Morgunblaðið - 06.12.1980, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1980
17
breyíinguna 1942 er Sjálfstæðís-
flokkurinn aðili að ríkisstjórn allt
til ársins 1956 að utanþingsstjórn-
inni undanskilinni.
Þrátt fyrir mikla leiðréttingu
var enn ekki búið að ná samstöðu
um hugmyndir Hannesar Haf-
stein frá 1905. Það giltu ekki sams
konar reglur um kosningu þing-
manna hvarvetna á landinu og það
hlaut enn að segja til sín þegar
fram liðu stundir.
Það átti líka eftir að koma í ljós.
Tilflutningar svo og meiri fjölgun
fólks á þéttbýlisstöðunum tók að
skekkja þá mynd, sem menn höfðu
fyrir sér 1942, og hafði þá verið
mikil leiðrétting.
Kjördæmabreytingin 1959
í alþingiskosningunum 1953,
þegar Sjálfstæðisflokkurinn fékk
mjög hagstæða útkomu, 21 þing-
mann kosinn, skorti 17 uppbótar-
sæti til þess að jöfnuður næðist á
milli þingflokka. Hefði Sjálfstæð-
isflokkurinn þá átt að fá 6 þing-
sæti til viðbótar.
Það var hins vegar hægt að
benda á það, að Sjálfstæðisflokk-
urinn þyrfti þá aðeins um 100
atkvæða viðbót í ákveðnum kjör-
dæmum til þess að bæta við sig 5
þingsætum og ná helmingi þing-
sæta á Alþingi með um 40%
atkvæða.
Þessi útreikningsaðferð and-
stæðinga Sjálfstæðisflokksins
varð til þess, að Framsóknarflokk-
urinn og Alþýðuflokkurinn gerðu
með sér kosningabandalag 1956,
„Hræðslubandalagið". Ætlun
þeirra var að ná meirihluta á
Alþingi með minnihluta atkvæða í
skjóli ranglátrar kjördæmaskip-
unar. Orsakir þess var m.a. hægt
að rekja til þeirra rniklu breyt-
inga, sem orðið höfðu á búsetu
manna, og mismunandi mikillar
fólksfjölgunar í landinu eftir kjör-
dæmum.
Þetta tókst ekki sem betur fer.
Hins vegar urðu þessi vinnubrögð
undanfari kjördæmabreytingar-
innar, sem gerð var 1959, í and-
stöðu við Framsóknarflokkinn
eins og alltaf áður. Þá varð
hugmynd Hannesar Hafstein að
veruleika, að því undanskildu að
þingmönnum var ekki skipt jafnt
á inilli kjördæma eftir fólksfjölda.
Mynduð voru eins og kunnugt er 8
stór kjördæmi með 5—12 þing-
mönnum, sama kosningafyrir-
komulag alls staðar og þingmönn-
um fjölgað í 60.
í fyrri kosningunum 1959 skorti
14 þingsæti til viðbótar til þess að
jöfnuður næðist á milli þing-
flokka, en í síðari kosningunum
skorti 3 þingsæti.
Ekki náðist fram sú hugsun, að
þir.gmenn skiptust milli kjör-
dæma eftir fólksfjölda. Ekki var
heldur gert ráð fyrir endurskoð-
unarákvæði með tilliti til mis-
munandi mikillar fólksfjölgunar í
kjördæmunum.
Það er einmitt vandamálið, sem
við glímum við í dag. Aukið
misvægi atkvæða í kjördæmum
breytir ekki aðeins áhrifum kjós-
enda á Alþingi, heldur hefur
valdið því, að styrkur þingflokka
samkv. atkvæðairagni hefur
skekkst. Þetta lendir fyrst og
síðast á Sjálfstæðisflokknum,
stærsta stjórnmálaflokknum, sem
sækir meirihluta fylgis síns til
íbúa á þéttbýlissvæðunum.
Ég sagði áðan, að skort hefði 3
þingsæti 1959 til þess að jöfnuður
hefði náðst milli þingflokka. 1963
skorti 5,1967 2,1971 4,1974 7,1978
og 1979 skorti 6 þingsæti og af
þeim hefði Sjálfstæðisflokkurinn
fengið 3, Alþýðubandalagið 2 og
Alþýðuflokkurinn eitt.
