Morgunblaðið - 10.11.1981, Blaðsíða 21

Morgunblaðið - 10.11.1981, Blaðsíða 21
— MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGTTR10. NÓVEMBER 1981 29 £etur leitt til igri tíma litið erri lífskjara óæskilegar aflasveiflur. Nú hefur reynsla undanfarinna ára leitt í ljós, að þær ráðstafanir, sem gerð- ar voru í kjölfar fiskveiðilaganna frá 1973 og 1976, svo sem stækkun möskva og lokun smáfiskssvæða, hafa borið góðan ávöxt, m.a. í auk- inni nýliðun. Spurningin er sú hvort gera megi ráð fyrir varan- legri aflaaukningum á þessum grundvelli umfram 450 þús. lestir af þorski, og þá hvað mikilli. Skynsamra manna háttur er að fara varlega í slíkum sökum. Um ýsu og ufsastofnana má segja, að gera megi ráð fyrir ein- hverri aflaaukningu á næstu ár- um, að óbreyttum eða lítt breytt- um náttúrulegum skilyrðum. Gilda þau skilyrði að sjálfsögðu um alla fiskstofna. Um karfastofnana gegnir hins- vegar öðru máli. Sem fyrr segir ber áætlun Fiskifélagsins með sér, að karfaaflinn á þessu ári verði um 90 þús. lestir. Til viðbótar má áætla að karfaaflinn við A-Græn- land verði um 40 þús. lestir og við Færeyjar sennilega 6—8 þús. lest- ir. Þetta gerir samtals nær 140 þús. lestir. Hinsvegar mælti Al- þjóðahafrannsóknaráðið með því að heildarkarfaafli á þessum haf- svæðum færi ekki fram úr 85 þús. lestum á þessu ári. Þegar þess er einnig gætt, að undanfarin tvö ár hefur heildarafli karfa á þessum svæðum farið töluvert fram úr því, sem Alþjóðahafrannsókna- ráðið mælti með, má með rökum segja, að á stofnana sé gengið og afleiðingin verði minnkandi afli á næstu árum. I framhaldi af þessu má svo líta á afkastagetu fiskiskipastólsins. Ég hefi valið hér einfalt dæmi: Stærð flotans og afla á árinu 1970 annars vegar og á árinu 1980 hinsvegar: 1970 1980 þ. lestir þ. lestir Botnfiskafli: 473 650 Bátar 393 275 Togarar 80 380 Fjöldi báta 726 745 Rúmlestir alls 60 60 Rjöldi togara 22 86 Rúmlestir alls 16 42 Þegar inn í þetta dæmi er fellt það sem segir að framan um helztu botnfiskstofnana, fjölda skrapdaga togara á þessu ári og aðrar veiðitakmarkanir báta og togara, aukning togaraflotans á þessu ári, svo og vanda loðnuflot- ans, sem finna þarf önnur verk- efni a.m.k. í bráð, virðist augljóst, að afköst fiskiskipa eru of mikil borin saman við æskilegan há- marksafla botnfiskstofnanna. Þetta þýðir og í raun, ef haldið verður áfram skynsamlegri og varfærinni stjórnarstefnu varð- andi nýtingu fiskstofnanna, að hlutfallslega minni afli en áður kemur í hlut hvers skips. Þetta þýðir því líka, að fjölgun atvinnu- tækifæra í fiskveiðum er ekki fyrir hendi að svo stöddu. Allt öðru máli gegnir um at- vinnutækifæri í fiskiðnaði. Aukn- ing botnfiskafla undangengin þrjú ár, er hvorki meiri né minni en rúmlega 50 af hundraði eða meira en 200 þús. lestir. Er það raunar undrunar- og aðdáunarvert, hvernig tekizt hefur að vinna þennan afla og finna markaði fyrir þessa stórauknu framleiðslu. Að vísu hefur það ekki gengið hnökralaust. Oft hefur verið um tímabundið offramboð að ræða eftir stöðum og landshlutum. Skip hafa orðið að sigla með aflann í sumum tilfellum, þar sem mót- tökuskilyrði voru ekki fyrir hendi hér á landi. Vinnuaflsskortur er víða, sem reynt er að ráða bót á með erlendu vinnuafli. Hefur það fólk yfirleitt reynzt vel. Engu að síður sýnir þetta, að fiskiðnaður- inn getur enn um sinn veitt fjölda fólks atvinnu. Eins og oft áður stöndum við frammi fyrir miklum efnahags- vanda, sem sumpart er af erlend- um toga spunninn og varðar við- skiptakjör, en með miklu leyti samt af innlendum rótum runn- inn, sem er hin verðtryggða verð- bólga — víxlhækkanir kaupgjalds og verðlags, sem eiga sér stað, enda þótt flestir skynsamir menn