vera
nægilega sterkur til að duga
fyrir allt fólk með venjuleg
laun. Sérstök „félagsleg" aðstoð
ætti að vera fyrir þá verst settu
og ætti þá að vera góð að sama
skapi.
3. Hönnunarþátturinn í starfi
Tæknideildar ætti að falla
niður.
4. Áhrif einstakra hagsmuna-
samtaka ættu ekki að birtast í
aðild að stjórn stofnunarinnar
heldur með öðrum hætti.
í þessari grein minni verður
einungis gerð grein fyrir hug-
myndum sjálfstæðismanna um
stjórnaraðild og samráð við hags-
munasamtökin. Verður vitnað
orðrétt til ræðu minnar á Alþingi
til að svara þeim fölsunartilraun-
um, sem komið hafa fram hjá
félagsmálaráðherra. Væntanlega
gefst síðar tækifæri til að rita
aðra grein, þar sem fjallað verður
um önnur atriði, sem sjálfstæð-
ismenn lögðu áherzlu á í umræð-
unum á Alþingi.
Ranghermi
ráðherrans
í fyrstu grein Svavars, sem birt
er í Þjóðviljanum miðvikudaginn
11. júní, segir hann frá helztu
breytingum, sem gerðar voru á
frumvarpinu í meðferð Alþingis.
Hann gerir grein fyrir þeim hug-
myndum, sem ræddar hafa verið
um samráð eða aðild verkalýðs-
samtakanna að ákvörðunum Hús-
næðisstofnunar. í því sambandi
segir hann beinlínis að undirritað-
ur hafi verið alfarið á móti
sérstöku samráði við Alþýðu-
sambandið. Hann lýsir afstöðu
okkar sjálfstæðismanna á eftir-
farandi hátt:
„Að óeðlilegt væri með öllu að
sérstakt samráð væri haft við
verkalýðssamtökin um yfirstjórn
húsnæðislánakerfisins, hvorki
Byggingarsjóð ríkisins né Bygg-
ingarsjóð verkamanna. Enn síður
hafa talsmenn þessarar afstöðu
talið koma til greina að verka-
lýðssamtökin hefðu beina aðild að
húsnæðislánakerfinu. Þeir Þor-
valdur Garðar Kristjánsson og
Friðrik Sophusson töluðu helzt
fyrir þessari afstöðu á þingi."
Hér fer ráðherrann vísvitandi
með rangt mál. Sjálfstæðismenn
voru á móti beinni aðild að stjórn
Húsnæðisstofnunar, en fylgjandi
beinni aðild að stjórn verka-
mannabústaðanna og ennfremur
fylgjandi samráði við aðila vinnu-
markaðarins. I framsöguræðu
minni fyrir nefndaráliti sjálfstæð-
ismanna sagði ég orðrétt 22. maí
sl.:
ASÍ hafi áhrif
án beinnar aðildar
„Ég vil strax í upphafi taka það
skýrt fram, að við sjálfstæðis-
menn erum ekki á móti því, að
ASÍ hafi áhrif á ákvarðanir í
húsnæðismálum með eðlilegum
hætti. Okkur þykir hins vegar
rangt, að slíkt gerist með beinni
stjórnaraðild eins og nýjasta gerð
frumvarpsins gerir ráð fyrir.
Fleiri samtök vinnumarkaðarins
eins og BSRB og Vinnuveitenda-
samband íslands hafa einnig gert
kröfu til beinnar aðildar og auk
þess hefur Samband sveitastjórna
orðað slíka aðild fyrir sig.
Sjálfstæðisflokkurinn telur, að
öll þessi samtök eigi að hafa áhrif
á ákvarðanir, en óæskilegt sé, að
það gerist með beinni stjórnarað-
ild þeirra. Afstaða Sjálfstæðis-
flokksins og reyndar fjölmargra
annarra, sem kynnt hafa sér þessi
mál, þar á meðal fulltrúa Fram-
sóknarflokks og Alþýðuflokks í
húsnæðismálastjórn er hvorki
byggð á annarlegum sjónarmiðum
gagnvart verkalýðshreyfingunni
né heldur skilningsleysi á gildi
félagslegra úrræða, þar sem
þeirra er þörf.
