Morgunblaðið - 18.05.1982, Blaðsíða 31

Morgunblaðið - 18.05.1982, Blaðsíða 31
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. MAÍ1982 39 áhyggjum og andvara, skaða og skapraunum, sem þessi áformaða sauðasala hafði i för með sér. Þótti mönnum sem þessi fjársala heföi óhappalega tekist til, en Þorlákur sat á Skotlandi og gat ómögulega komið boöum til landa sinna og um skipstapann vegna lélegra póstsamgangna. Var illa um Þor- lák talað hér á landi þetta vor og haust og eimir jafnvel enn eftir af þvi í dag á vegum kaupfélaganna, sem vilja viðhalda illu umtali um kaupmenn, svo samvinnuhreyfing- in geti einokaö útflutning búfjáraf- urða. Finnst þér, lesari minn góð- ur, þetta réttmætt, eftir að hafa lesiö þessa frásögn? Ætli búfjár- verð væri ekki hærra erlendis ef samkeppni væri? Þyrfti þá aö tala um útflutningsstyrki? Eiríkur Magnússon (siðar kenndur við Cambridge) gerði sama haust — 1866 — skip til Is- lands til sauöakaupa. Hann haföi líklega haft pata af ferðum Þor- láks. Skipstjórinn enski á skipi hans vildi þó fyrir engan mun fara norður fyrir land, enda hafði hann frétt þar af ís. Keyptu þeir því 2200 fjár á Eskifirði um haustið. Skipið var vanbúiö til gripaflutninga. Hreppti illviðri í hafi. Urðu þeir að kasta 600 sauðum fyrir borð, lif- andi, til að létta skipiö og mörg hundruð öðrum, sem höföu bein- brotnaö og skemmst i ólátunum á hafinu. Komst ekki nema fátt eitt lifandi og í aumu ástandi til New- castle á Englandi. Spillti þetta lé- lega ástand sauðanna frá Islandi fyrir frekari kaupum enskra kaup- manna á íslensku sauöfé í mörg ár. Af póstskipinu, sem kom hingað til lands snemma vetrar 1866, sáu menn fjöldan allan af dauðum kindaskrokkum fljótandi á hafinu milli Færeyja og íslands. Vakti þetta mikinn óhug. Eiríkur Magnússon okt. og tekur þar 100 fjár, sem Björn Gislason á Grímsstööum hefir útvegaö. Umsjón meö sauöakaupunum hafi Þorlákur sjálfur og skuli hann ferjaöur milli útflutningshafnanna. Þessi innkaupaferð Þorláks var byggö á flutningsgetu firmans William Walker & Co. Þorlákur heföi getaö fengiö miklu fleiri sauöi keypta. Er fréttist af ferðum og innkaupum hans, hækkuöu dansk- ir kaupmenn á Akureyri innkaups- veröiö á kjöti um helming, úr 4 mörkum í 8 fyrir lýsipundið af kjöti. Þorlákur var í léttu skapi, er hann for aftur til Englands. Allt lék í lyndi þar til hann kom til Skot- lands og frétti aö félagiö, sem hann vann hjá, og hafði gert inn- kaupin fyrir, var fariö á hausinn. Þorlákur gafst þó ekki upp, heldur fékk annan mann, skoskan McGaan í Dumbarton, þar sem Ballantine-viskí er nú bruggað, til að ganga í liö við sig. Þar sem austfirsku bændurnir höföu krafist þess að greitt yröi fyrir sauðféð í danskri mynt fóru þeir Þorlákur og McGaan til Kaupmannahafnar með enskt gull og skiptu fyrir danskt silfur. Fengu þeir 9 hálf- tunnur silfurs, eða 62.042 ríkisdali. McGaan leigði síðan skipið „Clansman" til íslandsferöarinnar og lögöu þeir Þorlákur upp hinn 13. september 1866. Hinn 14. september strandar skipiö við Ornseyju viö Skotland. Þeir bjarga silfrinu, farangrinum og sjálfum sér, en skipið ferst. Þorlákur reynir ákaft að fá annað skip til flutn- inganna, en árangurslaust. Á Islandi vita menn ekki um skipstapann og segir Tryggvi Gunnarsson frá því hvernig hann varði miklum tíma til að safna fó og heyi saman, koma því í Ljósa- vatnsskarð og bíða skipsins. Biöu menn þess vikum saman, yfirleitt í stormi, stórrigningu og krapahríð. Þegar féð kom heim aftur var það marghrakiö og þvælt í