viðurkenni að þessar hækkanir veiti enga möguleika sem slíkar til bætta lífskjara. Vegna núverandi erfiðleika í sjávarútvegi hafa stjórnvöld séð sig tilknúin til að grípa til þess að færa fjármuni milli greina sjávarútvegsins, sem þýðir í raun milli fyrirtækja og jafnvel byggðarlaga. Nú er milli- færslukerfi engin ný bóla hér á landi. Hafa þær ýmsu leiðir sem reyndar hafa verið í þessu efni yf- irleitt gengið sér til húðar fyrr en síðar en hafa þá venjulega skilið eftir ýmislegt misræmi, sem átak hefur þurft til að leiðrétta. I þessu samhengi má e.t.v. minnast á O grunnstefnuna svonefndu, sem víða er vinsæl, en sem ég tel vera á misskilningi byggða. Þessi stefna skapar hvorki velsæld fyrirtækja né er hún sanngjörn í garð launþega til lengri tíma litið. Hún getur ekki mætt þörf fyrirtækja fyrir æski- lega fjármagnsmyndun til endur- . nýjunar véla og tækja og þar með aukinnar framleiðni — og þar með möguleikum þeirra til að greiða hærra kaup. Ó grunnstefnan getur því leitt til stöðnunar og til lengri tíma litið samdráttar og verri lífskjara. Eins og raunar mörgum varð Ijóst, er aðrar fiskveiðiþjóðir fylgdu í kjölfar íslendinga með út- færslu fiskveiðilögsögunnar í 200 mílur, hlutu miklar breytingar einnig að gerast á framboði og eft- irspurn fiskafurða. Breytingar á framboði, þar sem strandríkin mundu auka og í mörgum tilfell- um hafa aukið eiginn afla veru- lega á kostnað þjóða, sem um ára- raðir höfðu sótt mið þeirra. Marg- ar þessara þjóða hafa ekki í annað hús að venda og hefur afli þeirra dregizt saman, í sumum tilfellum verulega. Breytingar á eftirspurn að því leyti að þessi tapríki þurftu nú að flytja inn fiskafurðir, sem þær áð- ur framleiddu sjálfar. Tvennt hef- ur einkum gerzt í þessu efni. Auk- izt hefur verulega framoð fisks á beztu mörkuðunum í V-Evrópu, Bandaríkjunum og Japan. í annan stað hafa ýmis svonefnd tapríki ekki gerzt innflytjendur fiskaf- urða í þeim mæli, sem samdráttur eigin afla annars gat gefið tilefni til. Þetta hefur valdið a.m.k. tíma- bundinni röskun á ýmsum góðum markaðssvæðum, auk almennra erfiðleika í sjávarútvegi margra landa, sökum orkukreppu og meiri hækkunar framleiðslukostnaðar en afurðaverðs. Nú er kunnugra en frá þurfi að segja, að margar fiskveiðiþjóðir hafa styrkt sjávarútveg sinn með opinberum fjárframlögum. Þessi styrkjastefna hefur tekið nokkr- um breytingum á undangengnum fáum árum. Auk beinna rekst- ursstyrkja, má nú og greina mikla styrki, sem hjálpa eiga fyrirtækj- um aðlögun að breyttum aðstæð- um. Hér er umað ræða úreld- ingastyrki í þeim löndum, þar sem fiskveiðar og vinnsla hafa dregizt saman, sökum takmarkaðri að- gangs að fiskimiðum — og mikla styrki í löndum, sem sökum út- færslu í 200 mílur, geta aukið eig- in afla og vinnslu sjávarafurða. Opinberir styrkir hafa lengi haft í för með sér verulegan aðstöðumun á fiskmörkuðum milli íslenzks fiskiðnaðar og keppinautanna, sem slíkra styrkja verða aðnjót- andi. í Noregi og mörgum öðrum V-Evrópuríkjum er um verulega opinbera styrki að ræða til sjávar- útvegs þessara landa. Að tölu- verðu leyti eru þeir skilgreindir sem byggðaaðstoð. Á árinu 1980 námu opinberir styrkir í Noregi 1.400 milljónum norskra króna. Það samsvarar meira en 25% út- flutningsverðmætis sjávarafurða það ár. Það samsvarar einnig að- eins heldur lægri upphæð en nam öllu verðmæti íslenzka sjávarafl- ans það ár uppúr skipi. Að vísu er nokkuð stór hluti þessarar upp- hæðar úreldingastyrkir. I Kanada, sem er nú orðinn einn okkar helzti keppinautur, eru og greiddir miklir styrkir til sjávar- útvegsins, bæði frá sambands- stjórninni en einkum af stjórn- völdum hinna ýmsu fylkja sam- bandsríkisins. Þetta eru að stórum hluta uppbygginga- og