Morgunblaðið - 27.06.1982, Blaðsíða 24

Morgunblaðið - 27.06.1982, Blaðsíða 24
24 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. JÚNÍ1982 PltrgnM Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson. Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson. Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö- alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift- argjald 120 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 8 kr. eintakiö. ur frá því verið skýrt, að nokk- ur keppni væri milli manna í ríkisstjórn Reagans um mótun utanríkisstefnunnar. Þar tak- ast á þrjár stofnanir, utanrík- isráðuneytið, varnarmálaráðu- neytið og ráðgjafastofnun for- setans um öryggismál, sem að- setur hefur í Hvíta húsinu. Fyrir nokkrum mánuðum sagði Richard Allen, öryggisráðgjafi forsetans, af sér. Þá var Will- iam Clark skipaður í það emb- ætti, en hann er ráðgjafi Reag- ans frá Kaliforníu, sem gerður var að aðstoðarutanríkisráð- herra við valdatöku Reagans. Caspar Weinberger, varnar- málaráðherra, er þriðji valda- maðurinn, sem hér kemur við ágreinings hefur komið milli Haigs og Jean Kirkpatrick, sendiherra Bandaríkjanna hjá Sameinuðu þjóðunum, vegna Falklandseyjadeilunnar og af- stöðunnar til Argentínu. Haig hefur staðið með Bretum en Kirkpatrick vill ekki styggja Argentínumenn um of. Öll snerta þessi mál sam- skipti Bandaríkjanna við önnur ríki, en deilurnar um þær endurspegla ólík viðhorf í utanríkismálum innan Banda- ríkjanna sjálfra. Alexander Haig sagði af sér á sama tíma og andstæðingar Reagans, demókratar, efna til auka- flokksþings til að búa sig mál- efnalega undir þingkosn- Alexander Haig segir af sér Samskipti Bandaríkjanna og Vestur-Evrópuríkja hafa ekki verið snurðulaus síð- an Ronald Reagan settist að í Hvíta húsinu í Washington fyrir 18 mánuðum. Ágreining- urinn er þó ekki djúpstæður um meginþátt Atlantshafs- samstarfsins, öryggismálin, eins og best var staðfest á leið- togafundi NATO-ríkja í Bonn 10. júní síðastliðinn. Hins veg- ar þykir mörgum í Evrópu, að Ronald Reagan sé óvarkár í orðavali og áherslum, þegar hann setur fram skoðanir sínar í öryggis- og utanríkismálum. Vakið hefur verið máls á því, að ekki sé við öðru að búast, forsetinn hafi ekki mikla reynslu í alþjóðamálum og nánustu ráðgjafar hans komi frá Kaliforníu, þar sem menn hneigist til þess að ræða sam- skipti ríkja með einfaldari rök- um en falli að skapi Evrópum- anna. Þegar þessir þættir hafa verið tíundaðir, hefur því jafn- an verið bætt við, að ekki sé sanngjarnt að líta einvörðungu á þá, því að meðal áhrifamik- illa manna í Bandaríkjastjórn séu ýmsir, sem hafi ríkan skilning á viðhorfum banda- manna Bandaríkjanna í Evr- ópu og þar sé Alexander Haig áhrifamestur. Öllum á óvart sagði hann af sér utanríkis- ráðherraembættinu á föstu- daginn með þeim rökum, að ríkisstjórnin hefði horfið frá þeirri vandlega ígrunduðu utanríkisstefnu, sem hann og forsetinn hefðu mótað til þessa. Á meðan ekki liggur annað fyrir opinberlega en þessi óljósa málsástæða Alexander Haigs verða menn að geta sér til um einstök atriði ágrein- ingsins innan Bandaríkja- stjórnar. Hvað eftir annað hef- sögu. Á líðandi stundu hefur Alexander Haig önnur sjón- armið en William Clark að því er varðar bann við sölu á bandarískum tæknibúnaði til að leggja gasleiðslu frá Sovét- ríkjunum til Vestur-Evrópu. Dregur Haig taum Evrópuríkj- anna í því máli en Clark fylgir fram hinni opinberu stefnu Reagans, að gasleiðslan skuli ekki lögð. Innrás ísraelsmanna í Líbanon kemur hér einnig við sögu, í því máli deila þeir Alex- ander Haig og Caspar Wein- berger. Haig vill ekki leggja hömlur á ísraelsmenn í Líban- on heldur nota þá stöðu, sem nú hefur myndast, til að gjör- breyta ástandinu í Líbanon með því að útiloka bæði PLO og Sýrlendinga frá áhrifum í landinu. Weinberger vill hins vegar setja ísraelsmönnum skorður, sem eru að skapi Ar- aba. Loks er þess að geta, að til ingarnar í Bandaríkjunum í haust. Vilja demókratar, að í þeim kosningum