Morgunblaðið - 09.01.1982, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. JANÚAR 1982
11
og nú er hún jafn traust og
fyrir 33 árum ef ekki traust-
ari.
í stefnuskrá Alþýðubanda-
lagsins er tekið fram, að það
sé andvígt aðild íslands að
Atlántshafsbandalaginu og
vilji rifta varnarsamningnum
við Bandaríkin. í þessu efni,
eins og svo mörgum öðrum, er
grundvallarágreiningur milli
/ þess og lýðræðisflokkanna
þriggja, Alþýðuflokks, Fram-
sóknarflokks og Sjálfstæðis-
flokks. Raunar er einnig
grundvallarágreiningur milli
stefnu Alþýðubandalagsins og
meirihluta þeirra, sem gengið
hafa til liðs við svonefndar
friðarhreyfingar í Evrópu.
Hér á landi hefur það spillt
áliti manna á þeim skoðunum,
sem flestir i hinni svonefndu
friðarhreyfingu aðhyllast, að
málgagn Alþýðubandalagsins
og talsmenn hafa reynt að slá
eign sinni á sjónarmið hreyf-
ingarinnar. Á meðan Alþýðu-
bandalagið gjörbreytir ekki
um afstöðu til aðildar íslands
að Atlantshafsbandalaginu og
varnarsamstarfsins við
Bandaríkin, er það í flokki
með þeim, sem eru í raun utan
þess ramma, sem Craver lá-
varður setur í grein sinni, þeg-
ar hann fjallar um þau við-
horf, sem hæst ber í umræð-
um um stríð og frið í Evrópu.
U.tanríkisstefna Alþýðu-
bandalagsins gæti í raun verið
samin af hugmyndafræðing-
um Varsjárbandalagsins, en
eins og kunnugt er, þá hefur
það spillt mest fyrir starfsemi
svonefndra friðarhreyfinga,
bæði í Danmörku og Noregi,
að þjónar hugmyndafræði
Varsjárbandalagsins hafa
borið fé í fólk og fjölmiðla í
nafni hins sovéska friðar.
Björn Bjarnason
- styrkj-
vopnum
skjóta kjarnorkueldflaugum á
sovéskar borgir, sem síðan leiddi
til þess að Sovétmenn gerðu aðra
árás á bandarískar borgir. Banda-
ríkjamenn vildu losna undan
þeirri hættu og myndu því láta
undan kröfum Sovétmanna, hverj-
ar sem þær væru. Af þessum sök-
um sé ekki aðeins nauðsynlegt
fyrir Bandaríkjamenn að grípa til
allra ráða til að koma í veg fyrir,
að þessi staða myndist og þar með
að koma sér upp kjarnorkuher-
afla, sem Sovétmenn geta ekki
eytt í fyrsta höggi og ógnar árás-
arflaugum Sovétmanna og sovésk-
um borgum, heldur verði Banda-
ríkjamenn einnig að sjá til þess,
að í Evrópu séu kjarnorkuvopn, er
tryggi, að unnt sé að svara sér-
hverri sovéskri kjarnorkuárás í
sömu mynt með samskonar vopn-
um. Þeir, sem gagnrýna þessi
sjónarmið, telja með nokkrum
rétti, að með hliðsjón af því, sem
gerst hefur síðan 1945, sé að hefj-
ast endalaust kjarnorkuvopna-
kapphlaup, af því muni það eitt
hljótast, að kjarnorkusprengjum
fjölgi enn umfram þær 50 þúsund-
ir, sem nú eru til og þykir sú tala
nógu fáránleg, auk þess sem hætt-
an á því, að kjarnorkuvopn dreif-
ist til æ fleiri landa aukist.
Þeir, sem ganga lengst á hinum
vængnum, segja, að það sé kjarn-
orkuvopnakapphlaupið sjálft, sem
sé friðnum hættulegast og geti
kveikt ófriðarbálið. Væri komið í
veg fyrir það og Bandaríkjunum
og Sovétríkjunum stíað í sundur,
einkum í Evrópu, hefði tekist að
slökkva ófriðarneistann í eitt
skipti fyrir öll. Við byggjum allir
saman í friðsæld og vináttu og
leystum úr ágreiningi við samn-
ingaborðið.
Kjarnorkuvopnum ætti að út-
rýma með öllu, fyrsta skrefið í þá
átt væri að fjarlægja þau frá Evr-
ópu og allan herafla, bæði Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna — í
þessu tilliti beri að líta á vestur-
landamæri Sovétríkjanna sem
markalínuna gagnvart Evrópu.