framleiðni- styrkir. Þá eru orkukostnaður þar langtum lægri og er t.d. verð á benzíni og olíum þar langtum lægra en hér tíðkast eða í V-Evr- ópu. Þar á móti er og fiskverð til sjómanna og útvegsmanna mun lægra en gerist hjá okkur-og í V-Evrópu víða. Samkvæmt lokaskýrslum um fiskafla og verð við löndun á A-strönd Kanada á árinu 1980, var verð á þorski 33 Kan. cent pr. kg. eða nýkr. 1,18, miðað við meðal- gengi ársins (K. $= kr. 4.10). Á fyrra helmingi þessa árs var með- alverð á þorski pr. kg. samkvæmt bráðabirgðaskýrslum reiknað á meðalgengi dollarans kr. 1,95. Nýjar fregnir herma, að ve'rð á síld á A-strönd Kanada sé nú lið- lega 70 aurar ísl. pr. kg. Ef litið er á verð annarra fisktegunda verður svipað uppi á teningnum. Af framansögðu má augljóst vera að mikill munur er á sam- keppnismöguleikum okkar og þeirra þjóða, þar sem svona er um hnútana búið. Hingað til höfum við haft í fullu tré við þá, sökum mikillar fram- leiðni og mikilla gæða okkar fisk- afurða svo og vel skipulagðrar sölustarfsemi. Nú róa keppinautar okkar að því öllum árum að auka framleiðni og bæta gæði. Við verð- um með öllum tiltækjum ráðum að halda því forskoti, sem við nú höfum í framleiðni, gæðum og sölustarfsemi. En ef við ekki eig- um að verðleggja okkur útaf mörkuðunum, eins og nú er að ger- ast með síldarafurðir, verður að leita allra ráða til að lækka framleiðslukostnað við veiðar og vinnslu. Öll þau mál, sem ég hefi drepið á verða til umræðu hér á þinginu. Hér innandyra eru menn með víð- tæka reynslu og þekkingu á fisk- veiðum, vinnslu sjávarafurða og markaðsmálum. Fiskiþing er því sá vettvangur, sem bezt verður á kosið í þessum efnum. 40. Fiskiþing er sett. Fleiri W.C., vindþétta veggi og nýjan leikskóla eru meðal baráttumála krakkanna í Grænuborg og virðast þeir hafa fengið nóg af dvölinni þar. Börnin í Grænuborg hafa orðið vör við rottur í húsnæðinu og hér stend- ur lítil snót sem hefur fengið nóg af rottuganginum. verið í algjöru lágmarki. Segir í niðurlagsorðum Helga Helga- sonar heilbrigðisfulltrúa, sem annaðist þessa úttekt, að allt húsnæðið sé fremur illa farið, gólfbitar farnir að gefa sig, óþéttir gluggar, loft og veggir illa farin og þrengsli mikil. Er það dómur heilbrigðiseftirlits- ins að illmögulegt sé að gera fullnægjandi endurbætur á húsnæðinu nema að til komi veruleg fækkun vistbarna. í samtali við Mbl. sagði Einar Ásgeirsson, en hann er í nefnd Foreldrafélags Grænu- borgar ásamt Jórunni Frið- jónsdóttur og Ágústu Hreins- dóttur, að þau hafi farið til heilbrigðismálaráðherra og kynnt honum aðstæður en hlotið dræmar undirtektir. Vísaði ráðherra þeim á Fjár- veitinganefnd og þangað héldu þau og kynntu málið fyrir nefndinni. Þar voru undirtekt- ir einnig dræmar og gengu þau síðan milli borgar og fjármála- ráðuneytisins en ríkið fékk á sínum tíma lóð Grænuborgar við Geðdeildina en á móti fékk borgin lóð undir nýtt húsnæði Grænuborgar á Skólavörðu- holti. Það átti að taka í notkun 1982 en með þeirri fjárveitingu sem nú er á fjárlagafrumvarp- inu til Grænuborgar er ekki hægt að taka húsið í notkun fyrr en ári síðar eða 1983. „Það er mikil ólga í okkur foreldrum út af þessum niður- skurði á fjárlögum til Grænu- borgar,“ sagði Einar Ásgeirs- son. Sagði hann að ef ekki dygðu þessi mótmæli til þá yrði að grípa til harkalegri að- gerða. Eitt ráðið sagði hann væri t.d. að taka börnin af Grænuborg, sem eru 76, næsta vor og setja þau inn á dagvist- unarbiðlista borgarinnar. Sagði Einar að börnin hafi oft orðið vör við rottur í húsnæð- inu auk þess sem hann sagði að það væri ekki besti staðurinn fyrir barnaheimili að hafa það við hliðina á geðdeild.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.