Morgunblaðið - 06.12.1980, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1980
Ljóðlist frá Norðurlöndunum
4
Daglegt líf í Skegglu
Þóroddur Guðmundsson frá
Sandi: UÓÐAÞÝÐINGAR FRÁ
NORÐURLÖNDUM, 198 bls.
Bókaútgáfa Mpnnin»?arsjóðs og
Þjóðvinafélagsins
Rvik. 1980
Þetta er þrettánda bók Þórodds
Guðmundssonar en fjórða safn
hans af ljóðaþýðingum. Fyrsta
þýðingasafn Þórodds var með
ljóðum eftir enska skáldið Willi-
am Blake. Það kom út fyrir
röskum tuttugu árum. Þá var
Blake svo gott sem gleymt skáld,
bæði í Englandi og annars staðar.
En skömmu síðar tók ungkynslóð-
in, austan hafs og vestan, að lesa
ljóð hans af ástríðu og innlifun —
Blake varð tískuskáld! Þannig er
háttað gengi skáldskaparins, eng-
inn veit fyrirfram hvað næst
verður ofan á.
Auk þýðingasafnanna fjögurra
hefur Þóroddur sent frá sér eina
bók með blönduðu efni: þýddum
ljóðjum og frumsömdum, og fjórar
bækur með frumsömdum ljóðum
þannig að ekki hallast á; hann
hefur með öðrum orðum skipt
tíma sínum jafnt á milli þessara
tveggja greina ljóðlistarinnar,
frumsamningar og þýðinga.
Þóroddur Guðmundsson er
skáld ljóðræns kveðskapar. Þýð-
leiki formsins er eitt einkenni
ijóða hans. Þess konar formsein-
kenni hafa jafnan áhrif á efnisval.
Mýkt í formi stefnir að fagur-
fræðilegu hnökraleysi og þar með
yrkisefni sem hæfir slíkri stefnu.
Og þess konar stefnu fylgir jafnan
tiltekið gildismat sem kalla mætti
ljóðrænt mat; það er að segja að
skáldið túlkar reynslu sína innan
þess ramma sem fellur að ljóð-
forminu. Því lætur að líkum að
náttúrulýsingar — og helst með
nokkurri fjarlægðarstemmningu
— eru algengur þáttur í ljóðræn-
um kveðskap. Hrynjandin í nátt-
úrunni er í sjálfu sér ljóðræn og
því ekki að furða þótt hún sé
kjörefni skálda eins og Þórodds
Guðmundssonar. »... og ljóðin
söng hver alda blá ...« (tekið upp
úr Iljartans þrá eftir Nils Ferlin)
— dæmigerð ljóðlína fyrir þessa
samsömun lýrísks forms og efnis.
Þessi stefna Þórodds kemur
fram bæði í vali eigin yrkisefna og
eins í vali hans á erlendum ljóðum
til þýðingar á íslensku. Þetta
norræna þýðingasafn hans — sem
er hans langmerkasta og viða-
mesta til þessa — er því býsna
samstætt þegar á heildina er litið.
Ekki svo að skilja að Þóroddur
fari eftir neinni einstefnu, síður
en svo, hann er frjálslyndur og
horfir til margra átta. En per-
sónuleg viðhorf han3 til ljóðlistar-
innar setja þó mestan svip á ritið,
og hvernig ætti annað að vera?
Auk hinna fjögurra sjálfstæðu
þjóðlanda eru þarna sérstakir
kaflar með ljóðum frá Færeyjum,
Gotlandi og Alandseyjum. Færey-
ingar eru í vitund okkar orðin
sérstök og fullvalda þjóð og þess
vegna finnst manni sjálfsagt að
þeir séu þarna sér á blaði. Öðru
máli gegnir um Gotland og
Álandseyjar enda liggja hvor
tveggja eylöndin okkur fjær, svo í
huglægum sem í landfræðilegum
skilningi.
Ritið hefst á færeyskum ljóðum
og fremst þeirra er Þú blessaða
strindi eftir Símun av Skarði. Þar
er meðal annars þetta þýða erindi:
Oft sóleyiar sktna
á sumrum i hliA.
en fjðrinu týna
i froxtharAri tiA.
er myrkrið ai|? sta rir,
mér stirAnar um mil.
ok IjósiA þo fa rir
ae sÍKur I sil.