Til úrlausnar á
kjörtimabilinu________________
Frá 1857 til 1930 má segja, að
þau sjónarmið, sem lágu til
grundvallar breytingum á kjör-
dæmaskipuninni, hafi verið land-
fræðileg, þ.e. skipting landsins í
lögsagnarumdæmi. Frá 1930 hefur
hins vegar setið í fyrirrúmi að ná
fram jöfnuði á milli þingflokka.
Málið í dag er vandasamara að því
leyti, að nú höfum við bæði
viðfangsefnin til úrlausnar.
Það er ljóst, að aukið misræmi á
vægi atkvæða hefur aukið ójöfnuð
á milli þingflokka.
Við þurfum því að ná fram
braytingum til þess að jöfnuður sé
milli þingflokka.
Við þurfum að leiðrétta það
misræmi, sem orðið er á vægi
atkvæða eftir búsetu manna í
landinu, en á þoim töflum, sem
hér fylgja, sést hver breyting
hefur orðið á þá tvo áratugi, sem
núverandi kjördæmaskipan og
kosningalög hafa gilt.
Við erum sammála um það, að
hér er erfitt verkefni til úrlausn-
ar. Svo hefur ætíð verið, þegar
kjördæmaskipun og kosningalög-
um hefur verið breytt.
Við megum þó ekki mikla svo
vandamálið að því sé vikið til
hliðar þess vegna, heldur ber
okkur að vinna við lausn þess og
óumflýjanlegt er að Alþingi taki
það til úrlausnar á þessu kjör-
tímabili.
Ég hef hér dregið fram þær
breytingar, sem gerðar hafa verið
á kjördæmaskipan landsins frá
endurreisn Alþingis, og viljað
vekja athygli á þeim meginsjón-
armiðum, sem þar hafa legið til
grundvallar.
Varðandi úrlausn þessa máls í
dag er ég þeirrar skoðunar, að
sjónarmið Hannesar Hafstein frá
1905 séu enn í fullu gildi.
Við kjördæmabreytinguna 1959
lagði Bjarni Benediktsson megin-
áherzlu á þau sjónarmið og vann
þeim fylgi, en hann sagði:
„Frá minu sjónarmiði hefur það
ætíð verið höfuðatriði í kjör-
dæmamálinu — að sams konar
reglur giltu um kosningu þing-
manna hvarvetna á landinu, í
Reykjavík, sem annars staðar.
Endalaust verður deilt um, hvort
heppiiegra sé að hafa hlutfalls-
kosningar eða einmenningskjör-
dæmi. Én sama háttinn verður að
hafa allsstaðar, annað skapar
óþolandi ranglæti."
Á þeim grundvelli eigum við
sjálfstæðismenn að vinna áfram
að lausn þessa réttlætismáls.
Öðruvísi verður ekki landi
okkar stjórnað með lýðræðis-
legum stjórnarháttum. Öðruvísi
verður ekki tekist á við þau
vandamál, sem við blasa.
Aðventusamkomur í
Saurbæjarprestakalli
NtJj Á jólaföstunni verða
haldnar tvær aðventusam-
komur I Saurbæjarpresta-
kalli á Ilvalfjarðarströnd.
Sunnudaginn 7. desember kl.
14 verður aðventusamkoma í
Lcirárkirkju. Kirkjukórinn
syngur jólalög undir stjórn
frú Kristjönu Höskuldsdótt-
ur, organista. Þá verður rætt
um jólin, lesin jólakvæði og
jólasaga og sóknarprestur
flytur hugleiðingu og bæn.
Sunnudaginn 14. desember
kl. 14 verður aðventusamkoma
í Hallgrímskirkju í Saurbæ.
Samkór Suður-Borgfirðinga
syngur jólalög undir stjórn
Ulriks Ólasonar, organista,
sem einnig leikur einleik á
orgel kirkjunnar. Þá syngur
Barnakór Akraness undir
stjórn Jóns Karls Einarsson-
ar, skólastjóra. Lesin verða
jólakvæði, iúsíur koma fram
o.fl.
Aliir eru velkomnir á þessar
aðventusamkomur.
Spástefna Stjórnunarfélagsins um þróun efnahagsmála 1981:
Niðurstaða flestra, að
verðbólga verði 55-
70%
Stjórnunarfélag íslands efndi í
gærdag til spástefnu um þróun
efnahagsmála árið 1981 og voru
flutt niu framsöguerindi. Það
varð niðurstaða framsögumanna.
að verðbólga hér á landi yrði á
bilinu 55—70% og gerðu menn þá
ráð fyrir mismikium efnahagsað-
gerðum stjórnvalda.
