Morgunblaðið - 06.12.1980, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1980
GEIR IlallKrímsson. formaður Sjálf-
stæðisflokksins, mælti sl. fimmtudaK
fyrir tillögu 19 þingmanna flokksins
um stefnumótun í stóriðjumálum.
Tillagan gerir ráð fyrir 7 manna
þingkjörinni nefnd, er kanni. meti
og geri tillögur um hagkvæmni
framleiðslugreina, sem til álita koma
á sviði orkufreks iðnaðar, með tilliti
til orkuverðs, flutningskostnaðar og
markaðsmöguleika. í því efni kunni
að vera nauðsynlegt að eiga sam-
vinnu við utanaðkomandi aðila á
sviði tækni, markaðsmála og fjár-
mögnunar. Ræða flokksformannsins
verður efnislega rakin hér á eftir.
Geir Hallgrímsson í þingræðu um stóriðju:
Allar hrakspár úrtölu-
manna Alþýðubanda-
lags hafa reynzt rangar
Nefnd sem lögð
var niður
Ástæðan til flutnings þessar-
ar tillögu er m.a. sú, hve lítið
hefur verið aðhafst í þessu
mikilvæga hagsmunamáli þjóð-
arheildarinnar: að kanna mögu-
leika og marka stefnu í stór-
iðjumálum. Núverandi orkuráð-
herra, Hjörleifur Guttormsson,
lagði árið 1978 niður þá nefnd,
sem hafði starfað allar götur
frá því í september 1971 að
þessu verkefni, þ.á m. viðræðum
við erlenda aðila, sem áhuga
hefðu á þátttöku í orkufrekum
iðnaði í samstarfi við Islend-
inga. Það var raunar Magnús
Kjartansson, þáverandi iðnað-
arráðherra, er setti þá nefnd á
laggir, er Hjörleifur skar niður
við trog. Þá rakti Geir Hall-
grímsson forsögu málsins enn
lengra aftur er dr. Bjarni Bene-
diktsson skipaði stóriðjunefnd
1961 til að kanna möguleika á
vinnslu áls, en það var upphaf
þess er síðar varð að vinnustað
600 manna í Straumsvrk og
gildum þætti í útflutnings-
framleiðslu þjóðarinnar.
Þá var öðruvísi að málum
staðið en nú, er úrtölumenn
ráða ferð í orkuráðuneyti. Við
sjálfstæðismenn unnum ekki
þessu aðgerðarleysi í málum,
sem varða framtíðaratvinnuör-
yggi og aukningu þjóðartekna,
þ.e. undirstöðu lífskjara þjóðar-
innar. Þess vegna er þingsálytk-
unartillaga okkar flutt.
Grundvöllur lífskjara-
sóknar þjóðarinnar
Geir vitnaði síðan til greinar-
gerðar með tillögunni og sagði:
I orkulindum landsins er að
finna grundvöll að nýrri sókn til
betri lífskjara líkt og sjávarút-
vegurinn var í upphafi þessarar
aldar. Bætt lífskjör og atvinnu-
öryggi landsmanna eru höfuð-
markmið þeirrar atvinnustefnu
sem fylgja þarf. Það er því
meginverkefni nú að hagnýta
hin gífurlegu verðmæti sem
fólgin eru í orkulindum lands-
ins. í því efni er nú mest um
vert að móta stefnuna í stór-
iðjumálum með það fyrir aug-
um að hagnýta orkulindir
landsins til framleiðslu iðn-
aðarvara til útflutnings.
Geir sagði að nýta þyrfti þá
möguleika til fulls sem fyrir
hendi væru í hefðbundnum at-
vinnuvegum: sjávarútvegi og
landbúnaði, en stofnstærð
nytjafiska og markaðshórfur
búvöru settu þar ákveðin nýt-
ingarmörk. Á næsta áratug
mun einstaklingum á íslenzkum
vinnumarkaði fjölga um 15.000
manns. Nauðsynlegt er að
tryggja þessu fólki arðbæra
vinnu, laun og lífskjör sem
jafnast á við það sem bezt gerist
í nágrannalöndum. Atvinnuör-
yggi og stöðvun landflótta er
þungamiðjan í atvinnustefnu
Sjálfstæðisflokksins. Naumast
verður hægt að tryggja framtíð-
aratvinnuöryggi né auka svo
þjóðartekjur að beri uppi sam-
bærileg lífskjör og nágrannar
búa við nema með því að nýta
þá möguleika, sem orkuauðlind-
ir þjóðarinnar bjóða upp á,
meðal annars í tengslum við
orkufrekan útflutningsiðnað.
Geir sagði að þjónustugreinar
hefðu tekið við 64% af nýjum
starfskröftum að undanförnu.