þeim strenKÍrnir hljóma.
sem drepa úr dróma,
GuA verndi mitt Fjercyjafrón.
Þarna er líka ljóð eftir J.H.O.
Djurhuus, Christian Matras, Heð-
in Brú og Guðrið Hemsdal — gott
sýnishorn færeyskrar ljóðlistar og
v«rðugt í riti sem þessu.
Þóroddur Guðmundsson frá
Sandi
Norsk skáld eru hér fimmtán
talsins, elst Henrik Wergeland.
Hann var ári yngri en Jónas
Hallgrímsson, lést sama ár og
Bðkmenntlr
eftir ERLEND
JÓNSSON
hann og gegndi á ýmsan hátt
svipuðu hlutverki fyrir norskar
bókmenntir og Jónas fyrir íslensk-
ar. Næstur er Kristofer Uppdal.
Hann var af þeirri kynslóð sem
oftast er kennd við sýmbólisma og
nýrómantík, kynslóð sem var ung
um aldamót. Þóroddur þýðir hér
eftir hann eitt kvæði, Ólgandi
vor. Kynslóð Uppdals hafði mæt-
ur á óspilltri fegurð, hana dreymdi
um ást og unað í skauti grósku-
mikillar sumarnáttúru; hvort um
sig, ástin og náttúran, var svo
nátengt hinu að ástalífslýsingarn-
ar voru til að mynda einatt
fegraðar með líkingum úr náttúr-
unni — hér er eitt erindið:
Hún ris til hálfs á fætur,
en hníjfur svo um leið.
Ok kjólsins ýfast óldur
með yndisþokka seið,
oK mærin mjóa skelfur
en mittið Krannt
sík hrærir
ok andvarp
barminn ha'rir
sem breiði úr sér elfur.
Svíþjóð er alltaf fyrirferðarmik-
il í norrænum kvæðasöfnum og
svo er einnig hér. Tuttugu og þrjú
sænsk skáld eru hér valin til
kynningar; og talsvert fleiri ef
talin eru með sænskumælandi
skáld utan Svíþjóðar — frá Got-
landi, Álandseyjum og Finnlandi.
Hér eru ljóð eftir Dan Andersson,
Hjalmar Gullberg, Karin Boye og
Gustaf Fröding svo nefnd séu
nokkur þekkt nöfn, auk margra
annarra sem sjaldnar heyrast
nefnd. Elst er sautjándu aldar
skáldið Lars Wivallius. Hefur
Þóroddur þýtt eftir hann eitt
kvæði, Þurrt og kalt vor. Það eru
átta erindi, sjö línur hvert, og
endar á þessu:
Ger daKÍnn osh lanKan. en Ijósa nótt.
»K lífdóKK til jardar falla.
lit fuKlana synKÍa sætt ok rótt
ok sorKlaust í riki mjalla!
Lát Klitra ok titra
KÍKJurnar fljótt
ok Kledjaat mennina alla!
Sérstaka rækt hefur Þóroddur
lagt við Gotlandsskáldið Gustaf
Larsson og áður sent frá sér bók
með þýðingum á kvæðum eftir
hann. Hér eru fjögur kvæði eftir
Larsson. Hann er nú háaldraöur
og höfuðskáld sinnar eyjar. Hef ég
fyrir satt að afmælisdagur hans sé
þar hátíðlegur haldinn ár hvert.
Meðal finnskra skálda eru hér
Elmer Diktonius og Bo Carpelan.
Alls eru finnsku skáldin hér ellefu
talsins.
Danmörk rekur svo lestina með
sextán skáld. Elst er Johannes
Ewald, en yngst Klaus Rifbjerg.
Dönsk ljóðlist er að ýmsu leyti
léttari en bæði sænsk og finnsk.
Kann það að vera hinum fræga
danska húmor að þakka. En Danir
hafa líka notið þess aldirnar í
?egnum að vera á krossgötum
milli Skandinavíu annars vegar og
meginlands Evrópu hins vegar. Til
Hafnar bárust stefnurnar fyrst —
'rá Þýskalandi og Frakklandi.