Hér er um að ræða grundvallar-
atriði í skipan stjórnsýslunnar og
spurninguna um valdmörk Al-
þingis og hvenær eðlilegt sé, að
þingið framselji vald sitt til hags-
munasamtaka. Sjálfstæðisflokk-
urinn styður heils hugar, að Al-
þýðusamband Islands hafi áhrif á
ákvarðanir húsnæðismálastjórnar
án beinnar aðildar að stjórninni.
Á hinn bóginn telur Sjálfstæðis-
flokkurinn eðlilegt og æskilegt, að
launþegasamtökin eigi beina aðild
að stjórnum verkamannabúst að-
anna, sem sérstaklega sinna hin-
um svokallaða félagslega þætti
húsnæðismálanna “
Umsögn Alþýðu-
sambandsins
Til þess að gera grein fyrir
viðhorfum mínum og sýna enn
frekar fram á ranghermi ráðherr-
ans kýs ég að birta orðréttan
eftirfarandi kafla úr sömu þing-
ræðu.
„Með breytingu, sem gerð var í
efri deild, gera lögin nú ráð fyrir,
að Alþýðusamband íslands eigi
tilnefningarrétt til tveggja manna
í stjórn Húsnæðismálastofnunar
ríkisins. Þetta er samkv. kröfu
Alþýðusambands íslands og stutt
rökum, sem koma fram í umsögn
Alþýðusambandsins svo hljóðandi
með leyfi forseta:
„Frumvarpið gerir ráð fyrir, að
báðir byggingarsjóðirnir séu und-
ir einni stjórn, húsnæðismála-
stjórn, og mæla augljóslega ýmis
rök með þeirri tilhögun, þótt fleiri
leiðir komi þar vafalaust til álita.
Alþýðusamþandið getur þó engan
veginn fallist á þá tilhögun, að
húsnæðismálastjórn verði ein-
göngu skipuð þingkjörnum full-
trúum stjórnmálaflokka og hlýtur
sem fyrr að gera þá eindregnu
kröfu, að Alþýðusamband ísiands
verði með beinni aðild að stjórn
veðlánakerfisins gert kleift að
hafa áhrif á framkvæmd mála,
sérstaklega að þvi er félagslegan
þátt ibúðalánakerfisins varðar.
(Auðkennt hér FS).
Þessi krafa er studd þeim al-
mennu og' augljósu rökum -að
húsnæðismálin eru og hljóta að
vera snar þáttur í kjaramálum
launafólks og skiptir því fram-
kvæmd þeirra miklu máli fyrir
afkomu launþega ekki síður en
kjaramálin í þrengri merkingu.
Þetta sjónarmið hefur reyndar
verið viðurkennt af stjórnvöldum i
sambandi við gerð kjarasamninga
á undanförnum árum.
í þessu sambandi skal tekið
fram, að Alþýðusambandið telur
þá tillögu samráðs, sem gert er
ráð fyrir í 36. gr. frumvarpsins
Friðrik Sophusson
eins og það var i upphafi. alls
ófullnægjandi og raunar ekki i
neinu samræmi viö stefnumótun
fyrrv. ríkisstjórnar. sem birt er
sem fylgiskjal með frumvarpinu
á bls. 45 undir rómerskum II.
(Auðkennt FS).
Með hliðsjón af framansögðu
gerir ASÍ að tillögu sinni, að 1.
mgr. 3. gr. frumvarpsins verði
breytt...“
Ekkert loforð
lá fyrir
Eins og menn muna var gert ráð
fyrir nokkurs konar samráði eða
samráðsaðild Alþýðusambandsins
í upphaflegu lagafrv. í umsögn
Alþýðusambandsins er vísað til
fskj. með frumvarpinu og ASÍ
byggir sjónarmið sín á vfirlýsingu
sem þar kemur fram. Eg ætla að
lesa úr þessu fylgiskjali. Það er
dags. 6. sept. 1979, undirritað af
Guðmundi Vigfússyni, Þráni
Valdemarssyni og Georg H.
Tryggvasyni. Þar segir um þetta
atriði:
„Byggingarsjóðirnir verði
sjálfstæðir en með aðild að þessu
heildstæða lánakerfi undir sam-
eiginlegri stjórn. Af ýmsum
ástæðum þykja rök standa til
þess, að fulltrúum ASÍ og BSRB
8é gefinn kostur á að fylgjast
með og hafa áhrif á ákvarðana-
töku innan félagslega veðlána-
kerfisins.“
Þetta (þ.e. fylgiskjalið og um-
sögn ASt — FS) get ég ekki fengið
til þess að koma heim og saman.