Æskilegt sé að hlutfall fram-
leiðslu í vinnuafli aukizt meir,
hvað vinnuframlag varðar, en í
ríkisgeiranum. Því sé ekki rétt
að gera ráð fyrir að meir en
helmingur viðbótarvinnuaflsins
fari í þjónustugreinar — verzl-
un, viðskipti, samgöngur, heil-
brigðismál, menntunarmál
o.s.frv. — en undirstöðuat-
vinnugreinar, þar sem
verðmætasköpun fer fram, m.a.
til að kosta þjónustugreinarnar,
taki við hinum helmingi aukn-
ingar mannaflans. Það verður
ekki án markvissrar atvinnu-
stefnu í sjávarútvegi, iðnaði,
Iandbúnaði — þar á meðal
stórátaki í orkuöflun og orku-
frekum útflutningsiðnaði.
Við megum heldur ekki loka
augum fyrir því að brottflutn-
ingur fólks úr landi hefur verið
meiri en góðu hófi gegnir. í því
efni er talað um „útflutt at-
vinnuleysi". Alþingi getur ekki
lokað augunum fyrir þessari
staðreynd né hlífst við að
sporna fótum gegn henni. Það
er illt að horfa á eftir vinnufús-
um hugum og höndum, sem í
mörgum tilfellum búa yfir
menntun og sérhæfingu sem
þjóðin má sízt án vera.
Þróun í orku-
málum okkar
Geir Hallgrímsson rakti síð-
an þá þróun sem orðið hefur í
orkumálum okkar á undanförn-
um áratugum, hvern veg Al-
þýðubandalagið hefði sífellt
verið úrtöluaflið þegar virkja
átti stórt. Það hefði viljað
minni virkjun (70 MW í stað 210
MW) þegar ráöist var í Búr-
fellsvirkjun. Sama sagan hefði
endurtekið sig þegar kom að
ákvörðunartöku um Sigöldu- og
Hrauneyjafossvirkjanir, þá hafi
þeir hugsað smærra og viljað
gera minna en ofan á varð.
Hann rakti og neikvæða afstöðu
þeirra til álvers og járnblendi-
verksmiðju, sem á næsta ári
myndu leggja til hátt í 20%
útflutningsverðmæta okkar,
auk veigamikils þáttar þeirra
til að tryggja atvinnuöryggi.
Allar hrakspár úrtölumanna
Alþýðubandalags varðandi
þessi stórvirku atvinnufyrir-
tæki hefðu reynzt rangar. Ál-
verið hefði verið mikilvægur
tekjustofn Byggðasjóðs, sem
fjármagnað hefði margskonar
atvinnuuppbyggingu vítt um
land, en framhjá „framleiðslu-
gjaldi" væri litið þegar Al-
þýðubandalagsmenn reyndu,
enn í dag að gera tekjur samfé-
lagsins af álverinu tortryggi-
lega. Nú hefði þessum niður-
tölumönnum verið hossað upp í
æðstu metorð í því ráðuneyti,
sem þyrfti að veita forystu í
nýrri framfarasókn.
Gagnrýnisraddirnar um að
álverið „yrði sterkasti aðilinn í
íslenzkum stjórnmálum", „lág-
launafyrirtæki" með innflutt
verkafólk, hefði óþolandi meng-
unaráhrif á svæði sem helming-
ur þjóðarinnar byggi á o.s.frv.
hljóma nú hjárænulega í ljósi
tiltækrar reynslu. Sjálfgefið er
að halda fast við ítrustu kröfur
um mengunarvarnir og um-
hverfisvernd en vannýttir
möguleikar treystu hvorki at-
vinnuöryggi né lífskjarastöðu
þjóðarinnar.
Án þeirra stóriðjufyrirtækja
sem nú eru til staðar hefðum
við orðið að virkja verulega
smærra og verulega dýrar á
hverja kílóvattstund til hins
almenna notanda, bæði at-
vinnurekstrar og heimilisnotk-
unar. í vatnsföllum og jarð-
varma eru enn stærstu ónýttu
möguleikarnir, sem þjóðin hef-
ur til að treysta lífskjör sín og
efnahagslegt öryggi.
Stefnumörkun
sjálfstæðismanna
Geir vitnaði til stefnumörk-
unar sjálfstæðismanna og
sagði:
„Iðnaður mun á næstu árum
gegna stórauknu hlutverki í
atvinnulífi þjóðarinnar. Inn-
lendum iðnaði á því að skapa
skilyrði til að auka framleiðni
sína og fara inn á nýjar brautir,
svo að hann styrkist og geti
mætt samkeppni við innflutn-
ing og á erlendum markaði.