verði meðal annars tekist á um stefnuna í utanríkismálum. í því efni leggja þeir áherslu á hugmynd- irnar um „frystingu" kjarn- orkuvopna. Þeir vilja, að strax verði hætt frekari kjarnorku- vígbúnaði bæði í austri og vestri og síðan tekið til við að fækka gjöreyðingarvopnunum á grundvelli samninga og eftir- lits. í baráttunni fyrir „fryst- ingu“ hafa demókratar hamrað á því, að Reagan-stjórnin sé alltof „herská". Nú munu þeir segja, að jafnvel hershöfðing- inn fyrrverandi hafi orðið að segja af sér vegna yfirgangs „harðlínumannanna" í liði Reagans. Að sjálfsögðu er varasamt að binda utanríkisstefnu Banda- ríkjanna við persónu eins manns og þess vegna ástæðu- laust að líta þannig á, að brott- för Alexander Haigs marki greinileg og ótvíræð þáttaskil. Hitt er ljóst, að skyndileg af- sögn hans á viðkvæmum tím- um er áfall fyrir ríkisstjórn Ronald Reagans bæði inn á við og út á við. Henni verður ekki vel tekið af bandamönnum Bandaríkjanna í Evrópu. Eftir för Ronald Reagans til Evrópu fyrir tveimur vikum, þar sem hann leitaðist við að eyða tor- tryggni í sinn garð og þótti tak- ast það bærilega, stendur hann nú jafnvel verr að vígi en áður. Afsögn Haigs breytir engu um meginákvarðanir í samskiptum Bandaríkjanna og Sovétríkj- anna, fulltrúar þeirra munu ræðast við um fækkun kjarn- orkuvopna, eins og áður hafði verið ákveðið. Hins vegar mun líða nokkur óvissutími, þar til forystumenn Sovétríkjanna eins og annarra þjóða átta sig á stöðu og stefnu hins nýja utanríkisráðherra, George P. Schultz. Hann kemur úr allt annarri átt en Haig, sem öðlast hafði mikla reynslu sem hers- höfðingi og náinn samstarfs- maður Bandaríkjaforseta. Schultz nálgast utanríkismálin frá bæjardyrum fjármála- og kaupsýslumannsins. Alexander Haig naut trausts evrópskra stjórnmálamanna í ráðherrastörfum vegna þess að þeir höfðu kynnst hæfni hans, þegar hann var yfirmaður Evr- ópuherstjórnar NATO. Eins og málum er nú háttað er síður en svo þörf á því að draga úr trausti milli Evrópumanna og Bandaríkjamanna. Leiði utan- ríkisráðherraskiptin í Wash- ington til þess að bilið breikki milli þessara bandamanna, verður svo sannarlega erfitt fyrir Ronald Reagan að brúa það aftur. Rey kj avíkurbréf Laugardagur 26. júní Kjaramálin í sjálfheldu Kjaramálin eru komin í alvar- lega sjálfheldu. Brigzlyrði ganga á víxl milli vinnuveitenda og verka- lýðs. Skortur á samstöðu hefur veikt báða samningsaðila. Aug- ljóslega er mikill ágreiningur í röðum verkalýðsmanna. Forseti ASI hefur bersýnilega ekki burði til þess að veita þessari öflugu al- mannahreyfingu þá forystu, sem hún þarf á að halda og hún hefur búið við fram á síðustu ár. Þunga- miðjan í verkalýðssamtökunum hefur færzt frá forystu ASÍ yfir í raðir byggingarmanna, sem fara sínu fram, og til Verkamannasam- bandsins og Dagsbrúnar. Guð- mundur J. Guðmundsson, sem gegnir formennsku á báðum stöð- um, hefur hins vegar ekki sam- hentan hóp á bak við sig. Skipu- lögð hreyfing í kringum Halldór Björnsson, varaformann Dags- brúnar, er í beinni og óbeinni and- stöðu við Guðmund J. og er það gömul saga. Það er líka augljóst, að Guðmundur J. hefur ekki þann bakstuðning í Alþýðubandalaginu, sem formenn Dagsbrúnar hafa haft til þessa. Hafnarstjórnarmál- ið er gleggsta dæmið um það. Þeg- ar sundrung ríkir í röðum verka- lýðssamtakanna er ekki við góðu að búast. Við hverja eiga vinnu- veitendur að semja? Ásmund Stef- ánsson? Guðmund J. Guðmunds- son? Eða einhverja allt aðra? Vinnuveitendasambandið býr í dag við sterka forystu, sem hefur unnið nær allar fjölmiðlaorrustur við verkalýðssamtökin. En það hefur óhjákvæmilega veikt stöðu Vinnuveitendasambandsins í þess- um samningum, að vinnuveitend- ur ganga ekki sameinaðir til leiks. Meistarasamband byggingar- manna hefur sagt sig úr VSI og gert kjarasamninga, sem óneitan- lega hafa lagt ákveðnar línur i þeim samningaviðræðum, sem yfir hafa staðið. Þannig ha/a báðir aðilar átt við innanhússvandamál að etja, sem gert hafa þeim erfitt fyrir og sett svip sinn