\dam Oehlenschláger tók ekki
iðeins við rómantíkinni, hann
tom henni líka áleiðis, meðal
innars til íslendinga. Þóroddur
þýðir hér eitt kvæði eftir hann,
Hvar eru, rósir —
Rvar eru, rósir, yAar blóm
fri aé«kuKlödum heimi?
Ék þau sem llfs mins dýran dóm
i daKbók hjartans Keymi.
Þótt fölnad hafi faKurskrýdd
«K fenKÍA dauAans liti,
ók man þau divel pelli prýdd
meA purpurarauAu Kliti.
I þeirra mjúku hloAum býr
enn hros fri liAnum irum.
Sem forAum vorsins vindur hlýr
t*K vökva þau med tirum.
Óþarft mun að benda á að
geysimikil vinna hlýtur að liggja
að baki þessu tvö hundruð blað-
síðna kvæðasafni. Þóroddur Guð-
mundsson dvaldist ungur á Norð-
urlöndum og hefur síðan gert
þangað tíðreist og mun vera per-
sónulega kunnugur ýmsum þeim
skáldum sem hann hefur hér valið
til þýðingar. Sjón er sögu ríkari,
segir máltækið, og um ljóðaþýð-
ingar gildir það ekki síður en
annað því kynni af heimkynnum
erlends ljóðs eru — ef ekki
nauðsynleg þá að minnsta kosti
heppileg ef unnt á að vera að
flytja hugblæ þess yfir á annað
tungumál — landa á milli. Tel ég
að Þóroddur Guðmundsson hafi
unnið bæði gott verk og lofsvert
með þessari yfirgripsmiklu og
fjölþættu kynningu á ljóðlist
frændþjóðanna.
Leikfélag Hornafjarðar:
LANDKRABBAR
eftir Hilmar J. Hauksson.
Leikstjóri: Ingunn Jensdóttir.
Leiktjöld: Ingunn Jensdóttir.
Landkrabbar er leikrit um lífið í
íslensku sjávarþorpi þar sem allt
snýst um fisk. Við kynnumst
starfsfólki frystihússins Skegglu,
en því er sendur verkstjóri að
sunnan í staðinn fyrir að valinn sé
einn úr þeirra hópi. Þetta sættir
fólkið sig ekki við og grípur til
sinna ráða. Einnig koma við sögu
sjómenn af Öldunni sem vegna
vélarbilunar gera sér glaðan dag í
landi. Einkum er dregin upp mynd
daglegs lífs í frystihúsinu.
Landkrabbar er einfalt verk og
gerir ekki miklar kröfur til leik-
ara. Ingunn Jensdóttir leikstjóri
bjargar því farsællega sem bjarg-
að verður, en í heild sinni virðist
leikritið sakleysisleg tilraun til að
skapa áhugaleikurum verkefni úr
eigin umhverfi. Sumir fóru lag-
lega með hlutverk sin. Ekki er
ólíklegt að leikararnir sjálfir og
þeir áhorfendur sem þekkja þá
hafi gaman af því sem Landkrabb-
ar hafa upp á að bjóða. Leikritið
var leikið fyrir fullu húsi í Félags-
heimili Kópavogs á föstudaginn og
við ágætar undirtektir áhorfenda.
Það skal tekið fram að undirrit-
aður missti af fyrstu atriðum
leikritsins, svo að umsögnin um
það er sett saman með þeim
fyrirvara.
Eins og fyrr segir var leik-
stjórnin verkinu styrkur. Sama er
að segja um leikmynd (leiktjöld í
sýningarskrá). Sérstaklega var
mynd frystihússins sannfærandi.
Áhugaleikfélög koma stundum í
heimsókn á höfuðborgarsvæðið
með sýningar sem þangað eiga
takmarkað erindi, en hafa aftur á
Lelklist
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
móti gildi fyrir þá sjálfa og
leiklistarstarfsemi heima fyrir.
Sveitungar á höfuðborgarsvæðinu
hljóta þó að fagna slíkum heim-
sóknum, enda er sú yfirleitt raun-
in.