illviðr- um og ófærö. Voru menn svekktir af ráöagerðum, undirbúningi og sendiferöum, önnum og ákafa, vökum og vosi, von og ótta, Dumbarton-kletturinn, virkið og höfnin. Þorlákur Ó. Johnson kaupum og flutningi á búfé. Hann sannfærir svo eigendur firmans um þaö, aö íslenskt sauðfé sé mun heppilegra en hið sænska fyrir enska neytendur. Þaö er því afráð- ið, aö Þorlákur fer til íslands sumarið 1866. Hittir hann fyrst ættfólk sitt við Breiöafjörö, en heldur síðan austur á bóginn. Ás- geir á Þingeyrum verður mesta hjálparhella hans í Húnavatns- sýslu. Eiríkur Briem, sýslumaöur á Reynistað, sér um Skagafjörö og í Eyjafirði hittir hann Tryggva Gunn- arsson, sem þá bjó á Hallgilsstöð- um. Þangaö kom Þorlákur 13. júní 1866, en Tryggvi hafði átt von á honum, því þeir höföu báöir skrif- að honum, Jón Sigurðsson og Þorlákur. Aö Hallormsstað er geröur samningur hinn 25. júní um 1500 sauöi, sem afhenda skal á Eskifiröi 1. október sama ár. Sam- iö var einnig viö Þingeyinga um sölu á 2500 fjár og Tryggvi Gunn- arsson útvegar aöra 2500 sauöi. Geröi Þorlákur eftirfarandi áætlun um sauöfjárflutningana frá Islandi. 1. Skip fer frá Englandi 10. sept- ember og tekur hinn 17. sept- ember 2500 fjár úr Eyjafiröi og 500 úr Skagafirði. 2. Skip fer 15. september frá Englandi, kemur til Akureyrar 22. september. Tekur 2000 fjár á Borðeyri og úr Húnavatns- sýslu og Dölum. 3. Skip fer frá Englandi 25. sept. til Eskifjarðar þar sem teknir eru 1500 sauöir. 4. Hinn 1. okt. fer skip frá Eng- landi, kemur til Vopnafjarðar 6. Tryggvi Gunnarsson Það var á árinu 1865, aö nokkrir bændur og klerkar af Fljótsdals- héraöi rituðu Jóni Sig- urössyni bréf, og báðu hann út- vega kaupanda aö sauöfé, allt aö 1000 talsins, sem færi í skip á Eskifiröi. Árið áöur haföi Jóni bor- ist bréf, svipaös efnis, úr Þing- eyjarsýslu. Jón Sigurðsson ritar frænda sínum Þorláki O. Johnson bróf um þetta haustið 1865, en Þorlákur starfaði þá viö verslunarstörf á Englandi. Haföi Þorlákur farið til Englands til að kynnast verslun. Var hann einkar áhugasamur um aö kynnast því hvernig Bretar versluðu, því fram að þeim tíma höföu islendingar einungis kynnst því hvernig Danir versluöu. Þorlák- ur bar mjög hag landsmanna fyrir brjósti sér og setti sig aldrei úr færi aö kynnast því, er mætti bæta viðskiptakjör íslendinga. Þorlákur var rétti maöurinn til aö taka aö sér aö sjá um sölu á sauðum til Bretlands. Þeim kemur saman um þaö, Þorláki og Jóni Sigurðssyni, að réttast sé að Þor- lákur skipti um húsbændur. Fari úr þokkalegu launuöu starfi, til fyrri húsbænda, sem greiddu að vísu ekki jafn góö laun, en voru farnir aö stunda gripaflutninga frá Sví- þjóð, á eigin skipum. Fer Þorlákur síðan gagngert til Svíþjóðar sem túlkur skosks fjárræktarbónda. Kaupa þeir búfé í hvert skipiö eftir annað. Voru eimskip félagsins byggð til gripaflutninga. Öölast Þorlákur þarna mikla reynslu í inn- Sauðagull Arið 1869 var yfirvofandi mannfellir hér á landi vegna aflabrests og skorts á kornvöru. Árið áður var hallæri vegna vöruskorts og ills árferðis. Líklega var fjárkláðinn loks yfirunninn, en þessi veiki hafði herjað á sauðfé frá árinu 1856. Þetta voru hræðilegir tímar. ísland var nánast óbyggilegt vegna harðinda. Óáran og harðrétti var í héruðum einkum fyrir norðan. Ameríku- ferðir hófust á þessum árum. Samt voru til Islendingar, sem trúðu á landið, og gerðu allt sem þeir gátu til að rétta það úr kútnum. BEINT FUJG í SÓLINA OG SJÓIN þriggja vikna afsíöppun

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.