Morgunblaðið - 27.03.1982, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. MARZ 1982
Yfirlitssýning á verkum
Ragnheiðar Jónsdóttur Ream
Myndlist
Valtýr Pétursson
Eins og stendur er haldin yfir-
litssýning á verkum Ragnheiðar
Jónsdóttur Ream. Þetta er
veigamikil sýning og spannar yf-
ir þau ár er hún stundaði list-
grein sína. Þarna eru byrjenda-
verk og einnig það er hún vann
rétt fyrir hið sviplega fráfall á
besta aldri og í blóma lífsins.
Það var mikill missir fyrir is-
lenska menningu, að starfsaldur
Ragnheiðar varð ekki lengri en
raun bar vitni. Það er ekki til-
gangur með þessum línum að
greina frá lífshlaupi Ragnheið-
ar, það er nýbúið að því í Lesbók,
og vísa ég um slíkar upplýsingar
í skrif Braga Ásgeirssonar er
birtist í síðustu Lesbók.
Þessi yfirlitssýning á Kjar-
valsstöðum, er afar aðlaðandi og
sýnir sterkan og svipmikinn
listamannaferil, sem einkennist
af næmri tilfinningu fyrir sjálfu
málverkinu í heild. Er ég tek
þannig til orða, á ég auðvitað við
hina hressilegu litameðferð og
formnotkun, sem eru einkenn-
andi fyrir verk Ragnheiðar. Það
merkilega við að sjá hinar eldri
myndir Ragnheiðar, er, hve
henni virðist það eðlilegt að
spila á hið innsta eðli málverks-
ins. Fyrirmyndir hennar verða
að aukaatriði, en verka samt
sem sterkur þáttur í myndsköp-
un hennar. Það er þróttmikil
litameðferð og ákveðin hrynj-
andi, sem gerir þessi verk per-
sónuleg og aðgengileg. Það er
viss expressionískur tónn í lita-
meðferð Ragnheiðar, sem ótví-
rætt á sinn uppruna hér í norðr-
inu. Ljósið og liturinn í þessum
málverkum sverja sig í ætt við
hið tæra og litglaða umhverfi, er
við lifum og hrærumst í hér á
landi. Annar þáttur er einnig
áberandi í verkum Ragnheiðar:
hin formfasta myndbygging,
sem á rætur sínar að rekja til
hins abstrakta málverks. Það er
mín persónulega skoðun, að eng-
inn geti stundað málverk og haft
árangur, nema viðkomandi hafi
á einn eða annan hátt haft mikil
kynni af þeirri festu og frelsi,
sem hið abstrakta málverk er í
öllum þáttum byggt á. Ég nefni
þetta hér, vegna þess hve vel
mér finnst einmitt þessi sann-
indi koma fram í verkum Ragn-
heiðar. Nú vita margir, að Ragn-
heiður hafði sterkar taugar til
hljómlistar, og vart að furða, þar
sem ætt hennar hefur um langan
aldur stundað þá listgrein og átt
brautryðjendur í þeirri grein hér
á landi. En sannleikurinn er sá,
að ekki et langt á millum þess-
ara listgreina, abstraktrar mál-
aralistar og hljómlistarinnar.
Einmitt þessi sannleikur virðist
mér blasa við á sýningu Ragn-
heiðar, við þá yfirsýn, sem þarna
gefur að líta. Hér blasir einnig
við árangur, sem kemur um-
hverfi okkar nokkuð á annan veg
til skila en við erum vön í ís-
lensku landslagsmálverki. Þessa
skoðun má styðja á margan hátt,
en til að gera skrifið ekki of
langt, skulum við sleppa slíku að
sinni. Hitt er svo annað mál, að

v ■>
Kagnheiður
Jónsdóttir
Ream
draga má hlutina í hnotskurn og
segja: Þetta er bæði merkileg,
aðlaðandi og aðdáunarverð sýn-
ing, sem fyrst og fremst ber
merki þess, að Ragnheiður
Jónsdóttir Ream var afburða
myndlistarmanneskja, sem mik-
il eftirsjá er að. Hún hvarf af
sjónarsviðinu, rétt er hún var að
hefja störf hér heima eftir langa
útivist, öllum til harms, er hana
þekktu. En við eigum verk henn-
ar, og er nokkur sárabót í því.
Á þessari sýningu eru 107
listaverk, sem gerð eru með olíu-
litum, klippmyndir og teikn-
ingar. Mjög vönduð sýn-
ingarskrá fylgir þessum verkum
og eru í henni tveir formálar,
annar eftir Hjörleif Sigurðsson
og hinn eftir Aðalstein Ingólfs-
son. Þarna eru litmyndir og ekk-
ert til sparað. Það má segja með
sanni, að allur frágangur á þess-
ari sýningu sé þeim til mikils
sóma, Jóni Halidórssyni og Don-
ald Ream.
Það er ekki svo auðvelt að taka
eitt og eitt listaverk fyrir á þess-
ari sýningu, en samt vil ég benda
á No. 34, Kaffibolli, sem sýnir að
Ragnheiður gat unnið þröngt og
byggt verk sín á hnitmiðaðan
hátt. Sama er að segja um No.
31, Kaffibolli á hvítum dúk. Og
af landslagsverkum bendi ég á
No. 20 og No. 10. Frekari upp-
talning þjónar engum tilgangi.
Flest eru þetta úrvalsverk.
Þeirri morgunstund, sem ég
eyddi í að skoða þessi verk, tel ég
vel varið, og ég hafði enn meiri
ánægju af að sjá þessi verk sam-
ankomin en ég hafði búist við.