Gerðar verði ráðstafanir til
þess að hann njóti jafnrar
aðstöðu og starfsskilyrða og
aðrar innlendar atvinnugreinar
og erlend iðnfyrirtæki. Hraðað
verði á næsta kjörtímabili
áframhaldandi uppbyggingu
þeirra stóriðjufyrirtækja, sem
fyrir eru hér á landi, og þegar
verði hafinn undirbúningur að
einu nýju stórfyrirtæki á sviði
rafefnaiðnaðar og stefnt að því
að framkvæmdir við það geti
hafist á kjörtímabilinu. Stefnt
verði að því að almenningur
eignist hlutafé í því og einnig
þeim stóriðjufyrirtækjum, sem
fyrir eru í landinu, en að öðru
leyti ráðist samstarf við erlenda
aðila á þessu sviði af því sem
hagkvæmt er talið á hverjum
tíma. Og enn fremur: „í óbeisl-
uðum orkulindum landsins eru
fólgin gífurleg verðmæti. Orku-
lindir þessar eyðast ekki þótt
þær séu hagnýttar, heldur
endurnýjast sífellt. Sjálfstæðis-
flokkurinn telur bæði eðlilegt
og nauðsynlegt að nýta þessar
auðlindir til að byggja upp
atvinnulíf og bæta lífskjör þjóð-
arinnar. Skipulag orkumála
verði við það miðað að frum-
kvæði sveitarfélaga, einstakl-
inga og fyrirtækja þeirra fái
notið sín á þessu sviði. Hraðað
verði nýtingu jarðvarma og
raforku til húshitunar og iðnað-
ar og stefnt að því, að Islend-
ingar verði sjálfum sér nógir í
orkuframleiðslu fyrir aldamót.
Enn fremur verði á kjörtímabil-
inu ráðist í tvær stórvirkjanir
vegna uppbyggingar stóriðju
auk minni framkvæmda til að
auka raforkuvinnsluna á næst-
unni. Og enn fremur. Haldið
verði áfram af fullum krafti
rannsóknum á orkulindum
landsins og gengið verði frá
frumhönnun og umhverfiskönn-
un á öllum hagkvæmustu virkj-
unarkostum í fallvötnum lands-
ins.
Virkjunarvalkostir
—orkufrekur iðnaður
Geir Hallgrímsson vék síðan
að þeim virkjunarvalkostum,
sem kannaðir hefðu verið og
helzt kæmi til greina: Fljóts-
dalsvirkjun, Blönduvirkjun og
Sultartangavirkjun. Ég skal
ekki kveða upp úr um, hvern
þessara virkjunarkosta eigi að
velja fyrst. En ráðast þarf í þá
hvern á fætur öðrum í óslitinni
framkvæmdaröð og jafnvel er
nauðsynlegt á einhverju tíma-
bili að hafa tvennt í takinu í
einu, ef við eigum að ná því
markmiði að þrefalda orkufrek-
an iðnað til aldamóta og tryggja
atvinnuöryggi landsmanna með
þeim hætti og öðrum atvinnu-
greinum.
Geir fór nokkrum orðum um
þessa virkjunarkosti, m.a. sam-
þykkt sveitarstjórnarmanna á
Austfjörðum frá því í ágúst sl.,
þar sem m.a. var lögð rík
áherzla á undirbúning að
orkufrekum iðnaði í fjórðungn-
um.
„Mér er tjáð,“ sagði Geir, „að
ekki þurfi nema 10—15 mannár,
þ.e. störf 10 til 15 reyndra
manna í eitt ár, til að tengja
saman þá kosti sem við höfum í
orkufrekum iðnaði og gera
grein fyrir með hvaða hætti
einn kostur getur tengst öðrum
og styrkt hann eða þá. Það þarf
að leggja áherzlu á að slíkri
vinnu sé lokið sem allra fyrst,
svo við höfum í höndum öll
nauðsynleg gögn þegar að
ákvarðanatöku eða viðræðum
við eignaraðila kemur“.
í sambandi við valkosti í
orkufrekum iðnaði nefndi hann:
aukna álframleiðslu, m.a. vegna
þeirrar reynslu sem fyrir hendi
væri, þ.á m. úrvinnslu hrááls í
hálf- og fullunnar vörur; kísil-
járn og hreinan kísilmálm. Öll
þessi framleiðsla krefst mikill-
ar orku. Þá nefndi hann magn-
esíum-framleiðslu og nýtingu
innlendra efna (til einangrun-
arframleiðslu og saltvinnslu).
Samstarf við
erlenda aðila
Þáttur í starfi þeirrar nefnd-
ar, sem við leggjum til að sett
verði á laggir, verður og könnun
möguleika á samvinnu við er-
lenda aðila á sviði tækni, mark-
aðsmála og fjármögnunar. Öll
þessi atriði, ekki sízt tæknin og
markaðsmöguleikar, mæla með
slíkri könnun. Markaðsmálin
eru auðvitað forsenda þess að
unnt verði að ráðast í fram-