á þá samningalotu, sem staðið hefur að undanförnu. I Morgunblaðinu í dag, laugar- dag, birtist greinargerð frá Vinnu- veitendasambandi íslands, þar sem staðhæft er, að verðbólgan yrði komin í nær 70% á næsta vori, ef farið yrði að tillögum Al- þýðusambands íslands. Morgun- blaðið birtir líka í dag greinargerð frá Alþýðusambandi Islands þar sem fullyrt er, að samkvæmt til- lögum Vinnuveitendasambandsins mundi kaupmáttur lækka veru- lega á samningstímanum frá því, sem nú er. Meiri verðbólga segir annar aðilinn, minni kaupmáttur segir hinn. Á það eftir að verða niðurstaða þessara samninga, að spádómar beggja rætist? Aðrar leiðir Samningamál hafa oft áður komizt í alvarlega sjálfheldu. Stundum hefur slík kreppa í kjarasamningum verið leyst með því að leita annarra leiða til kjarabóta en breyta launatölum. í erfiðum samningum 1955 var t.d. samið um atvinnuleysistrygg- ingar. I júnísamningunum 1964 var samið um að taka verðtrygg- ingu launa upp á ný, sem þá hafði ekki verið í gildi í nokkur ár. í júlí 1965 var samið um hinar miklu byggingarframkvæmdir í Breið- holti í þágu láglaunafólks. Er slík- ur flötur til á samningamálunum nú? Fyrir nokkrum dögum var höf- undur þessa Reykjavíkurbréfs staddur á bílaverkstæði í Búðar- dal. Eldri maður ræddi horfur í málum lands og þjóðar og sagði efnislega á þessa leið: Af hverju lækka „þeir“ ekki skattana? Það þýðir ekkert að vera alltaf að hækka kaupið, sem verðbólgan ét- ur upp jafnóðum. „Af hverju lækka „þeir“ ekki skattana?" Svo glöggar upplýs- ingar liggja nú fyrir um stöðu þjóðarbúsins, að enginn ágrein- ingur er um það, að deilt er um skiptingu á minnkandi köku. Við slíkar aðstæður hlýtur það að koma alvarlega til álita, að vinnu- veitendur og verkalýður taki höndum saman og beini því til rík- isstjórnar og Alþingis að dregið verði verulega úr sameiginlegum útgjöldum þjóðarbúsins og skatt- ar lækkaðir á móti. Hér skal full- yrt, að ríkari stuðningur er við þá leið innan verkalýðssamtakanna en ætla mætti við fyrstu sýn. Það er heldur ekki ólíklegt, að meiri- hlutavilji sé fyrir því á Alþingi. Það hefur áður gerzt í kjarasamn- ingum, að deiluaðilar hafi sameig- inlega sett fram kröfur við ríkis- valdið. Hvers vegna ekki nú? Pólitíkin bídur Á næstu misserum eru fram- undan mikil pólitísk átök í land- inu. Kosningarnar í maí sl. voru upphaf þeirra átaka. í þeim kosn- ingum vann Sjálfstæðisflokkurinn mikinn sigur og endurheimti bæði meirihlutann í Reykjavík og sjálfstraust sitt og er hið síðar- nefnda ekki síður mikilvægt. í þessum kosningum voru nýjar víglínur dregnar á hinum pólitíska vígvelli. Umskiptin eru mikil. Sjálfstæðisflokkurinn, sem hefur verið í mikilli vörn frá kosningun- um 1978, er kominn í sterka sókn- arstöðu. Aðrir flokkar eru komnir í vörn og Alþýðuflokkur er raunar á skipulagslausu undanhaldi. Upplausn og ringulreið er að skap- ast í liði kommúnista. En þrátt fyrir þessa gjörbreyt- ingu á vígstöðunni í pólitíkinni er hún nú í biðstöðu. Stjórnarsinnar og stjórnarandstæðingar bíða eft- ir niðurstöðum kjarasamninga. Þar er nú háð næsta orrusta í þeim átökum, sem hafin eru. Verði niðurstaða samninganna sú, að launahækkanir verði langt um- fram greiðslugetu atvinnuveganna kemst ríkisstjórnin í mikinn vanda. Hún varð fyrir miklu áfalli við úrslit sveitarstjórnarkosn- inganna. Kröfur munu magnast í kjölfar óraunhæfra kjarasamn- inga um, að stjórnin „geri eitt- hvað“. Framsóknarmenn munu enn tala um nauðsyn niðurtaln- ingar í ágústmánuði og sjálfsagt leggja nokkra áherzlu á aðgerðir þá. Alþýðubandalagsmenn eru hins vegar í vanda staddir. Það er eðli Alþýðubandalagsins að geta beitt áhrifum sínum framan af Frá Reykjavíkurhöfn. stjórnartimabili til þess að halda verkalýðshreyfingunni í skefjum. Þessi áhrif fjara hins vegar út þegar líður á tímabil ríkisstjórn- ar, sem kommúnistar eiga aðild að. Það er t.d. óhætt að fullyrða, að áhrif forystumanna Alþýðu- bandalagsins á gang núverandi

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.