Ólafur Daviðsson, forstjóri
Þjóðhagsstofnunar, sagði í sinni
framsögu. að búast mætti við um
5% rýrnun viðskiptakjara á þessu
ári og um 1,5% á því næsta, en
árið 1979 var rýrnun viðskipta-
kjara um 9%. Á þriggja ára
timabili má þvi búast við, að
viðskiptakjör landsins rýrni um
rúmlega 15%.
Þorsteinn Pálsson, fram-
kvæmdastjóri Vinnuveitendasam-
bandsins, nefndi sem dæmi um
aðgerðir ríkisstjórnarinnar í efna-
hagsmálum, að samkvæmt fjár-
lagafrumvarpi væri gert ráð fyrir,
að veita 10 milljörðum króna til
sérstakra efnahagsaðgerða, en það
dygði til að greiða niður t.vö
vísitölustig, sem þýddi að væri
verðbólgan 70% tækist ríkisstjórn-
inni að lækka hana niður í 68%. Þá
sagði Þorsteinn, að þótt allar
verðbætur á laun yrðu afnumdar á
næsta ári, myndi verðbólgan þrátt
fyrir það liggja í kringum 45%.
Fjórir frarnsögumanna fjölluðu
um efnahagslegar forsendur við
gerð fjárhagsáætlunar árið 1981
fyrir fyrirtæki og stofnanir. Hjá
Birni Friðfinnssyni, framkvæmda-
stjóra fjármáladeildar Reykjavík-
urborgar, kom fram, að hann gerði
ráð fyrir um 61% verðlagsbreyt-
ingum á næsta ári og 54% launa-
breytingum við gerð fjárhags-
áætlunar fyrir Reykjavíkurborg og
hann reiknaði með að hver dollar
kostaði í lok ársins um 900 krónur.
Þórður Magnússon, fram-
kvæmdastjóri fjármálasviðs Eim-
skips, sagði, að við gerð áætlana
hjá þeim væri gert ráð fyrir um
55% verðlagsbreytingum innan-
lands og þeir gerðu ráð fyrir því að
dollarinn myndi hækka um 43% í
verði á næsta ári, þ.e. hann myndi
ATVINNULEIKHÚSIÐ á Akur-
eyri hefur nú hafið starf að nýju
eftir nokkuð hlé, sem stafaði af
fjárhagslegum erfiðleikum.
Munu nú vera að hefjast æfingar
á „Skáld-Rósu“ og verður Jill
Brooke Árnason leikstjóri.
Leikfélagið hefur nú fengið lof-
orð fyrir auknum styrkjum frá
ríki og Akureyrarbæ, en að sögn
kosta um 858 krónur við lok ársins.
Eggert Ágúst Sverrisson, fulltrúí
hjá SÍS, sagði að í þeirra áætlun
væri gert ráð fyrir 67,1% verðlags-
breytingum hér innanlands og um
64,5% launabreytingum. Þeir gerðu
ráð fyrir 56,2% hækkun á verði
dollarans, þannig að í lok ársins
myndi hver dollar kosta 934 krón-
ur.
Magnús Gústavsson, forstjóri
Hampiðjunnar, sagðist gera ráð
fyrir um 72% launahækkunum á
næsta ári í sínum áætlunum og þar
væri gert ráð fyrir tæplega 74%
hækkun á verði dollars. Hver
dollari myndi þvi í árslok 1981
kosta 1050 krónur.
Þóreyjar Aðalsteinsdóttur hjá LA
hefur velgengni Kabaretts LA og
Sjálfstæðishússins valdið mestu
um það að starfið getur nú hafizt.
Ekki er enn ákveðið hvaða verk
fylgja í kjölfar „Skáld-Rósu“, en
ráðinn verður leikstjóri fyrir
hvert verk fyrir sig fram til
vorsins. Þá verður hafizt handa
við ráðningu nýs leikhússtjóra.
LA hefur störf að nýju
„Skáld-Rósa“ fyrsta verkefnið
COMBIPÖT í ÚRVALI
LAUGAVEGI 47 SÍMI17575
6.153