Höfundur Landkrabba, Hilmar
J. Hauksson, hefur komið víða við
samkvæmt upplýsingum um hann
í leikskrá. Þess láist aftur á móti
að geta að hann hefur fylgst vel
með íslenskri leikritagerð. I Land-
kröbbum mátti greina bergmál frá
Saumastofu Kjartans Ragnars-
sonar (söngvar) og Blómarósum
Ólafs Hauks Símonarsonar (þjóð-
félagslegt misrétti, fantaskapur
atvinnurekenda).
Skrautleg samtíð
Það eru engar fréttir fyrir þá,
er fylgjast með Morgunblaðinu,
að Sigmund hafi enn einu sinni
hitt naglann á höfuðið. í fyrra
kom á markað bók með gaman-
myndum eftir Sigmund og vakti
verðskuldaða kátínu og aðdáun í
því gengna skammdegi. Nú hefur
Prenthúsið endurtekið framtak-
ið frá því á seinasta vetri og
gefið út nýja syrpu af teikning-
um þessa óþrjótandi hugmynda-
smiðs. En sá er munurinn á
þessari útgáfu og hinni fyrri, að
efni Skrautlegrar Samtíðar er
nærtækara og minnir á nýliðna
atburði.
Fyrir ári reit ég hér í blaðið
nokkur orð um teiknilist Sig-
munds, það er því alger óþarfi að
endurtaka hlutina hér,en ég vil
leggja áherslu á, að allt, er ég þá
sagði, á einnig við um þessa
útgáfu Skrautlegrar samtíðar. Á
þessu ári, sem nú er senn á enda,
hefur margt borið á góma í
íslensku þjóðlífi, og allt hefur
orðið Sigmund að efni í mynd-
túlkun, sem er sérstæð að öllu
leyti. Hann er sem sagt enn í
stuði, ef við notum einfalt og
skiljanlegt mál. Sigmund hefur
að þessu sinni tekið til yfir 150
myndir, og það verður að játast,
að þrátt fyrir hina daglegu
skemmtun, er maður fær af
vcrkum hans í Morgunblaðinu,
þá er það enn skemmtilegra að
fletta þessari nýju bók og geta
þannig svifið um pólitík og
Sigmund
Myndllsl
eftir VALTÝ
PÉTURSSON
þjóðlíf í fylgd þessa gáskafulla
snilligáfumanns. En við skulum
einnig hafa það hugfast, að
slíkar myndir hafa á stundum
mikinn boðskap og eru í glettni
sinni það svipuhögg, er einna
sárast undan svíður. Skop-
myndagerð hefur ætíð verið í
hávegum höfð meðal þeirra
þjóða, sem búið hafa við siðferð-
ilegt og frjálst stjórnarfar. Jafn-
vel þeir fyrir austan tjald hafa
verið nokkuð á ferð með slíka
hluti, og má í því sambandi
nefna hið fræga tímarit KROK-
DIL.
Skrautleg samtíð hefur ekki
mikið lesmál að bjóða, samt eru
þar nokkur orð eftir Indriða G.
Þorsteinsson, og svo byrjar ball-
ið á næstu síðu, með sjálfum
forseta íslands, og auðvitað er
síðasta teikningin í bók þessari
jarðarför ríkisstjórnar. Ánnars
er efni þessara mynda Sigmunds
svo ríkt í sjálfu sér, að mér
dettur ekki í hug að fara nánar
út í þá sálma hér. Frágangur
núverandi útgáfu er mjög líkur
fyrri bókinni um Sigmund. Það
mætti segja mér, að hér væri
komin röð bóka í gang, sem
margir vilja eignast, ef um
framhald verður að ræða.
ímyndunaraflið hjá teiknaran-
um er óþrjótandi, og alltaf rúllar
þjóðlífið eftir sinni braut. Menn
gera ætíð eitthvað af sér annað-
hvort til að öðlast atkvæði eða
fastan sess í huga annarra.
Sigmund gerir þessu öllu skil á
sína vísu og læknar vorn auma,
þunga hugarheim. Húmorinn
með þessari þjóð á honum mikið
upp að inna. Þessar tvær bækur
Sigmunds hafa verið góð hress-
ing á stuttum og dimmum dög-
um, hafi hann þakkir fyrir.