Mér sýnist að tilvitnun, sem getið
er í umsögn Alþýðusambands ís-
lands sé á einhverjum misskiln-
ingi byggð. Eftir sem áður skal ég
viðurkenna það, að viss rök hníga
til málstaðar þeirra. En það sem
skiptir mestu máli er það, að það
er ekkert sem bendir í þessu til
þess, að um loforð stjórnvalda hafi
nokkurn tíma verið að ræða um
beina stjórnaraðild að Húsnæð-
ismálastofnun ríkisins. Þvert á
móti tel ég, að óeðlilegt sé að ein
samtök, þótt merk og stór séu,
njóti þeirra fríðinda eða forrétt-
inda, að tilnefna beint í stjórn,
sem er þingkjörin að öðru leyti.
Sem rök í því máli vil ég nefna
það, að slík tilnefning getur leitt
til þess, að um breytingu verði að
ræða á pólitískum hlutföllum í
slíkri sjóðsstjórn og skiptir þá
engu máli hvort þeir menn, sem
tilnefndir eru af stjórn slíkra
samtaka eru úr sama flokki eða
ekki, því að þannig getur staðið á,
að þeir séu t.d. báðir í stjórnar-
andstöðu á þeim tíma og mynda
þannig meiri hluta með minni
hluta alþingismanna og ná þannig
fram sínum áhugamálum, sem er
tiltölulega auðveldara i því kerfi,
sem verið er að setja upp heldur
en áður, þar sem stjórnin hefur
meiri völd heldur en þá var.
Hvað um önnur
hagsmunasamtök?
Mér finnst óeðlilegt, að Alþingi
framselji þannig vald sitt og
spyrja má, af hverju ættu þá ekki
aðrir að eiga aðild að húsnæðis-
málastjórninni með sömu rökum,
t.d. Vinnuveitendasamband ís-
lands, sem er samningsaðili ASÍ.
Þess vegna hefur þetta mikla
þýðingu fyrir Vinnuveitendasam-
bandið, þar sem húsnæðismál eru
venjulega hluti af kjarasamning-
um á hverjum tíma.
Það er ljóst, að Alþýðusam-
bandið samdi við vinnuveitendur
um þann skatt, sem til skamms
tíma hefur verið fastur tekjustofn
húsnæðismála og það er ekki
óeðlilegt, að annar viðsemjandinn
viiji hafa áhrif fyrst hinn fær þau.
I öðru lagi má nefna byggingarað-
ila, samtök þeirra, og í þriðja lagi
sveitarstjórnir, sem vissulega
hafa verulegra hagsmuna að gæta
... Annar stjórnunarþáttur í
frumvarpinu er um stjórn verka-
mannabústaðanna og þar er
verkalýðsfélögum tryggð aðild
með þeim hætti, að nánast er allt
vald tekið af sveitarfélögunum.
Við sjálfstæðismenn flytjum
breytingartillögu um þetta og telj-
um, að meira forræði eigi að vera
hjá sveitarfélögunum, en viður-
kennum að sjálfsögðu. að þarna
er eðlilegt að um beina aðild
verkalýðsfélaga sé að ræða.“
Hvað vakir
fyrir Svavari?
Hér hef ég birt orðrétt ummæli
mín á þingi um stjórnaraðild að
stjórn Húsnæðisstofnunar. Hver
og einn getur dæmt um það, hvort
í þessum ummælum komi fram
andstaða gegn samráði við verka-
lýðssamtökin eins og Svavar
Gestsson heldur beinlínis fram í
skrifum sínum.
Tekið var eftir því, þegar frum-
varpið um Húsnæðisstofnunina
var til umræðu á Alþingi, hve
félagsmálaráðherrann var fáorð-
ur. Nú hefur hann tekið á sig rögg
og birt þær ræður, sem hann hefur
líklega ætlað að flytja á þinginu,
en hætt við til að knýja fram
þinglausnir sem fyrst. Honum
hefur hins vegar láðst að leiðrétta
ritsmíðar sínar til samræmis við
umræðurnar — nema eitthvað
annað vaki fyir tilvonandi for-
manni Alþýðubandalagsins.