Þeir, sem ekki eru friðarsinnar
(pacifistar) eða krefjast algjörrar
afvopnunar, leggja síðan til, að í
Evrópulöndum verði komið á fót
einhvers konar heimavarnarliði
og það búið léttum vopnum, sem
þeir telja, að ekki sé unnt að nota
til árása og veki þess vegna ekki
ugg hjá nágrönnum. Tillögusmið-
irnir eru hreyknir yfir þessum
vopnum og segja, að þau muni
hafa töluverðan varnarmátt og
fæla nágranna frá árásaráform-
um — er sú skoðun í meira lagi
vafasöm. Þeir halda því fram, að
öryggi muni aukast í Evrópu fyrir
minna fé og með færri mönnum
(sem annað hvort yrðu skyldaðir
til herþjónustu eða biðu sig fram
til hennar), ekkj yrði þörf fyrir
allan þann mannafla og tækja-
kost, sem leggur þungar fjárhags-
byrðar á þjóðirnar og neyðir
NATO-ríkin til að fylgja kjarn-
orkuvopnastefnunni, sem þeir
telja af hinu illa, af því að þau
vilja ekki gangast undir þær fjár-
hagsskuldbindingar, sem nauð-
synlegar yrðu til að standa jafn-
fætis Sovétmönnum í venjulegum
vopnabúnaði. Þeir trúa því
ekki, að árangur verði í samninga-
viðræðum milli valdahópanna, og
halda því staðfastlega fram, að
eina leiðin út úr ógöngunum sé, að
þjóðir Evrópu krefjist þess, að
kjarnorkuvopn verði flutt á brott
úr löndum þeirra og dregið úr út-
gjöldum til hermála. Ógjörningur
sé að segja fyrir um það, hvort af
slíkum aðgerðum leiði, að Sovét-
menn og Bandarikjamenn neyðist
til að skera niður eða leggja alveg
niður kjarnorkuvopn sín, hitt sé
víst, að þau muni ekki nota Evr-
ópu sem vígvöll í samskiptum sín-
um.
Það er eins og tvö nátttröll
hittist, þegar fulltrúar þess-
ara tveggja skoðanahópa
ætla að ræðast við. Sem betur fer
er rúm fyrir aðrar skoðanir á milli
þessara póla og margt skynsamt
fólk heldur þeim fram, hins vegar
er erfitt fyrir það að láta rödd
sína heyrast og skýra afstöðu sína,
þegar hljóð er fengið. Sé farið yfir
skoðanasviðið frá vinstri til
hægri, má sjá þá, sem vilja með
öllu útiloka kjarnorkuvopn — og
telja til dæmis, að forganga Breta
í því efni myndi ýta skriðunni af
stað — síðan sjáum við hópinn,
sem vill, að útilokun kjarnorku-
vopna verði framkvæmd á grund-
velli samningaviðræðna milli
austurs og vesturs, og loks þá, sem
ekki vilja útiloka kjarnorkuvopn
með öllu og trúa því, að þau fæli
stórveldin frá átökum hvort við
annað, en vilja á hinn bóginn
fækka kjarnorkuvopnunum og
hækka kjarnorkuþröskuldinn svo-
nefnda eða búa þannig um hnút-
ana, að ekki verði gripið til kjarn-
orkuvopna fyrr en í ítrustu neyð.
Sumir þeirra, sem þessar skoðanir
hafa, viðurkenna þau rök, að nið-
urskurður kjarnorkuvopna leiddi
til þess, að NATO yrði að efla
venjulegan vopnabúnað sinn, þótt
margir þeirra voni, að það megi
gera án þess að þyngja fjárhags-
byrðarnar og kalla fleiri menn til
vopna — það er í tísku hjá þessu
fólki að tala um ný tök á her-
stjórnarlistinni. Lengra til hægri
eru þeir, sem telja ónauðsynlegt
að gjörbreyta varnarstefnu NATÓ,
fyrir utan nauðsyn þess, að viður-
kennt verði, að ekki sé í raun hægt
að heyja kjarnorkustríð, svo koma
þeir, sem trúa alfarið á þau meg-
insjónarmið, er ráða nú innan
NATO, en telja ónauðsynlegt fyrir
Breta að vera að burðast með eig-
in kjarnorkuherafla, og sé farið
lengra til hægri, rekumst við á þá,
sem vilja að Bretar eigi kjarnorku-
vopn, en ónauðsynlegt sé fyrir þá
að kaupa Trident-eldflaugarnar.
Enginn, sem aðhyllist sjónar-
miðin á milli pólanna tveggja,
kemst hjá því að takast á við
vandann, er ég gat í upphafi. Þeir
eiga engin rökheld svör við þeirri
gagnrýni, að æski maður kjarn-
orkuvopna í því skyni að nota þau
til að fæla andstæðing sinn frá
árás, verður maður einnig að sýn-
ast til þess búinn að beita kjarn-
orkuvopnum. Þegar svo kemur að
því að skilgreina þær aðstæður,
sem skapast þyrftu til að til vopn-
anna yrði gripið, lenda menn í
sömu vandræðum og Reagan for-
seti og Weinberger varnarmála-
ráðherra. Ekki tekur neitt betra
við, ef gripið er í það hálmstrá að
taka ekki af skarið. í sjálfu sér
þarf engan að undra, þótt almenn-
ingi þyki erfitt að gera upp hug
sinn til þessa máls, og fjöldinn
kjósi því frekar að láta sig reka að
öðrum hvorum pólnum. Hvað sem
líður nýlegum atburðum, er ég
þeirrar skoðunar, að meirihluti
breskra kjósenda sé að öllum lík-
indum hlynntur því, að NATO
3tyðjist áfram við kjarnorkuvopn
til að aftra stríði, sumir byggja
afstöðu sína á þeirri einföldu for-
sendu, að ráði hugsanlegur and-
stæðingur okkar yfir kjarnorku-
vopnum, eigum við einnig að eiga
þau.