Samt eru mér í fersku minni
sýningar Ragnheiðar, og einmitt
nú á Kjarvalsstöðum má finna
myndir, sem virðast ósjálfrátt
hafa brennst í minni manns.
Þetta er sýning, sem enginn, sem
á annað borð gerir sér grein
fyrir hvað íslensk myndlist er,
má láta óséð.
Teng
Go
Bókmenntír
Jóhann Hjálmarsson
lleimsstyrjöldin 1939—1945:
læiðin til Tokíó
eftir Keith Wheeler
og ritstóra Time-Life bóka.
Björn Bjarnason íslenskaði.
Almenna bókafélagið 1982.
Eins og nafn þessarar bókar
gefur til kynna fjallar hún um
innrás Bandaríkjamanna í Japan.
Leiðin til Tokíó nefnist bókin og
segir einkum frá átökum á eyjun-
um Iwo Jima og Okinawa.
Það er orðið langt síðan maður
horfði agndofa á John Wayne og
félaga leika stríðshetjur frá Iwo
Jima. Nú fær maður að vita það
sem raunverulega skeði. Ekki
verður það kallaður hetjuskapur
að murka niður fólk í fjarlægum
löndum eins og bandarísku her-
mennirnir gerðu, en þeim var veitt
eftirminnileg mótspyrna.
Japanir voru ekki á því að tapa
stríðinu, þeir vörust af miklum
krafti. Ovenjulegast við vörn
þeirra voru sjálfsmorðssveitirnar,
það sem þeir kölluðu sjálfir Teng
Go (hina guðdómlegur áætlun).
Sjálfsmorðssveitirnar hétu Kam-
ikaze. „Að berjast og falla fyrir
keisarann", eins og foringi í liði
orustuflugmanna komst að orði,
var skylda sannra Japana.
Talið er að 1465 sjálfsmorðs-
flugmenn hafi farist i árásum á
skip: „Tjónið var gífurlegt hjá
Bandaríkjamönnum: 120 skip urðu
fyrir árásum, 29 sukku, 6.035 sjó-
liðar særðustu og 304 fórust eða
týndust." Mesta ódæði sjálfs-
morðslfugmannanna er talið hafa
verið árás þeirra á sjúkraskipið
Combat sem hlaðið var særðum
hermönnum og var lýst upp sam-
kvæmt Gefnarsáttmálanum.
Kamikazevél flaug beint á yfir-
bygginguna og sprengja vélarinn-
ar sprakk í skurðstofunni þar sem
læknar og hjúkrunarkonur voru
að störfum. 36 Iétust og 38 særð-
ust.
Vörn Japana var frækileg, en
Bandaríkjamenn drápu þá „smátt
og smátt“ eins og Buckner hers-
höfðingi sagði. Á Okinawa var
Ushijima yfirhershöfðingja gefinn
kostur á að gefast upp. Honum
þótti slíkt vansæmd og kaus að
fremja harakiri, kviðristu, ásamt
Cho herráðsforingja. Kvöldið áður
var efnt til mikillar kveðjuveislu.
Bandarísku drengjunum sem
tóku þátt í stríðinu á Iwo Jima og
Okinawa er lýst þannig, að stund-
um gátu þeir ekki tára bundist yf-
ir hörku Japana og ófyrirleitni. En
þeir sýndu líka hugrekki, að
minnsta kosti sumir þeirra. Á Iwo
Jima földu Japanir sig í hellum og
gerðu þaðan árásir. Notaðar voru
eldvörpur gegn þessum fylgsnum
og óvinurinn steiktur lifandi með
þeim. í orustu á tindi Suribachi-
fjalls var frægasta ljósmynd
stríðsins tekin. Sex menn, fimm
landgönguliðar og einn hjúkrun-
armaður úr flotanum, reistu
bandaríska fánann á fjallinu.
Vegna þess hve ljósmyndin var
faglega tekin lék grunur á að hún
væri fölsuð, en svo mun ekki hafa
verið.
Þetta atriði var hápunkur fyrr-
nefndrar kvikmyndar.
Leiðin til Tokíó er lipurlega
samin bók og í læsilegri þýðingu
Rjörns Bjarnasonar. Efni hennar
er takmarkað við átökin sjálf, inn-
rás Bandaríjamanna í Japan. Lítið
er um herfræðilega þanka og
bollaleggingar um aðdraganda
stríðsins. Getið er komu Perrys
undiraðmíráls til Okinawa 1853.
Hann stakk upp á því við Banda-
ríkjastjórn að hún kæmi upp
flotastöð á Okinawa. Hugmynd
hans vakti ekki áhuga, en tuttugu
og fjorum árum eftir að hún var
sett fram, lögðu Japanir undir sig
eyjuna og gerður hana að útvarð-
arstöð keisaraveldisins.
<•#
<o,
r------------------------
Hagalandi 4,
Mosfellssveit (viðÁiafoss)
laugardag og sunnudag kl. 1 — 6.
Hér sjáið þið nýjasta utlitið frá
INVITA, Sanne P, úr massifri
eik, líka til úr furu eða mahogni.
Eldaskálinn býður 39 geröir
INVITA innréttinga i allt húsið.
Bjóðum sérsmíðaðar INVITA
innréttingar með öllum kostum
staðlaðra skápaeininga.
Möguleikarnir eru næstum
óendanlegir. Látið okkur að-
stoða við skipulagningu heimiiis-
ins. INVITA hentar alls staðar.
INVITA
innréttingar
i allt húsid
Komid - sjáið og
sannfærist
um gædin frá INVITA
ELDASKALINN
GRENSÁSVEG112, 101 REYKJAVÍK
SÍMI: 91-39520 8.91-39270