Okkur leyfist þó ekki að telja
allan okkar vanda þar með úr sög-
unni. Ýmsir hættuboðar eru fram-
undan, í fyrsta lagi gæti þróunin
orðið sú, ef spenna magnaðist al-
varlega og styrjaldarhættan ykist
verulega í Evrópu, að NATO sem
stofnun og einstök aðildarríki
bandalagsins klofnuðu frammi
fyrir því, að í raun kæmi til álita
að grípa til kjarnorkuvopna, í öðru
lagi smitar andúðin á kjarnorku-
vopnum út frá sér og spillir við-
horfi manna til varna almennt,
baráttan gegn kjarnorkuvopnum
getur breyst í baráttu gegn hvers
konar vörnum, sem tengist þriðja
atriðinu, að grafið verði undan al-
mennum stuðningi við NATO og
sameiginlega varnarstefnu aðild-
arlandanna, og í fjórða lagi gæti
þessi neikvæða afstaða dregið úr
vilja Bandaríkjamanna til að
halda áfram að styðja varnir Evr-
ópu. Kæmi til þess, að í alvöru
hæfust umræður um afskiptaleysi
Bandaríkjamanna af evrópskum
vörnum og þess sæjust merki, að
þeir væru að hugsa um að draga
sig í hlé, gætu að mínu mati engin
kjarnorkuvopn, sama hve öflug
þau væru og hver sem yfir þeim
réði, komið í veg fyrir, að Vestur-
Evrópuríkin öll tækju til við frið-
arkaup við Sovétríkin.
Hvað eigum við þá að gera?
Ég efast ekki um, að eign-
arhald Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna á kjarnorkuvopn-
um fælir þau frá átökum hvort við
annað, og skuldbindingar beggja
gagnvart öryggi Evrópu, annars
við vesturhlutann og hins við
austurhlutann, hafa tryggt og
muni tryggja frið í Evrópu; þannig
verði komið í veg fyrir, að allt
komist á tjá og tundur.
En ef ekki tækist að halda aðil-
um í skefjum og síðan brystu öfl-
ugustu gáttirnar og tekið yrði til
við að beita kjarnorkuvopnum á
báða bóga, er enginn vafi á því, að
kjarnorkuátökin, sem þá hæfust,
eyðilegðu evrópska menningu,
þótt aðeins örlitlum hluta kjarn-
orkuvopnanna væri beitt. Hið
eina, sem aftrar þjóðum frá því að
hefja hernað, er, að þær telji hann
of hættulegan. Nú er málum hins
vegar svo komið, að til eru alltof
mörg kjarnorkuvopn og skottæki
fyrir þau, sé tilgangurinn ekki
annar í fyrstu lotu en fæla and-
stæðinginn frá því að gera árás og
koma í veg fyrir, að hann grípi til
kjarnorkuvopna, ef til annarrar
lotu kæmi. Við verðum að finna
einhverja leið til að fækka kjarn-
orkuvopnum og til að tryggja, ef
svo hörmulega vildi til, að gripið
yrði til vopna, að ekki þyrfti
óhjákvæmilega að beita kjarn-
orkuvopnum, ef til vill vegna þess
misskilnings, að með kjarnorku-
vopnum sé unnt að bæta sér upp
ósigur með venjulegum vopnum og
ná fram annarri og betri niður-
stöðu, en af honum leiddi.
Miklu máli skiptir, að lagðar
verði fram raunhæfar tillögur um
það, hvernig unnt sé að hrinda
þessu í framkvæmd, og einnig
hvernig unnt sé, með raunhæfum
aðgerðum, að bæta varnir okkar
með venjulegum herafla, svo að
NATO geti af festu og án þess að
missa tiltrú losnað út úr þeirri
blekkingu, sem það hefur verið
sveipað 1 meira en 20 ár: að með
því að eiga allar gerðir af kjarn-
orkuvopnum sé unnt að bæta fyrir
ónógan venjulegan herafla. Þegar
okkur hefur tekist að útrýma
þessari blekkingu, munum við
geta sigrast á hótuninni lengst frá
vinstri og lengst frá hægri, sem
getur kippt stoðunum undan ör-
yggi Evrópu.
„Vinningurinn var eins og
sending af himnum ofan Jj
Kom okkur yfir erfióasta hjallann í húsbyggingunni ”
Vinningshafi íHHÍ
r
■§■•■••• ■•■•••••
•••■ ■■•••••• • •••
• •II IIM ■■•• ■ •••
*•■•
••■•■•■■ **•••*••
•••■ ••••■••• ■ •■■ •■■• ■■••■ • •••• aaaaa
•••■•
HAPPDRÆTTI
HÁSKÓLA ÍSLANDS
hefur vinninginn